آیا روزهای خوش قرآنی برای حوزه با انتخاب معاونان قرآنی رقم خواهد خورد
گروه حوزه‌های علمیه: مرکز قرآن و عترت حوزه‌های علمیه هر چند دیر اما مولود مبارکی در حوزه است که در سال ۸۸ پا به عرصه وجود نهاد و ثمرات متعددی به دنبال پیدایش این مولود در حوزه علمیه رشد و نضج یافت که مهمترین آن رسمیت‌بخشی به این فعالیت‌ها و توسعه مراکز قرآنی در حوزه و حتی ایجاد مدارس ویژه قرآنی است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) این مرکز که گاهی در قالب دفتر و گاهی در شکل یک اداره فعالیت کرده در سال‌های اخیر فراز و نشیب زیادی داشته است؛ گاهی تا آستانه تعطیلی پیش رفته و گاهی از اداره و مرکز به دفتر تبدیل شده؛ گاهی زیرمجموعه معاونت آموزش و گاهی نیز زیرمجموعه معاونت تهذیب قرار گرفته است و بدون تردید نامشخص بودن وضعیت، تاثیر زیادی بر نوع و میزان فعالیت این نهاد را داشته است.
البته امور قرآنی در حوزه به این دفتر خلاصه نمی‌شود و باید هم نشود؛ چون این دفتر آنچه تاکنون بیشتر به آن ورود کرده است مباحث فنی و هنری قرآنی مانند قرائت و حفظ و برپایی 7 دوره مسابقه قرآن برای طلاب سراسر کشور است اگرچه در قالب مسابقه نیم نگاهی هم به مفاهیم قرآن داشته است.
این دفتر در دوره‌ای از فعالیت خود هم با حضور کارشناسان مختلف و تشکیل کمیته‌های گوناگون طرح‌های قرآنی در اختیار شورای عالی حوزه قرار داده است از جمله طرح آموزش قرآن در بیشتر پایه‌های حوزه. در مجموع با فعالیت‌های صورت گرفته جایگاه قرآن در نظام آموزش جدید حوزه همچنین در پرداختن به علوم انسانی اسلامی در حوزه ارتقاء محسوسی یافته است اما مطمئنا تا رسیدن به نقطه مطلوب به اذعان مدیران حوزه و استادان راه درازی پیش رو است.
آیت‌الله علیرضا اعرافی، از مهرماه امسال و با آغاز سال تحصیلی جدید حوزه، سکان مدیریت حوزه را بر عهده گرفت و از آن‌جایی که وی با ورود به تفسیر تربیتی قرآن کریم هم خود سابقه فعالیت در این عرصه را دارد و تجربه مدیریتی وی در جامعه المصطفی در توجه به قرآن نیز نشان می‌دهد که وی اهتمام ویژه‌ای به موضوع قرآن دارد و بارقه امید بیشتری در دل علاقه‌مندان به قرآن کریم و رونق آن در حوزه ایجاد شده است.
انتخاب دستیار و مشاوری با سابقه کاملا قرآنی همچنین انتخاب معاونانی که هر کدام از آنان بیش از آن که سابقه اجرایی داشته باشند سابقه قرآن‌پژوهی دارند و در این زمینه فعالیت داشته‌اند نیز این بارقه را فروزان‌تر کرده است اما سؤال این است که آیا در طول دوره مدیریتی چهار ساله ایشان که شش ماه آن نیز گذشته است رونق قابل توجهی در آموزش و پژوهش قرآن‌محور و رونق فعالیت‌های ترویجی در حوزه و مهمتر از همه قرآن‌بنیان کردن حوزه، شاهد خواهیم بود؟. سؤالی که چالش‌های فراروی آن کم نیست.
آیت‌الله اعرافی در نشستی خبری که به مناسبت آغاز ثبت نام سال تحصیلی جدید حوزه برپا شده بود در پاسخ به سؤال خبرنگار ایکنا مبنی بر انتخاب دستیار قرآنی و معاونانی با صبغه قرآنی با بیان اینکه من تفتنی در سابقه قرآنی معاونان جدیدی که برای حوزه انتخاب شده‌اند نداشتم گفت: تمامی حوزه، قرآن است و قرآن، در تمامی علوم تجلی دارد و باید هم مهم و محوری تلقی شود.
جبران کاستی‌های قرآنی حوزه
وی با بیان اینکه باید کاستی‌هایی که در زمینه قرآن وجود دارد را جبران کنیم، اظهار کرد: تاکید من بر توجه ویژه و خاص به قرآن کریم است از این رو در ساختار جدید آموزشی و پژوهشی و در تمامی بخش‌ها تغییرات اساسی در زمینه قرآنی خواهیم داشت.
