عقلانیت و مقاومت انقلابی؛ عوامل اقتدار ایران
گروه حوزه‌های علمیه ــ استاد حوزه علمیه تأکید کرد: هوشمندی و عقلانیت، مصلحت‌سنجی و مقاومت انقلابی، موازنه قوا را به نفع انقلاب اسلامی در دنیا برقرار کرده است.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی 21 مهرماه در دوازدهمین نشست کرسی‌های آزاداندیشی مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم که با موضوع «تبیین بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی» در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد، گفت: سن 40 سالگی برای انقلاب، سن برقراری تعادل آرمان‌ها و واقعیت‌هاست.
وی افزود: ظهور اصل حکمت در طول چهل سال گذشته انقلاب، در قالب نشانه‌هایی چون حسابگری، پختگی، تعادل، استحکام در منطق، تدبیر و اندیشه درست، هوشمندی و عقلانیت، مصلحت‌سنجی و مقاومت انقلابی، موازنه قوا را به نفع انقلاب اسلامی در دنیا برقرار کرده است.
انقلابی‌گری، مقاومت و حکمت
مهاجرنیا در ادامه تبیین اصول بیانیه گام دوم گفت: بعد از تبیین اصل انقلابی‌گری و اصل مقاومت سومین اصلِ بیانیه، اصل حکمت است. واژه حکمت از زیباترین واژه‌های قرآنی است و قوی‌ترین، متقن‌ترین، مستحکم‌ترین منطق انبیا بوده است. در همه آیاتی که بحث می‌شود که خداوند انبیا را فرستاد، با آنها کتاب فرستاد و وحی فرستاد، نقش انبیا این بود که بیایند این کتاب را آموزش بدهند بلافاصله تعلیم حکمت هم با عبارت «... یعلمهم الکتاب والحکمه ...» مطرح شده است.
مسئول سابق دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه ابراز کرد: در بیانیه گام دوم ویژگی‌های حکمت به زیبایی تبیین شده است. همانند حسابگری، سنجش دقیق، استحکام در منطق و در بیان مطالب، تدبیر صحیح، اندیشه مستحکم، هوشمندی، عقلانیت، رعایت مصلحت و متانت، بصیرت و مشاهده حقایق، در مقابل حرف‌ها و اندیشه‌های سست، بی حساب و کتاب و بی سند و استدلال، قرار دارد؛ حکمت یعنی مستحکم و خود مستحکم، یعنی عبارت توپر و با قوام و ثبات است.
حکمت؛ صحبت بر مبانی عقلانی و متقن
این استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: مقام معظم رهبری در تفسیر آیه «ادْعُ إِلى سَبيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ» در تبیین مفهوم حکمت خطاب به مبلغین در ششم اردیبهشت 1372 می‌فرماید: «یعنی این که صحبت، مبتنی بر مبانی صحیح، عقلانی، متقن و متّکی به مدارک باشد. حکمت این است: حرف درست، با ساختار تبیینیِ دارای اتقان. این حکمت است».
این پژوهشگر مسائل سیاسی با بیان اینکه یک تعریف دیگری از اصل حکمت در دیدار با فرماندهان سپاه در سال 1369 دارند که می‌فرماید: «حکمت بینشی است که می‌تواند حقایق را ماورای غشای مادی آن ببیند.» ببینید چه تعبیر قشنگی است.عرض کردم ما یک‌سری واقعیت‌ها داریم. یک سری فراتر از واقعیت‌ها داریم. می‌گوید بینش و آگاهی و بصیرت و فهمی است که می‌شود حقایق را بالای این پوسته و بالای این ظواهرِ مادی دید. آن، حکمت می‌شود. حکیم کسی است که قدرت تشخیص حقایق را پیدا می‌کند.
حکمت در دیپلماسی
وی با اشاره به اینکه تعریف دیگری که ایشان از حکمت ارائه می‌کند، حکمت در عرصه دیپلماسی است، ادامه داد: ایشان در حوزه دیپلماسی می‌فرماید: حکمت این است که شما بتوانید مواضع طرف مقابل را حکیمانه به مواضع خودتان نزدیک کنید. وقتی که شما در حال مذاکره و دیپلماسی هستید، هنر این نیست که شما مدام طرف را هلش بدهی که آن طرف برود. یک جاهایی هنر این است که شما این را بکشانی بیاوری که با او بتوانی حرف بزنی، معامله کنی. چون شرایط شما طوری نیست که طرف را هلش بدهی. باید او را این طرف بیاوری. آن، حکمت است.
