حذف نقش رسانه‌ها در مذاکرات حج 96/ سکوت هر دو کشور

اولین دور مذاکرات روز پنج‌شنبه پنجم اسفند ماه صورت گرفت و شب پنج‌شنبه اولین خبر در این خصوص منتشر شد. خبری که تنها محتوای آن برگزاری نشست دو ساعته مقامات دو کشور، ارائه نظرات و دیدگاه‌ها و اظهار امیدواری وزیر حج عربستان برای حضور زائران ایرانی در حج آینده بود.

پس از این خبر تنها یک خبر آن هم از سوی رسانه‌های عربی مبنی بر برگزاری نشست دوم (روز جمعه ششم اسفند ماه) منتشر شد. اما علی‌رغم اشتیاق بسیار بالای رسانه‌های ایرانی و عربستانی و حتی رسانه‌های کشورهای اسلامی به ویژه کشورهای عربی منطقه هیچ خبری از محتوای مذاکرات دو طرف منتشر نشده و به نظر می‌رسد هر دو کشور نگران تأثیر منفی انتشار محتوای مذاکرات در روند مذاکرات هستند.

این مسئله در حالی صورت می‌گیرد که در صورت وجود اراده و اعتماد متقابل، رسانه‌ها می‌توانستند بهترین ابزار برای فراهم کردن حضور زائران ایرانی در حج باشند و با تأکید بر حضور مسلمانان در مناسک واجب حج فضای حاکم در این خصوص را تلطیف کنند. متأسفانه مسئله حج همیشه درگیر و متأثر از مسائل و اختلاف‌های سیاسی بین کشورها بوده و همین مسئله موجب شده رسانه‌های کشورهای اسلامی نتوانند به صورت مستقل ابزاری برای نزدیکی ملت‌های مسلمان باشند.

این مسئله به ویژه به دلیل وابستگی سیاسی و اقتصادی رسانه‌های کشورهای اسلامی به دولت‌های آنها نمود بیشتری دارد و حتی شاهد هستیم رسانه‌های مختلف کشورهای اسلامی علی‌رغم داشتن اعضای تحریریه مسلمان تلاشی برای ایجاد وحدت و همدلی میان مسلمانان و کاهش اختلاف‌های بین دولت‌ها ندارند؛ اما باید گفت خوشبختانه هیچ کدام از این مسائل نتوانسته موجب اختلاف شدید میان ملت‌های مسلمان شود و در برگزاری مناسک حج و عمره شاهد رفتار محبت‌آمیز و دوستانه و نادیده گرفتن ملیت‌ها و رنگ‌ها هستیم.

البته می‌توان سکوت مقامات دو کشور ایران و عربستان و عدم اظهار نظر در خصوص روند مذاکرات را یک واکنش مثبت نیز تحلیل کرد به ویژه اینکه مقامات سیاسی دولت عربستان به ویژه وزیر امور خارجه این کشور طی هفته‌های اخیر اظهار نظرهای تندی در خصوص ایران داشته است و سکوت خبری در خصوص مذاکرات حج می‌تواند این مذاکرات را از اظهار نظرهای سیاسی و تندروی‌های غیر مسئولانه دور نگه‌ داشته و شاید برای اولین بار امکان دخالت کمتر مسائل سیاسی در حج را فراهم کند.

در همین خصوص مسئله‌ای که باید به آن توجه شود این است که در مذاکرات حج سال گذشته «زمان» یکی از تعیین کننده‌ترین عوامل مذاکرات بود در حالی که عربستان مدام آن را به تعویق می‌انداخت (اولین تعویق مذاکرات دو ماه به طول کشید) و مسئولان ایرانی نگران از دست دادن زمان برای بستن قراردادهای هتل‌های محل استقرار زائران ایرانی و تهیه امکانات لازم برای زائران و البته ثبت‌نام و آموزش حجاج خود بودند.

ایران بر اساس قانون مصوب سازمان کنفرانس اسلامی سهمیه 80 هزار نفری برای اعزام به حج دارد، طی دو سال گذشته به دلیل انجام طرح توسعه مطاف، سهمیه ایران مانند سهمیه سایر کشورها کاهش و به 60 هزار نفر رسید. طبق اعلام مسئولان سعودی در حج سال آینده سهمیه کشورها به حالت قبل یعنی برای ایران به 80 هزار نفر خواهد رسید. این در حالی اتفاق می‌افتد که مسئولان عربستانی اعلام کرده بودند پس از اتمام طرح توسعه مسجد‌الحرام سهمیه کشورها را دو برابر افزایش خواهند داد ولی به نظر می‌رسد این امر همچنان محقق نشده است و سهمیه‌ها فقط به حالت قبل بازگشته است.

اگر قرار باشد ایران در حج سال آینده شرکت کند، باید هر چه سریع‌تر تکلیف حج مشخص شده قرارداد هتل‌های محل اسکان، تغذیه، حمل و نقل، ارسال دارو و تجهیزات و ... منعقد و به سرعت ثبت‌نام و آموزش زائران آغاز شود که با توجه به تعطیلی حج گذشته و خسارات وارده به تجهیزات ایران در عربستان و نیز اجاره هتل‌های خوب عربستان توسط سایر کشورها مسئولان ایرانی قدر مسلم به زمان بیشتری برای مدیریت حج سال 96 نیاز خواهند داشت.

در عصر ارتباطات عدم انتشار اخبار از مذاکرات مهم امری نامعمول و بیشتر نشان دهنده نشناختن قدرت رسانه‌ها توسط مسئولان برگزاری نشست‌ها است؛ در مذاکرات حج نیز در حالی که مسئولان ایرانی می‌توانستند از قدرت رسانه‌ها برای تبیین نظرات و دیدگاه‌های خود نه تنها برای مردم ایران بلکه برای همه مسلمانان استفاده کنند، این امر مورد غفلت قرار گرفت. البته امید است پس از به نتیجه رسیدن مذاکرات حج، رسانه‌ها به جایگاه مهم خود در این زمینه بازگردند چرا که این رسانه‌ها هستند که به عنوان رکن چهارم دموکراسی رابط بین مسئولان و مردم بوده و موظف به تبیین دلایل حضور یا عدم حضور زائران ایرانی در حج سال 96 خواهند بود.

زهرا ایرجی