توسعه فرهنگی بدون حل چالش مذهب ـ سکولاریسم ممکن نیست

سید‌امیرمسعود شهرام‌نیا، عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان، در گفت‌و‌گو با ایکنا از اصفهان، در خصوص توسعه فرهنگی اظهار کرد: توسعه وجوه مختلفی دارد که یک بعد آن توسعه اقتصادی است و معمولاً متداول‌ترین بعد توسعه قلمداد می‌شود. ابعاد دیگر توسعه می‌تواند توسعه سیاسی، اجتماعی، یا فرهنگی باشد. البته در توسعه همه‌جانبه، همه وجوه توسعه مورد توجه قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: توسعه فرهنگی نازل به دو نگاه است؛ یکی بحث فرهنگ به عنوان بستر زمینه‌ساز توسعه در سایر وجوه، یعنی تا وقتی فرهنگ توسعه نباشد، توسعه سیاسی یا اقتصادی اتفاق نخواهد افتاد. در واقع مردم باید آمادگی و تمایل به توسعه یافتن را داشته باشند.

این عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان افزود:  بحث دیگر، توسعه شاخص‌های فرهنگی است، یعنی همانطور که در اقتصاد شاخص‌های مختلف اقتصادی مانند تولید ناخالص ملی داریم که معیار و ملاک توسعه اقتصادی هستند، در فرهنگ هم شاخصه‌های متعددی وجود دارد، شاخصه‌هایی مانند تولید محصول فرهنگی.

توجه ویژه به ارتقای شاخص‌های دینی و اخلاقی

شهرام‌نیا خاطرنشان کرد: محصولات فرهنگی انواع مختلفی دارد، تولید کتاب، فیلم و یا موسیقی و از طرفی میزان مصرف کالاهای فرهنگی نیز از شاخصه‌های توسعه فرهنگی است. در واقع ملتی که کالای فرهنگی بیشتری مصرف می‌کند توسعه یافته‌تر از ملتی است که کالای فرهنگی کمتری مصرف می‌کند. گاهی نیز بحث مفاهیم فرهنگی معنوی نیز نظیر مباحث اخلاقی مطرح می‌شود.

وی گفت: در مجموع توسعه فرهنگی در هر دو وجه امروزه به شدت مورد توجه قرار گرفته و سازمان‌های مهمی مانند سازمان ملل و یونسکو که روی توسعه انسانی تاکید زیادی دارند، توسعه فرهنگی را لازمه آن می‌دانند. در واقع جامعه‌ای می‌تواند به سعادت و پیشرفت انسان کمک کند که در توسعه فرهنگی قدم‌های محکمی برداشته باشد.

شهرام‌نیا در خصوص جامعه ایران تصریح کرد: ما جامعه‌ای دین‌محور هستیم و در بحث توسعه فرهنگی، به رشد و ارتقای شاخص‌های دینی و اخلاقی توجه ویژه داریم.

وی با بیان اینکه توسعه یک مسئله نسبی است و هیچ کشوری نمی‌تواند بگوید ما توسعه یافته هستیم، تاکید کرد: هر جامعه باید با خودش سنجیده شود و توجه کند که چقدر در مسیر توسعه ثابت قدم و راسخ گام برمی‌دارد.

این عضو هیئت علمی علوم سیاسی دانشگاه اصفهان اضافه کرد: در کشور ما نیز این توسعه به صورت تدریجی در همه وجوه وجود داشته و دارد، اما اینکه آیا توجه به سرعت پیشرفت شاخص‌های فرهنگی به تناسب شاخص‌های اقتصادی و سیاسی بوده یا نه، مورد تشکیک است. به علاوه، ما در مسیر توسعه فرهنگی با مشکلات و چالش‌هایی جدی مواجه هستیم.

شکاف‌های مختلف فرهنگی در مسیر توسعه

وی در ادامه گفت: شکاف‌های مختلف فرهنگی در مسیر توسعه آسیب ایجاد می‌کند، شکافی مانند مذهب- سکولاریسم که در واقع تعارض دو نوع گرایش سکولاریسم و مذهبی با هم است و مسیر توسعه را با اخلال مواجه می‌کند. شکاف دیگر شکاف نسلی است که به نوعی از شکاف اول تاثیر می‌پذیرد، در واقع خواست‌ها و نیازهای جوانان با افراد مسن در حوزه فرهنگ تفاوت بسیار زیادی دارد.

شهرام‌نیا خاطرنشان کرد: از طرف دیگر نگرش مذهبی در جامعه ما باعث شده است که تکثرهای مذهبی گاهی اختلافاتی را میان خودشان داشته باشند. به علاوه بحث سنت و مدرنیسم هم در توسعه فرهنگی تأثیرگذار است.

وی گفت: به نظر می‌رسد ایران به آرامی در حال حرکت در مسیر توسعه است، ولی این چالش‌ها گاهی ضربه‌های بزرگی بر این حرکت وارد کرده، یعنی بلاخره مسیر توسعه ما به چه سمتی است؟ آیا یک توسعه سکولار است یا یک توسعه دینی؟ ما چگونه می‌خواهیم این شکاف را ترمیم کنیم؟

این عضو هیئت علمی علوم سیاسی دانشگاه اصفهان ادامه داد: دین به دو طریق بر توسعه تأثیر می‌گذارد که یکی بسترسازی برای توسعه است. ما در آموزه‌های دینی‌مان مفاهیمی داریم که به توسعه به صورت مطلق کمک زیادی می‌کند، مثلا در بسیاری از آیات و رویات روی مفهوم کار و پرداخت دستمزد به ازای کار یا ارزش داشتن تلاش و برنامه‌ریزی که همگی مبانی توسعه هستند، تأکید فراوانی شده است.

شهرام‌نیا افزود: فرهنگ جامعه ما پیوند عمیقی با ارزش‌های دینی دارد و طبیعتاً برنامه توسعه باید به گونه‌ای باشد که این ارزش‌ها را محترم شمرده و با آن سازگاری داشته باشد و این سازگاری باید به گونه‌ای باشد که به چالش‌هایی مانند چالش دین - سکولاریسم یا سنت - مدرنیته پاسخ دهد.

وی در پایان گفت: دین از هر دو جهت می‌تواند کمک‌کننده و راه‌گشا باشد، ولی نوع برداشت دینی ما باید به گونه‌ای باشد که به نیازهای زمانه پاسخ دهیم و برای آنها راهکار داشته باشیم.
انتهای پیام