اعرافی از تدوین ده‌ها طرح برای اصلاح وضع فعلی حوزه اعم از امور قرآنی و غیر آن خبر داد و ادامه داد: بیش از هزار پیشنهاد و طرح اعم از قرآنی و غیر آن از سوی حوزویان و خارج حوزه به مدیریت رسیده که تنظیم و به بخش‌های ذی‌ربط ارجاع شده و در برنامه‌ها مورد توجه قرار خواهد گرفت همچنین فرمایشات رهبری و مراجع جمع‌آوری شده و مورد اهتمام مدیریت خواهد بود.
اعرافی عنوان کرد: ده‌ها طرح و پروژه در حال اقدام داریم از جمله ۲۰ نظام جامع حوزه در حال تدوین است که نظام جامع علمی، نظام جامع رشته‌ای و تخصص‌های لازم و کارویژه‌های روحانیت، خدمات هدفمند، شکل‌گیری نظام استادی و گروه‌های علمی، اعطای اختیارات بیشتر به استان‌ها، تدوین متون و اصلاح نظام آموزشی و توجه به حوزه‌های آزاد، علوم انسانی و عقلی و درس‌های خارج ناظر به نیازهای روز از جمله آن‌ها است و در این طرح‌ها قرآن نیز به نحوی پررنگ دنبال خواهد شد.
اعرافی ادامه داد: در تدوین نظام جامع علمی، آموزشی و سایر نظامات جامعی که در حوزه در حال تدوین است همچنین در ایجاد رشته‌های تخصصی توجه به قرآن کریم پررنگ‌تر خواهد شد.
یکی از راه‌کارها برای قرآنی‌تر شدن آموزش در حوزه حضور قرآن در متون درسی است که در سال‌های اخیر به ویژه این مسئله مورد توجه بیش از پیش حوزه قرار گرفته است. آیت‌الله اعرافی در این زمینه میگوید: یکی از کارهایی که شروع شده و تقویت می‌شود، نفوذ و اشراب بیشتر آیات قرآن کریم در متون درسی مختلف اعم از فقه و اصول و کلام و ... است و در درس‌ها و برنامه‌ها نیز توجه بیشتری به مسئله قرآن به عنوان مهمترین منبع الهی خواهیم داشت.
تمامی کارهای قرآنی در حوزه و دانشگاه و مراکز دیگر برای آن است که جامعه بیشتر با قرآن مانوس شوند البته این به معنای نفی موضوعیت قرائت، حفظ، آشنایی با مفاهیم و تدبر در آیات نیست بلکه تمامی این مسایل مقدمه برای انس با قرن کریم است؛ مدیر حوزه‌های علمیه در این زمینه تاکید دارد که سیاست اصلی ما در زمینه قرآنی، ایجاد تنوع رشته‌ای، آموزش‌های تخصصی و عمومی فنی، برپایی برنامه‌های فرهنگی با محوریت قرآن و مهمتر از همه ترویج روحیه انس با قرآن در حوزه علمیه است.
به طور قطع رسیدن به چنین مرحله‌ای اگر چه برای کل کشور کاری ضروری است ولی قطعا برای حوزه ضروری‌تر به نظر می‌رسد زیرا حوزه سکان هدایت فرهنگی و دینی مردم را بر عهده دارد و اگر خود با قرآن آشنا نباشد و یا انس با قرآن نداشته باشد نخواهد توانست تاثیر لازم را هم در این زمینه برجای بگذارد که انتظار است در دوره جدید حوزه این مسئله نمود بیشتری داشته باشد.
تغییر محسوس قرآنی در حوزه
حجت‌الاسلام والمسلمین حمید ملکی، معاون جدید تهذیب حوزه که دفتر قرآن و عترت بعد از مدتی فعالیت در چارچوب معاونت آموزش به این معاونت بازگشته است در پاسخ به این سؤال ایکنا که دیدگاه شما نسبت به انتخاب دستیار قرآنی و معاونان قرآنی از سوی مدیر حوزه‌های علمیه چیست و آیا قرار است تحول عمیقی در این خصوص در حوزه صورت گیرد، گفت: برداشت من این است که حداقل نسبت به مسئله قرآن در حوزه علمیه تغییر محسوسی را شاهد خواهیم بود.
وی با بیان اینکه نمی‌دانم آیت‌الله اعرافی با همین رویکرد این انتخاب را داشته‌اند یا خیر، افزود: نتیجه این انتخاب‌ها می‌تواند منجر به انس بیشتر با قرآن و تعلیم و تربیت براساس قرآن در حوزه باشد.
البته همه کار به این انتخاب باز‌نمی‌گردد و باید طرح‌های روزآمد و کارآمد هم وجود داشته باشد؛ حجت‌الاسلام ملکی در این زمینه گفت: با وجود کارهای خوب و زیادی که در عرصه قرآنی انجام شده است من طرحی جامع در مورد تحول در امور قرآنی حوزه ندیده‌ام.
معاون جدید تهذیب حوزه با اشاره به وضعیت علوم انسانی و لزوم تحول در آن نیز اظهار کرد: در مورد تحول در علوم انسانی بر مبنای منابع قرآنی و روایی نیز به صورت پراکنده در بخش‌های مختلف کارهایی در حال انجام است، ولی طرح ویژه‌ای را سراغ ندارم.
