تربیت جزو مستحبات مدارس نباشد/ فاصله بین علم و اعتقاد دینی در نظام آموزشی

محمود فرشیدی، دبیرکل کانون مدارس اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به بایدها و نبایدهای رفتاری در فرآیند تربیت اسلامی اشاره و عنوان کرد: همه فرزندان براساس فطرتی پاکی متولد می‌شوند و در این میان وظیفه والدین، جامعه، اطرافیان و کادر مدرسه این است که روش‌هایی را در پیش نگیرند تا این فطرت پاک بجای هدایت به مسیر انحرافی کشیده شود.

وی با بیان اینکه هر انسانی در درون خود از سرمایه فطری الهی بودن برخوردار است و باید صرفا به آن جهت داد گفت: در چنین شرایطی باید با بسترسازی زمینه رشد و شکوفایی این فطرت پاک مهیا شود و این امر چیزی نیست که با نگاه القایی و تحکمی ممکن شود. با چنین نگاهی به فطرت انسان‌ها می‌توان مهمترین عامل هدایت را محبت خواند.

محبت؛ مهم‌ترین عامل هدایت

دبیرکل کانون مدارس اسلامی ادامه داد: جذب دانش‌آموز با محبت باید در دستور کار والدین و مربیان مدرسه باشد. این امر پیش نیاز هر گونه کار تربیتی است و در صورت ایجاد این باور و ایمان دانش‌آموز سعی در همسان سازی خود با الگوهایی می‌کند که با محبت آنان را پذیرفته است. اگر پدر و مادر نسبت به برگزاری نمازی شکوهمند در منزل اقدام کنند فرزند خود نیز به این راه متمایل می‌شود اما کاهل بودن والدین در زمینه ادای نماز قبح بی‌نمازی را نزد فرزند از بین می‌برد. در این زمینه شهید مطهری تذکرات مفیدی در زمینه چگونگی برپایی نماز در خانه به منظور الگوگیری فرزندان دارند.

فرشیدی افرادی که در معرض الگو قرار گرفتن هستند همچون والدین و مربیان را به خودسازی فراخواند و گفت: در کلام امام علی(ع) نیز رهبر و الگو ابتدا باید به خودسازی بپردازد تا بتواند مردم را نیز هدایت کند. والدین و مربی تا زمانی که خود متخلق به اخلاقیات نباشند نمی‌توانند از اثرگذاری کافی بر فرزندان برخوردار شوند و کلام نافذ و تأثیرگذاری داشته باشند چرا که سخنان آنان از قلب و باطنشان نست. عمده تأثیرگذاری مراجع دینی بر طلاب و مردم به واسطه اخلاقیات و برخوردهای رو در روی آنان بوده است.

وی به نقش مدرسه در فرآیند تربیت اسلامی اشاره و عنوان کرد: تمام افرادی که در مدرسه در قالب‌های مختلف از مسئولیت برخوردار هستند باید متخلق به اخلاقیات و باورمند باشند. وقتی دانش‌آموز مدیر، مربی و معلم را در صف نماز جماعت مدرسه مشاهده نکند و صرفا از طریق گفتار آنان به نماز دعوت شود نمی‌تواند در این زمینه باورپذیر شود.

فاصله بین علم روز و امور اعتقادی در نظام آموزشی موجود

وی با تأکید بر اینکه نظام آموزشی در مدارس از غرب احصا شده است و ما نیاز به تحولی جدی در این زمینه داریم گفت: در گذشته ایران اسلامی در فضاهای آموزشی کشورمان تربیت و علم با یکدیگر عجین بودند و هم افزایی داشت و از درون چنینی سیستمی دانشمندان و اندیشمندانی همچون زکریای رازی و ابوعلی سینا پدید آمدند که افتخار بشریت هستند، اما در مدارس سبک جدید بین علم روز و باورهای اعتقادی فاصله ایجاد شد‌ه است به نحوی که در حوزه‌های علمیه مسائل علمی جایگاه کمتری یافته است و در مدارس نیز مسائل دینی کم رنگ و مورد بی توجهی قرار گرفتند و به صورت حداقلی دنبال شدند.