مهاجرنیا یکی از معانی حکمت را تعادل بین آرمان‌گرایی و واقع‌گرایی دانست و بیان کرد: اصل و چارچوب حکمت در بیانیه گام دوم در پنج مورد خودش را نشان می‌دهد: یک مورد در باب دغدغۀ مسیر طی شده و سنجش گام‌هاست. رهبری نصف بیانیه را به گام اول اختصاص دادند. که ما چی بودیم، کی شروع کردیم با چه شرایطی و با چه مشکلاتی شروع کردیم.
مقایسه گذشته و امروز
وی افزود: در این‌جا رهبری دقیقاً دره‌های مسیر طی شده را می‌گوید و میان گذشته و آینده آقا یک سنجشی انجام داده و می‌گوید: آن روزی که ما انقلاب کردیم مخصوصاً جنگ شروع شد، ما برای پیدا کردن یک گلوله، یک اسلحه سبک، یک تفنگ ژسه، یک اسلحه کلاش، در بازار سیاه می‌رفتیم و مخفیانه آن را تهیه می‌کردیم. بعد مقایسه می‌کند: اما امروز را ببینید. امروز می‌گوید استکبار جهانی دنبال این است که سلاح‌های پیشرفته ما دست انقلابیون دنیا نرسد. آن روز برای اینکه ما را منکوب کنند، با کودتاچی‌ها و با حمله نظامی به طبس با ما مقابله می‌کردند. اما امروز برای مقابله با ما دنبال راه‌اندازی ائتلاف‌های بین‌المللی هستند. این مقایسه بر اساس سنجش دقیق و حکیمانه صورت گرفته است.
این پژوهشگر مسائل سیاسی گفت: رویکرد بعدی تصویر جامعی از مسائل پیش روی گام دوم است. دربیانیه همان اموری که سبب موفقیت در گام اول بودند به عنوان توصیه‌های هفتگانه بازسازی شده برای گام دوم بیان شده‌اند. سومین رویکرد، شناخت دقیق از ظرفیت‌ها و محدودیت‌های کشور است. رهبری در گام اول تصریح می‌کنند که ما علی‌رغم همه مشکلات، نظریۀ نظام انقلابی را به 40 سالگی رساندیم. موانع زیاد داشتیم، مشکلات زیادی داشتیم. خیلی جاها موفق بودیم، جاهایی هم موفقیت ما کم بود. نتوانستیم خوب عدالت را برقرار کنیم. نتوانستیم در حوزه اقتصاد آن طوری که می‌خواستیم شکوفا شویم. رفاه عمومی را خوب نتوانستیم فراهم کنیم؛ در بحث اخلاق و معنویت باز تلاش کردیم اما ایده‌آل نیست؛ بنابراین، وقتی آدم دقیق ارزیابی کند که ظرفیت‌های ما چقدر است، کجاها کمبود داریم، کجاها مشکل داریم و محدودیت‌های ما چقدر است. اینها مطابق با معنای حکمت است.
واقع‌بینی
وی با اشاره به واقع‌بینانه شدن امیدها به چشم‌اندازها در بیانیه گام دوم به عنوان رویکرد چهارم، افزود: وقتی رهبری در بیانیه گام دوم صحبت می‌کنند، طوری مطالب را بیان نمی‌کنند مثل برخی که گاهی طوری سخن می‌گویند که گویا همین فردا امام زمان ظهور می‌کند. متأسفانه، برخی افراد چندی قبل، سخنرانی کرده بودند که انسان گمان می‌برد امام زمان همان ایام ظهور می‌کند؛ اما رهبری همیشه می‌فرماید که باید کارها را با توکل و امید به آینده پیش برد؛ چراکه خداوند به هیچ کس برای هیچ کاری تضمین قطعی نداده است. ایشان درباره مطالب دیگر هم هیچ گاه امید کاذب نداده است؛ مثلا درباره عدالت فرمودند که ما به آن چیزی که می‌خواستیم نرسیدیم.
مهاجرنیا از کاهش هزینه‌های تصمیم و افزایش مقبولیت به عنوان پنجمین رویکرد نام برد و تصریح کرد: این رویکرد نیز در مواضع این بیانیه، بسیار پررنگ است. ایشان در تمام این بیانیه چنان متوازن، دقیق، عالمانه و حکیمانه سخن گفته‌اند که دقیقاً همان چیزی را گفته باشند که باید گفته باشند؛ نه چیزی فراتر و نه چیزی کمتر.
وی با پرداختن به ویژگی‌های حکمی بیانیه گام دوم گفت: اولین ویژگی‌های جدی این بیانیه این است که کاملاً مبنایی است، افزود: وقتی گفتیم حکیمانه، یعنی مبتنی بر مبنا است. مبناگروی یک نگاه بسیار جدی‌ای به انقلاب است. بر اساس مبانی و متکی به مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و خداشناسی حرف زدن به معنای برخورداری از حکمت است.
