در نشست علمی تفسیر تحول تمدنی عنوان شد:
تفسیر تمدنی نیازمند نوشتن گونه‌های مختلف تفسیری است/ ضرورت تفسیر فرهنگی
گروه حوزه‌های علمیه: نشست علمی تفسیر تحول تمدنی دیشب 9 اسفند ماه با حضور دو تن از استادان حوزه و دانشگاه در مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه(رشد) در قم برگزار و در آن بر ضرورت ارایه تفسیر فرهنگی از قرآن و جمع‌آوری گونه‌های مختلف تفسیری برای نوشتن تفسیر تمدنی تاکید شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) در ابتدای این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد آکوچکیان، رئیس مرکز استراتژیک توسعه(رشد) گفت: نظریات متعددی در زمینه پیشرفت‌شناسی مطرح است که از جمله می‌توان به نظریات کسانی مانند حجج اسلام والمسلمین بهجت‌پور، الویری، سبحانی و ...با رویکردهای تخصصی ایشان اشاره کرد.
وی افزود: برخی مانند حجت‌الاسلام والمسلمین بهجت‌پور تمرکز خود را بر روی تفسیر تنزیلی و مهندسی فرهنگی برای ایجاد پیشرفت قرار داده‌اند و برخی نیز متمرکز بر تفسیر تاریخی بوده و هستند که حجت‌الاسلام والمسلمین الویری در زمره این افراد هستند.
وی با اشاره به حضور آیت‌الله مبلغی در این نشست علمی افزود: ایشان نیز در سلسله نشست‌هایی که خواهیم داشت بر روی محور تفسیر تاریخی و فراتاریخی به عنوان رکن و عنصری از تفاسیر تمدنی تمرکز خواهند کرد.
آکوچکیان با اشاره به برپایی سلسله نشست‌های مقدماتی همایش کنفرانس قرآن‌پژوهی پیشرفت و روش‌شناسی تفسیر قرآن تصریح کرد: مجموعه گفت‌و‌گوهایی با صاحبان این نظریات در طول امسال به خصوص برگزار شده است و در نهایت به دنبال جمع‌آوری نقاط اشتراک میان نظریات برای بهره‌مندی در پیشرفت بر مبنای قرآن کریم هستیم اگرچه هر کدام از این رویکردهای تفسیری دارای نقاط افتراق قابل توجهی نیز هستند.
آکوچیکان همچنین با بیان اینکه نظریه تحول تمدنی دارای دو وجه تاریخی و فرا تاریخی است که فراتاریخی خودش به سه بخش تقسیم می‌شود به طرح سؤالاتی از آیت‌الله مبلغی در این زمینه پرداخت.
آیت‌الله احمد مبلغی، استاد حوزه و دانشگاه و ارایه‌دهنده این نشست در پاسخ به سؤالی در مورد جایگاه تفسیر تاریخی در پیشرفت و تمدن‌سازی با اشاره به ویژگی‌های تفسیر تمدنی گفت: این نوع تفسیر باید واجد ابعاد مختلف تفسیر فراتاریخی، تاریخی و گونه‌های دیگری از تفسیر باشد یعنی برای داشتن تفسیر تمدنی ما نیازمند داشتن تفسیر کلانی که حاصل گردهم آمدن گونه‌های مختلف تفسیری است هستیم ولی نباید از سهم و نقش تفسیر فراتاریخی غافل باشیم یعنی هر نوع تفسیر نقش و سهم خاصی در ایجاد تحول تمدنی دارد.
وی با اشاره به اهمیت و جایگاه فرهنگ در تمدن افزود: تفسیر فرهنگی هم باید داشته باشیم زیرا فرهنگ حضوری اساسی و پایه‌ای در تمدن دارد لذا تفسیر قرآن به صورت تک بعدی و تک لایه‌ای نمی‌تواند برای مسایل و مشکلات انسان امروز مفید و موثر واقع شود ولی چون در باب روش تفسیر قرآن بحث نکرده و تفاسیر کلیشه‌ای لغوی، روایی و ... داشته‌ایم در این حدود باقی مانده‌ایم و مشکلات با این تفاسیر حل نمی‌شود لذا باید بحث مستقلی برای ابعاد تفسیر کلان قرآنی ارایه و در آن سهم هر گونهِ تفسیری را ارائه دهیم و به ویژه بر تفسیر تاریخی تمرکز کنیم زیرا تمدن مخلوق و حاصل یک مقطع تاریخی خاص نیست.
وی با اشاره به انواع تفاسیر مرتبط با مسئله تاریخ تصریح کرد: این وجوه با هم تفاوت موضوعی دارند و خاستگاه آنان یک وجه نیست؛ دسته اول(فراتاریخی قدسی) از آن جهت مطرح هستند که واجد خصلت‌های قدسی هستند و موضوع دارای رنگ و بوی قدسی است ولی در دسته دوم(فرا تاریخی تکاملی) موضوع، خود تاریخ است و در قسم سوم(فراتاریخی تجریدی) رویدادی در مقطعی تاریخی با تجرد از زمان مطرح است که البته این چند وجه مانعة‌الجمع نیست و ممکن است به یک آیه از سه منظر نگاه کنیم.
مبلغی عنوان کرد: این سه گونه تفسیر می‌تواند اضلاع یک تفسیر کلان فراتاریخی باشد که در هر کدام زاویه دید خاصی ایجاد می‌شود همچنین ما صرفا از این روش انضمامی برای رصد حرکت تاریخ نمی‌خواهیم بهره ببریم بلکه برای تعیین بسیاری از آنچه باید در جامعه بشری رخ دهد به کار می‌گیریم و حرکت تمدنی براین مبنا شکل می‌گیرد لذا استفاده تمدنی از این نوع تفسیر به صورت کامل انجام می‌گیرد ولی استفاده برای رصد و تعریف حرکت تاریخ ممکن است از پاره‌ای از آیات شکل بگیرد.
وی افزود: هیچ پیش داوری نسبت به تفسیر فرا تاریخی و نتایج آن نباید داشته باشیم زیرا پاره‌ای از مباحث این نوع تفسیر از سنخ هنجار و پاره‌ای از سنخ‌های دیگر هستند.
مبلغی تاکید کرد: ارایه تصور از تمدن نادرست است مگر به عنوان طرح نخستین از این رو ارایه‌دهنده طرح تمدنی دائما باید با مراجعه به قرآن به غربال طرح اولیه دست زند و ظرفیت پذیرش تغییر را داشته باشد و تمدن را یک امر قهار نگیرد بلکه امری تشکیکی در نظر بگیرد.
عضو مجلس خبرگان رهبری بیان کرد: ما چون بدون تعریف تمدن از قرآن به آیات تمدنی ورود کرده‌ایم باعث شده فرصت‌ها از دست ما برود لذا باید قبل از هر چیز نظریه اساسی تمدن را به سرانجام برسانیم در این صورت استنطاق از آیات مجال خواهد یافت و همه گونه‌های تفسیری نیز به نحوی در پیشرفت تمدنی نقش خود را ایفا خواهند کرد.
یادآور می‌شود، اولین کنفرانس قرآن‌پژوهی پیشرفت و روش‌شناسی تفسیر سال 1396 از سوی مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه(رشد) برگزار خواهد شد و تاکنون چندین پیش‌نشست در این زمینه با حضور صاحب‌نظران برگزار شده است.