فرشیدی با انتقاد از اینکه امروز در مدارس به حداقل‌های سوادآموزی پرداخته می‌شود و حتی در برخی موارد صرفا به حفظیات پرداخته می‌شود گفت: تربیت وظیفه مدرسه است به نحوی که در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش پیشنهاد داده شده بود که عنوان این وزارتخانه تربیت باشد. تربیت مبتنی بر فلسفه اسلام است و توجه دادن کودکان و نوجوانان به ارزش‌های اخلاقی و اسلامی با سخنرانی میسر نمی‌شود بلکه از الزاماتی برخوردار است که یکی از آنها ملتزم بودن تمام اجزای مدرسه به این صفات و ویژگی‌های اخلاقی و اسلامی است.

بی‌دقتی در گزینش تربیتی معلمان

وی مدارس فعلی را در زمینه آراسته بودن خود مربیان و معلمان به ویژگی‌های اخلاقی و اسلامی در برخی موارد با کاستی و ضعف روبرو دانست و گفت: این امر به نحوه گزینش معلمان به عنوان الگو باز می‌گردد. وقتی از دانشگاه نیرو به مدارس تزریق شود و فقط ویژگی‌های علمی آنان مورد بررسی قرار گیرد شاهد ایجاد چنین وضعیتی می‌شویم. معلم در جامعه ما بار تربیتی دارد و این امر باید در گزینش‌ها لحاظ شود.

فرشیدی در ادامه افزود: با نگاهی به کارنامه دانش‌آموزان نیز می‌توان بی‌توجهی به مسائل تربیتی را دریافت چرا که جز نمره انضباط که بیشتر جنبه سوری دارد هیچ موردی به تربیت باز نمی‌گردد و سیستم دانش‌آموزی را که در علوم مختلف از مهارت برخوردار باشد را مورد تشویق قرار می‌دهد اما اگر اخلاقیات، ایثار، توجه به هم نوعان و باورمندی و استکبار ستیزی در وی ضعیف باشد در این نظام آموزشی بروز و نمود نمی‌یابد و مورد توجه قرار نمی‌گیرد و نمره منفی ندارد.

وی با اشاره به اینکه در سند تحول بنیادین آموز‌ش و پرورش انسان الگوی اسلامی به نحو مطلوب ترسیم شده است گفت: باید به این نکته توجه داشته باشیم که نهادینه کردن منویات سند با تدوین قانون و سخنرانی امکان پذیر نیست. اگر برای علم آموزی کودک از پایه اول به مدت 12 سال برنامه ریزی آموزشی داریم باید برای ایثارگر بودن وی نیز برنامه ریزی داشته باشیم.

فرشیدی یکی از راه‌های تقویت ایثارگری و دردمند بودن در دانش‌آموزان را برپایی اردوهای سازندگی دانست و گفت: امور تربیتی نباید جزو مستحبات مدرسه باشد بلکه به همان نحو که در زمینه علم‌آموزی به کنترل و رصد می‌پردازد و از نظام ارزشیابی برخوردار است باید در زمینه امور تربیتی نیز حساس باشد و از اتاق کنترل برنامه برخوردار باشد.

وی با تأکید بر اینکه تمام این امور در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش دیده شده است اما به مرحله اجرا نرسیده است: مسئولیت اجرا و نظارت در سند مشخص است و مدارس از فعالیت سلیقه‌ای بازداشته شده‌اند تا از بزرگترین سرمایه هر کشوری که دانش‌آموزان هستند به بهترین نحو صیانت تربیت شود اما توجه و باور جدی به این زمینه وجود ندارد. در این زمینه مطالبه عمومی جدی نیز وجود ندارد و رسانه باید بیشتر در این زمینه ورود یابد.

فرشیدی در پایان یادآور شد که شورای عالی انقلاب فرهنگی باید هر پنج سال یکبار نسبت به بازنگری سند نظارت کند، بنابراین باید دید در این پنج سال تا چه حد در زمینه علملیاتی شدن سند گام برداشته شده‌ است.