نقدپذیری
مهاجرنیا گفت: ویژگی بعدی نقدپذیری است. این نکته خیلی مهم است. وقتی شروع می‌کنیم راجع به یک چیزی مطلبی بنویسیم، آن‌قدر زیبایی‌ها و خوبی‌های آن را به رخ می‌کشیم که اصلاً جای نقادی نمی‌گذاریم. حکمت یعنی همه چیز را با هم دیدن؛ خوبی و بدی آن را با هم دیدن؛ نقص و کمال آن را با هم دیدن. این حکمت می‌شود. و الا شما همش دست بگذارید روی جنبه‌های مثبت و منفی‌ها را نبینی یا بالعکس منفی‌ها را فقط بگویی، این کار حکیمانه نیست. حکمت یعنی در حقیقت نقدپذیری و جای نقادی گذاشتن است.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه اولویت‌سنجی ویژگی سوم حکمت است که در بیانیه آمده، ادامه داد: یک فعال معقول و خردمند و کنشگر خردمند دنیای واقعی اطراف خود را مجموعه‌ای در هم تنیده از محدودیتها، امکان‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها می‌بیند؛ اما باید بتواند بر اساس مبانی و شاخص‌های خود برای باز کردن کلاف‌های سردرگم و پیدا کردن راه برون رفت از معضلات و رسیدن به پیشرفت دست به انتخاب میان اولویت‌ها بزند. نمونۀ برجسته این امر در پیام گام دوم، تمرکز رهبر انقلاب بر جوانان است؛ چراکه هرگونه تداوم یا تغییر شایسته با محوریت جوانان بهتر به نتیجه می‌رسد و هر گونه آسیب در مورد آنان تبعات و مخاطرات بیشتری دارد. بنابراین، اولویت دادن به نسل جوان یک کار حکیمانه است.
مهاجرنیا افزود: چهارمین ویژگی در کار بیانیه حکیمانه، ظرفیت‌شناسی است که بالأخره بعد از 40 سال و در شرایط تحریم و جنگ اقتصادی با غرب، راهبرد مقابله بر اساس شناخت درست از ظرفیت‌هاست؛ همین راهبرد موفق امروز آمریکا و نوکرانش را در منطقه زمینگیر کرده است. چرا عربستانی که آمریکا را تشویق به جنگ با ایران می‌کرد و حاضر بود هزینه جنگ را پرداخت کند، امروز پشت سر هم پیام می‌فرستد بیایید مذاکره کنیم. ماجرای بمباران تأسیسات آرامکو و خبر اسارت بیش از دو هزار نفر عربستانی از سوی یمینی‌های تحت محاصره، اینها مبتنی بر یک محاسبه دقیق و حکیمانه و استفاده درست از ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی، در شرایط بحرانی است.
تفکیک‌اندیشی
وی گفت: ویژگی بعدی اصل حکمت در بیانیه گام دوم تفکیک‌اندیشی است. تفکیک میان زشت و زیبا، میان کارآمدی خوب و ناکارآمدی، تفکیک میان دوست و دشمن، اینها ویژگی حکمت و از نشانه‌های پختگی و بلوغ عقلانی انقلاب اسلامی است؛ تفکیک بین آمریکا و اروپا در شرایط موجود یعنی رویکرد منطبق با حسابگری و موقعیت‌شناسی و بصیرت و هوشمندی متناسب با زمان است. که فرمودند: با آمریکا اصلاً مذاکره نمی‌کنیم؛ ولی در مورد اروپا حرف‌هایی دارم. با اروپا می‌توانیم مذاکره کنیم؛ اما این اروپایی‌ها با اینکه با آنها مذاکره می‌کنیم؛ اما این مشکلات را دارند؛ این موانع را دارند؛ قابل اعتماد نیستند؛ دائماً، عقربه آنها سمت منافع آمریکا است و خودشان را ناتوان نشان می‌دهند. این تفکیک در سیاست خارجی و دشمن‌شناسی، رویکردی حکیمانه است که شما همۀ دشمنانت را یک چشم نبینی.
مهاجرنیا در پایان اظهار کرد: ویژگی ششم حکمت، تعدیل‌گرایی است. تعدیل‌گرایی یعنی ما سطح انتظارات‌مان را تعدیل کنیم. یک مقدار خودمان را با واقعیت‌ها منطبق کنیم. بر اساس مبانی، امکانات، محدودیتها و همه شرایط موجود گام به گام، دقیقاً منطبق با واقعیت‌ها حرکت کنیم. از کجا حرکت کردیم، به کجا داریم می‌رویم و دقیقاً در این مسیر چه باید کرد. بر اساس همان رویکردها و امکانات و ظرفیت‌هایمان، خودمان را تعدیل کنیم.
انتهای پیام
