گناه؛ عامل سلب کرامت انسان
گروه معارف ــ عضو هیئت علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان گفت: انسان ذاتاً کریم آفریده شده و دارای خیر کثیر است، ولی به وسیله گناه، کرامت یا همان خیر و خوبی‌های خود را از دست می‌دهد و باید با توبه و عمل صالح دوباره آنها را به دست آورد.
رضا شکرانی، عضو هیئت علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، در گفت‌و‌گو با ایکنا از اصفهان، با اشاره به معنا و مفهوم کرامت انسان در قرآن و متون اسلامی، اظهار کرد: از میان معادل‌های فارسی مختلفی که در کتاب‌های لغت و ترجمه‌ها برای واژه کرامت ذکر شده است، با توجه به بار معنایی این واژه، هیچ کدام متناسب با مفهوم کرامت نیست؛ مثلاً اگر این واژه را در قالب صفت مشبهه خود یعنی کریم در نظر بگیریم، معنای بخشنده، بزرگوار و مورد احترام از آن مستفاد می‌شود که جزئی از معنای واژه کریم و نه تمام آن را دربر می‌گیرد.
وی با بیان اینکه تعدادی از واژه‌های قرآن نیاز به شرح دارند و معادل‌های دقیقی برای آنها در زبان‌های دیگر و حتی خود آن زبان نمی‌توان یافت، افزود: یکی از واژه‌هایی که در ترجمه آن با دشواری جدی مواجهیم واژه کریم است، ولی این مسئله ما را از تلاش برای یافتن نزدیک‌ترین معادل باز نمی‌دارد. با توجه به قرائن و شواهد آیاتی که در آنها صفت کریم به کار رفته است، می‌توان معنای این صفت را به دست آورد؛ مثلاً در آیه 77 سوره واقعه، از قرآن با صفت کریم نام برده شده، چنانکه می‌فرماید: «إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ». از طرف دیگر در آیات 41 تا 44 سوره واقعه درباره جهنم آمده است: «وَأَصْحَابُ الشِّمَالِ مَا أَصْحَابُ الشِّمَالِ. فِي سَمُومٍ وَ حَمِيمٍ. وَ ظِلٍّ مِّن يَحْمُومٍ. لَا بَارِدٍ وَ لَا كَرِيمٍ؛ و تیره‌بختان، چه تیره‌بختانی، در باد سوزان و آب جوشانند، و سایه‌ای از دود سیاه، نه خنک است و نه خوش». در واقع با استخراج ویژگی‌های «لا کریم» در این آیات، می‌توان بخشی از معنای کریم را به دست آورد.
انسان ذاتاً کریم آفریده شده است
عضو هیئت علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان ادامه داد: واژه کریم در مورد چیزی به کار می‌رود که از هر لحاظ خیر باشد و در مقابل اگر چیزی هیچ جهت خیری در آن نباشد با صفت «لا کریم» شناخته می‌شود؛ مثلاً در فارسی ممکن است بگوییم فلان وسیله اصلاً به درد نمی‌خورد، یعنی هیچ نفعی در آن متصور نیست و عرب زبانان در این خصوص، تعبیر «لا کریم» را به کار می‌برند.
شکرانی اضافه کرد: خداوند در آیه 70 سوره اسراء می‌فرماید: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَني آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلي کَثيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضيلاً؛ و به تحقیق فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنها را بر مرکب‌های دریایی و زمینی سوار کردیم و از هر غذای پاکیزه (دلچسب) به آنها روزی دادیم و آنها را بر بسیاری از مخلوقات خود برتری دادیم و چه برتری دادنی». در این آیه، خداوند از تکریم بنی‌آدم اعم از مؤمن و کافر و مسلمان و غیر مسلمان سخن گفته و در واقع انسان را ذاتاً کریم آفریده است. از طرف دیگر، آیه 18 سوره حج می‌فرماید: «... وَ مَنْ يُهِنِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ مُكْرِمٍ...؛ و هر که را خدا خوار و ذلیل گرداند، دیگر کسی او را عزیز و گرامی نتواند کرد(دیگر کسی نمی‌تواند همه خیر و خوبی‌ها را به او برگرداند). بنابراین اگر انسان رفتاری انجام دهد که مورد خواری خدا قرار گیرد، تمام خوبی‌ها از او گرفته می‌شود، یعنی همان صفت «لا کریم» که در مورد جهنم گفته شده است.
عوامل تقویت و بازگشت کرامت به انسان
وی در خصوص عوامل تقویت و بازگشت کرامت به انسان گفت: یکی از عواملی که می‌تواند انسان را کریم و بلکه اکرم کند- چون کرامت مفهومی نسبی و دارای مراتب یعنی حداقل و حداکثر است- تقوا نام دارد، چنانکه آیه 13 سوره حجرات می‌فرماید: «... إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ...؛ همانا گرامی‌ترین شما در نزد خدا با تقواترین شماست». در واقع با صفت تقوا است که انسان می‌تواند به کانون خیرات تبدیل شود. یکی از راه‌های دیگر برای دستیابی به کانون خیرات و خوبی‌ها، به خصوص برای انسانی که جنبه‌هایی از خوبی خود را از دست داده، آمرزش و غفران الهی است، چنانکه آیه 27 سوره یس از قول مؤمن آل فرعون می‌فرماید: «بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ؛ خدا چگونه در حق من مغفرت و رحمت فرمود و مرا مورد لطف و کرم قرار داد».
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه کرامت هم ذاتی و هم اکتسابی است، خاطرنشان کرد: همه انسان‌ها در بدو آفرینش دارای خیرات کثیرند و از نگاه قرآن، کریم بالفطره هستند، ولی به وسیله گناه خیر و خوبی‌های خود را از دست می‌دهند و خدا آنها را خوار می‌کند، البته می‌توانند با توبه و عمل صالح به همان انسانی تبدیل شوند که از آغاز، کریم بود.
انتهای پیام
