نسل امروز موسیقی دلخواه خود را در چارچوب اخلاق ابداع کند

حجت‌الاسلام مجتبی سپاهی، عضو هیئت علمی معارف دانشگاه اصفهان، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، درباره دیدگاه اسلام درباره موسیقی اظهار کرد: نقطه مرکزی دین اسلام این است که انسان‌ها را بر مبنای توحید تربیت کند تا دارای اخلاق انسانی در همه ابعاد زندگی باشند و اخلاق رسول‌الله(ص) گسترش یابد،  رسیدن به چنین نقطه‌ای با بهره‌مندی از سیره رسول اکرم(ص) امکان‌پذیر خواهد بود؛ چنان که  قرآن نیزمی‌فرماید: «لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ، قطعا براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نيكوست». برای اینکه انسان به چنین مقامی برسد، در اسلام از بعضی از خوردنی‌ها، نوشیدنی‌ها و پوشیدنی‌ها منع شده و در مقابل، بسیاری از خوردنی‌ها، نوشیدنی‌ها و پوشیدنی‌ها برای انسان مجاز شمرده شده است.

عضو هیئت علمی معارف دانشگاه اصفهان بیان کرد: اسلام شادی و فرح را ضرورتی نفسانی و طبیعی برای انسان برشمرده، ولی چیزی که با آن مخالفت می‌کند، افراط و تفریط است. انسان با توجه به طبیعت و تمایلات خود بعضاً در مسیر دستیابی به لذت‌ها دچار افراط یا تفریط می‌شود که در طول تاریخ شواهد زیادی در این خصوص وجود دارد و بشر نتوانسته است روالی عادی و متعادل را در این مسیر از خود نشان دهد.

اسلام مخالف افراط و تفریط در کسب شادی است
حجت‌الاسلام سپاهی خاطرنشان کرد: در بسیاری از موارد، انسان برای دستیابی به لذت‌ها از وسایل مختلف و رفتارهای گوناگون در حد افراط استفاده کرده است. طبیعتاً اسلام به عنوان دینی که می‌خواهد انسان را تربیت و هدایت کند و اخلاق انسانی را در او متجلی سازد با چنین افراط و تفریط‌هایی مخالف خواهد بود که از جمله آنها بحث موسیقی است. با نگاهی به تاریخ بشر در جوامع مختلف متوجه می‌شویم در بسیاری از مواقع، انسان در استفاده از موسیقی برای ایجاد فرح و شادی افراط ورزیده که به سوءاستفاده انسان‌ها از یکدیگر و به کار بردن محتوای مبتذل یا همان عدول از اخلاق انسانی منجر شده است.

وی ادامه داد: بسیاری از حاکمان اموی و عباسی در مجالسی که برای لهو و لعب تشکیل می‌دادند از آوازخوان‌های زن و مرد و از موسیقی‌های تندی استفاده می‌کردند که متناسب با آن مجالس لهو و لعب بود و در آنجا جز هوس‌رانی و مستی چیزی نمی‌گذشت و طبیعتاً این رفتار، آن‌ها را دچار غرور ساخته و باعث می‌شد تصمیماتی علیه سایر انسان‌ها اتخاذ کنند.

عضو هیئت علمی معارف دانشگاه اصفهان گفت: انسان‌هایی که مقید هستند و به عدالت فکری و انسانی گرایش دارند، برای سالم ماندن باید از شرکت در چنین مجالسی پرهیز کنند. برخی آموزه‌های دینی انسان را از شنیدن بسیاری از موسیقی‌ها به دلیل اینکه محتوای لهوالحدیث دارد، یعنی گفتار بیهوده محسوب می‌شود و با جهت‌دار بودن مؤمن سازگار نیست، نهی کرده است. ائمه اطهار(ع) نیز برای حفظ تعادل در شیعیان، آنها را از شنیدن این نوع موسیقی‌ها پرهیز داده‌اند؛ بنابراین اسلام با موسیقی مبتذل چه به صورت علنی و چه به صورت زیرزمینی که باعث می‌شود انسان از لحاظ رفتاری سقوط کند و دچار نوعی اعتیاد به هوس‌رانی و هوس‌بازی همراه با باده‌خواری شود، صد درصد مخالف است.

