بن‌بست فیلترینگ/ کاربران، فضای مجازی را مدیریت کنند
گروه اجتماعی ــ عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اصفهان با بیان اینکه فیلترینگ مخصوص شرایط اضطرار بوده و در مجموع نمی‌توان ارزیابی مثبتی از این سیاست داشت، گفت: نکته حائز اهمیت، آموزش کاربران فضای مجازی است تا از مهارت کافی برای استفاده مؤثر از این فضا برخوردار باشند و به جای اینکه فضای مجازی کاربران را کنترل کند، آنها بتوانند فضای مجازی را مدیریت کنند.
رضا اسماعیلی، عضو هیئت علمی گروه برنامه‌ریزی فرهنگی دانشگاه آزاد اصفهان، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، با بیان اینکه امروز دیگر نباید عنوان فضای مجازی را برای این عرصه به کار برد، اظهار کرد: این فضا از نظر سهمی که در زندگی افراد دارد و همچنین میزان مواجهه کاربران با این فضا و استفاده از آن برای پاسخگویی به نیازهایشان، چیزی کم‌تر از واقعیت نیست، به همین دلیل اصطلاح فضای مجازی در ابتدای مطرح شدن این ابزار، نامی برازنده بود.
وی افزود: در حال حاضر فضای مجازی بیشترین فضای عینی و واقعی است که افراد در ارتباط با آن قرار می‌گیرند. از زمانی که اینترنت حالت همگانی پیدا کرد و رسانه‌های جدید مطرح شدند، اصطلاحاً موج چهارم جریان ارتباطی شروع شد و امروز دارای فضاهای مختلف وب هستیم. می‌توان گفت شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی به معنای امروزی سهم قابل توجهی در سبک زندگی و روش زیست انسان‌ها هم به لحاظ مثبت و هم به لحاظ منفی ایفا می‌کنند.
فضای مجازی؛ فرصتی برای تبادل معنا
عضو هیئت علمی گروه برنامه‌ریزی فرهنگی دانشگاه آزاد اصفهان بیان کرد: یکی از ابعاد منفی فضای مجازی این است که برای کاربران تصور یک روز بدون فضای ارتباطی و الکترونیکی نه تنها غیر ممکن بلکه بسیار دشوار محسوب می‌شود. از طرف دیگر، فضای مجازی فرصت‌هایی را فراهم کرده است که در زندگی اجتماعی گذشته عملاً غیرممکن بود، ولی اکنون به واسطه امکانات این فضا، افراد می‌توانند به تبادل اطلاعات، تجربه و از منظر فرهنگ‌شناسی، به تبادل معنا بپردازند.
اسماعیلی تصریح کرد: فضای مجازی اساساً تغییرات متعددی را در زیست انسان‌ها به وجود آورده است، مثلاً در نوع پوشش، تغذیه، نحوه ارتباط با دیگران و به طور کلی در ارتباط با محیط، اشیا، موجودات و مردم سایر کشورها و جوامع، این فضا توانسته تغییراتی ایجاد کند.
وی خاطرنشان کرد: در دوره پیشرفت فناوری‌های ارتباطی، شاهد ابداع وسایل جدیدی به منظور مدیریت فضای مجازی هستیم، در واقع هم برای کنترل و مدیریت این فضا الگوهای مختلفی به وجود آمده و هم ابزارهای کنترلی و ارتباطی قوی‌تر و وسیع‌تری ابداع شده است.
این پژوهشگر مطالعات فرهنگی و اجتماعی گفت: نکته حائز اهمیت، آموزش کاربران فضای مجازی است تا از مهارت کافی برای استفاده مؤثر از این فضا برخوردار باشند و به جای اینکه فضای مجازی کاربران را کنترل کند، آنها بتوانند نحوه تأمین نیازهایشان از فضای مجازی را مدیریت کنند. اگر کاربران این توانمندی را نداشته باشند، آن وقت فضای مجازی آنها را تحت کنترل و سیطره خود قرار داده و مخاطب به صورت ناخودآگاه و بدون اختیار تحت تأثیر این فضا و میدان قرار می‌گیرد؛ به عبارت دیگر در این شرایط، مخاطب منفعل است.
وی ادامه داد: یک نوع برخورد با فضای مجازی، برخورد فعال و توأم با آگاهی، برنامه‌ریزی و استفاده از ظرفیت‌ها است و برخورد منفعل به نوعی از مواجهه گفته می‌شود که بر اساس آن، افراد در استفاده از فضای مجازی، بدون مدیریت و تحت تأثیر کشش‌های این فضا به منابع و محتوا مراجعه می‌کنند و خودشان اساساً نقش تعیین‌کنندگی ندارند.
سیاست فیلترینگ جواب نداده است
اسماعیلی با بیان اینکه فیلترینگ مخصوص شرایط اضطراری بوده و نتایج حاصل از آن در کوتاه‌مدت بروز و ظهور داشته است، گفت: این رویکرد در درازمدت نتوانسته انتظارات را برآورده کند و اساساً به ناکامی‌های جدی منجر شده است. در گذشته تلاش بر این بود که کاربران از شبکه‌های اجتماعی خارجی به شبکه‌های اجتماعی بومی با مدیریت داخلی سوق داده شوند، ولی با گذشت زمان شاهد بازگشت کاربران به شبکه‌های اجتماعی خارجی بودیم. در مجموع نمی‌توان ارزیابی مثبتی از سیاست فیلترینگ داشت.
وی تصریح کرد: اگر منظور از فیلترینگ محدودسازی دسترسی به فضای مجازی است، به ضرس قاطع می‌توان ادعا کرد که سیاست فیلترینگ با ناکامی مواجه شده، ولی اگر منظور کنترل و مدیریت محتوایی در این زمینه است، شاید فیلترینگ به شدت حالت اول اثرگذار نبوده، ولی توانسته جهت‌دهی کند و در رقابت تولید محتوای رسانه‌ای اصطلاحا قدرت مخاطب را در انتخاب پیام‌ها افزایش دهد. در واقع با افزایش جذابیت و کشش پیام‌ها به لحاظ صوت، تصویر و حرکت می‌توانیم امکان انتخاب بهتر را در اختیار مخاطب قرار دهیم.
انتهای پیام