ملکی بر لزوم تغییر آئین‌نامه‌ها تاکید دارد و در پاسخ به سؤالی درباره ضرورت تغییر آئین‌نامه‌ها و قواعد آموزشی در راستای ارتقاء جایگاه قرآن در بدنه حوزه، می‌افزاید: یکی از عرصه‌های فعالیت معاونت تهذیب، متون درسی تفسیر و امور مرتبط با قرآن کریم است و درصدد تشکیل کارگروهی در این زمینه هستیم. البته تشکیل کارگروه منوط به بررسی بیشتر است زیرا بحث ایجاد این کارگروه مطرح است، ولی باید ظرفیت و توان مجموعه نیز سنجیده شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین میرمعزی، معاون جدید پژوهش حوزه هم در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه این معاونت کار ستادی در پژوهش را بر عهده دارد تاکید می‌کند: ما فعالیت برنامه‌ریزی و کار ستادی بر عهده داریم و کار اجرا با مراکز پژوهشی و پژوهشگاه‌ها و ... است بنابراین برای ارتقاء جایگاه کارهای قرآنی در حوزه باید از طریق حمایتی که می‌توانیم داشته باشیم به این مسئله جهت‌دهی کنیم.
ایجاد زیرساخت‌های پژوهشی
وی عنوان کرد: ما در صدد ایجاد زیرساخت‌های لازم برای ارتقاء پژوهش در عرصه مطالعات دینی و قرآنی هستیم به خصوص در دوره مدیریت جدید آقای اعرافی، و با تاکیدات رهبر معظم انقلاب به دنبال تحول بنیادین در فضای پژوهش هستیم و طرح‌های متعددی نیز در این زمینه داریم.
معاون پژوهش حوزه اظهار کرد: تدوین نظام جامع پژوهش در حوزه که در آن سند چشم‌انداز پژوهش در حوزه و سیاست‌ها و اقدامات کلان در این عرصه به صورت جامع دیده شده یکی از کارهای پیش روی ماست.
از آن جا که پژوهش و آموزش امری در هم تنیده است و بدون نگاه مکملانه به یکدیگر امکان موفقیت در آن اندک است لذا باید این مسئله نیز در ارتقاء جایگاه قرآن مورد توجه قرار گیرد به همین دلیل حجت‌الاسلام میرمعزی نیز با تاکید بر این موضوع میگوید: یکی از طرح‌های دیگر ما پرداختن به نظام آموزشی، پژوهش‌محور است، زیرا نظام آموزشی در کل کشور به سمت حافظه‌محوری است که ما بنا داریم با آسیب‌شناسی این مسئله در حوزه، نظام آموزشی را پژوهش محور کنیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین رستم‌نژاد نیز که سکان معاونت آموزش حوزه را عهده‌دار شده است در زمینه قرآنی‌ترشدن آموزش در حوزه معتقد است در کنار کارهای صورت گرفته مهمترین کار، مسئله متون درسی است زیرا باید کاری کنیم که از ابتدا طلاب با قرآن مانوس و آشنا شوند.
وی افزود: طلبه در بدو ورود باید در قالب متون درسی خود با آیات مختلف قرآن آشنا شود، لذا برای عجین کردن آنان با قرآن و تضمین آشنایی با کلام وحی باید قرآن به اندازه کافی در میان دروس اشراب شود از این رو نباید این مسئله محدود به چند درس باشد، بلکه می‌تواند در میان تمامی دروس اعم از صرف و نحو و ... در قالب مثال‌های درسی و ... ارایه شود..
تقویت جایگاه قرآن در حوزه
معاون آموزش حوزه‌های علمیه با بیان اینکه باور ما هم تقویت و ارتقاء جایگاه قرآن کریم در حوزه علمیه است اشاره‌ای هم به علوم انسانی و نقش قرآن در این زمینه می‌کند و میگوید:
علوم انسانی و اسلامی‌سازی آن کاری عمیق، مهم و در عین حال زمان‌بر است و نباید انتظار داشته باشیم که در مدت کوتاهی پرونده آن بسته شود و البته عزم عمومی استادان حوزه و مراکز پژوهشی نیز لازم است.
رستم‌نژاد همچنین از بررسی طرح ایجاد «پژوهشگاه مطالعات راهبردی» در حوزه خبر داد؛ طرحی که امیدها را برای نگاه راهبردی به قرآن امیدوارتر کرده است.
به هر حال فارغ از اینکه از هم اکنون قضاوتی در مورد وضعیت قرآن در حوزه داشته باشیم باید در انتظار بنشینیم و ببینیم که آیا انتخاب معاونان قرآنی برای حوزه و در کنار آن دستیار قرآنی خواهد توانست روزهای خوشی را برای وضعیت امور قرآنی در حوزه رقم بزند؟ پرسشی که چند سال دیگر باید در انتظار جواب آن باشیم.