وی اضافه کرد: اسلام با موسیقی‌هایی که در جهت تربیت انسان بوده و باعث شادابی معنوی‌اش شوند، بدون داشتن محتوای مبتذل و دور ساختن انسان از اخلاق و منش انسانی، قطعا موافقت دارد و با هر سخن و محتوایی که انسان را از مسیر تعادل اخلاقی دور کند، مخالف است. طبیعتا افرادی که مقید به احکام الهی باشند، از چنین سخنان و محتوایی پرهیز خواهند کرد.

ملاک موسیقی مجاز، عرف جامعه است
حجت‌الاسلام سپاهی با بیان اینکه برای تشخیص موسیقی‌های مجاز از غیرمجاز باید به عرف جامعه و نظرات عرف‌شناسان مراجعه کرد، گفت: شاید امروز در جمهوری اسلامی بسیاری از آهنگ‌هایی که از طریق رادیو، تلویزیون و برخی کنسرت‌ها پخش می‌شود، به دلیل وجود محتوای معنوی مجاز بوده و رویکردی برای ایجاد فرح باشد، ولی اگر در آن افراط شود، مثلاً در کنسرتی یک مجلس مختلط به وجود آید و هوس‌ها و شهوت‌ها شکل بگیرد، قطعاً آن موسیقی مجاز نخواهد بود.

وی تصریح کرد: هدف انسان از انجام هر کاری باید رسیدن به تعالی باشد، اگر نماز می‌خواند، شوخی می‌کند و موسیقی گوش می‌دهد، باید تعالی خودش را در نظر بگیرد. تلاش برای رسیدن به تعالی باعث می‌شود انسان از بطالت نجات یافته و همین هدفمند بودن می‌تواند زمینه‌های دستیابی به تعالی را فراهم کند.

استاد دانشگاه اصفهان اظهار کرد: برای تشخیص موسیقی مجاز و غیر مجاز، باید سراغ افرادی برویم که توانایی تشخیص داشته باشند، از یک طرف احکام اسلامی را بشناسند و از طرف دیگر، شناختی نیز نسبت به موسیقی داشته باشند. به هر حال موسیقی علمی است که بزرگانی مثل ابوعلی‌سینا درباره آن کتاب نوشته‌اند. بسیاری از آهنگ‌هایی که در فیلم‌های اصیل غربی وجود دارد، آهنگ‌های فوق‌العاده و جزء شاهکارهای بشری محسوب می‌شود؛ بنابراین صرف اینکه این افراد آهنگ‌هایی را ایجاد می‌کنند، دلیل بر ابتذال آنها نیست.

کدام موسیقی، انسان را از انسانیت دور می‌کند
وی افزود: موسیقی‌هایی نیز در محافل شیطان‌پرستی مورد استفاده قرار می‌گیرد که باعث از خود بی‌خود شدن و رفتار ضد انسانی می‌شود و قطعاً حرام است، بنابراین ملاک و مبنا این است که ببینیم کدام موسیقی، انسان را از انسانیت دور ساخته و به سوی حیوانیت و شهوات سوق می‌دهد. من فکر می‌کنم همه انسان‌ها این مفاهیم را متوجه شده و بدون اعمال سلیقه می‌توانند تشخیص ‌دهند که اگر در مجلسی نوع خاصی از آهنگ نواخته ‌شود، آیا باعث رفتارهای سبک‌سرانه و عدم حفظ حرمت انسان می‌شود یا خیر.

حجت‌الاسلام سپاهی افزود: شاید بسیاری از انسان‌ها حقایق را تشخیص دهند، ولی ممکن است تمایلاتشان بر آن‌ها حاکم شود. افرادی که در این‌گونه مجالس رفتارهایی به دور از انسانیت و منطق انجام می‌دهند، اگر در فضایی عقلانی قرار بگیرند، شاید از رفتارشان خوششان نیاید، ولی در آن فضا دچار رفتارهای غیر منطقی می‌شوند. نکته حائز اهمیت این است که مردم و دینداران باید بدون اعمال سلیقه به وجدانشان مراجعه کرده و آنچه را که در عرف جامعه مرز بین هوس و غیر هوس محسوب می‌شود، تشخیص دهند که این کار امکان‌پذیر است.

وی ادامه داد: ممکن است کسی متولی شود و بر اساس سلیقه خاص خودش موسیقی‌ها را حلال یا حرام اعلام کند، ولی این کار قطعاً دوام نمی‌آورد و باطل خواهد بود. از طرف دیگر، واقعیت این است که اهل سنت در مورد بعضی از موضوعات مثل موسیقی یا مواد مخدر، بر اساس مصالح و مبانی فقهی خودشان تصمیم می‌گیرند و احتمالاً در این زمینه‌ها آن دقت و ظرافتی که در تفکر شیعی وجود دارد، مشاهده نمی‌شود.  فتوای اهل سنت در این زمینه‌ها نسبت به شیعه در فضای بازتری صادر می‌شود، در تاریخ نیز آمده که حکام اموی و عباسی اکثراً بر مبنای فقه اهل سنت عمل می‌کردند. به نظر می‌رسد در این زمینه‌ها آن چارچوبی که اهل‌بیت(ع) و تفکر شیعه به آن معتقد است، در تفکر اهل سنت وجود ندارد.

وی خاطرنشان کرد: تفکر شیعه از یک‌سری مبانی ساختاری برخوردار است که احکام بر اساس آنها صادر می‌شود و امروز در جمهوری اسلامی نیز این مبانی ساختاری مدنظر است، هر چند امکان دارد برخی از افراد از این مبانی تخلف کرده و بر اساس تمایلات خودشان عمل کنند. من فکر می‌کنم در این زمینه اختلافی جدی میان دو تفکر شیعی و اهل سنت وجود داشته باشد.

ابداع و بومی‌سازی موسیقی‌های مشروع
حجت‌الاسلام سپاهی تصریح کرد: باید موسیقی‌هایی که حداقل نیازهای جوانان را رفع می‌کند، ابداع و بومی‌سازی کرده و زمینه بروز موسیقی‌های مطبوع مردم را فراهم آوریم، در عین حال این نوع موسیقی‌ها نباید ساختارشکن باشد. نسل امروز رسالت بزرگی بر دوش دارد و آن اینکه باید موسیقی دلخواه خود را در چارچوب اعتقاداتش که همان اخلاق انسانی و الهی است ابداع کند و جوانان ما این ظرفیت را دارند.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه ظرفیت محتوایی برای ایجاد موسیقی‌های بومی و موردپسند جوانان در جامعه ما وجود دارد، گفت: شاعران بزرگی از گذشته در تاریخ ما وجود داشته‌اند که زمینه و محتوای موسیقی را برای ما به ارمغان گذاشته‌اند، همچنین شاعران جوانی هستند که در سرودن ترانه‌های شادی‌برانگیز مهارت دارند. جوانان ما باید زمینه‌ای برای بروز استعدادهای خود داشته باشند و اگر بتوانیم این زمینه‌ را ایجاد کنیم، اکثریت جوانان به موسیقی‌هایی که خودشان ابداع می‌کنند و از اصول اخلاقی بهره‌مند است، علاقه خواهند داشت.

وی بیان کرد: اگر به بهانه‌های مختلف جلوی استعدادها را بگیریم، این استعدادها به سمت رفتارهای زیرزمینی و بوالهوسانه روانه می‌شود که ممکن است معنا و مفهوم لازم را نداشته باشد. به هر حال دوران جوانی همراه با شادی‌های خاص خودش است و یک جوان امروزی با موسیقی باید زندگی کند. قطعاً همه ما به دلیل حاکمیت دنیای صنعتی و مدرنیسم، به موسیقی که تأثیر زیادی در آرامش انسان دارد، نیازمندیم.

حجت‌الاسلام سپاهی تصریح کرد: نباید موسیقی را صرفاً برای آرامش‌بخشی استفاده کنیم، مثل مواد مخدر که انسان برای کسب آرامش به آن اعتیاد پیدا می‌کند، موسیقی‌های مبتذل نیز چنین حالتی دارد و ممکن است اعتیادآور باشد، همانند قرص‌های آرام‌بخش که باعث آرامش می‌شود، ولی بعد از مدتی انسان را به سرنوشتی دچار می‌سازد که دیگر نتواند از آنها پرهیز کند. ما باید آگاه‌سازی و اعتمادسازی کنیم تا بسیاری از جوانان بتوانند خلاقیت‌های خود را به نمایش بگذارند.
انتهای پیام