سیاست‌های جاه‌طلبانه عرصه را برای تولید آثار فاخر تنگ می‌کند/ ضعف تولیدات مذهبی؛ عامل گریز مخاطبان
گروه هنر ــ کارگردان نماهنگ «ارغوان» گفت: سیاست‌های جاه‌طلبانه فرهنگی در نهادهای گوناگون باعث شده سازمان‌ها کمتر به دنبال همکاری مشترک در زمینه تولید آثار فاخر باشند و هر نهادی به وسع خودش سفارش‌دهنده یک اثر ضعیف یا متوسط است و همین تنگ‌نظری‌ها سبب شده که آثار کیفیت لازم را نداشته باشد.
نماهنگ‌سازی در چند سال اخیر رونق فراوانی یافته است و حتی از این ظرفیت برای تبلیغ موضوعات سیاسی و دینی استفاده می‌شود و البته موزیک‌ویدئوهای غربی مصداق روشنی در این زمینه‌اند، اخیراً در ایران هم به این امر توجه ویژه‌ای شده است، اما برای رسیدن به نقطه آرمانی باید یک مسیر طولانی را پیمود. ایکنا برای بررسی کیفیت و کمیت تولیدات نماهنگ‌های موجود گفت‌و‌گویی با مهدیار عقابی یک از پرکارترین کارگردانان موزیک ویدئو‌های دینی و انقلابی ترتیب داده که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.
ایکنا ــ فعالیتتان را در زمینه هنر موزیک ویدئو چگونه آغاز کردید؟
ایکنا ــ فعالیتتان را در زمینه هنر موزیک ویدئو چگونه آغاز کردید؟
سال‌هاست که در حوزه موسیقی فعالیت می‌کنم. البته پیش از اینکه وارد دنیای موسیقی شوم از دوران نوجوانی، به تدوین نیز می‌پرداختم و در ادامه فعالیت‌های فنی من در حوزه تصویر بیشتر شد، بنابراین تلاش کردم در یک زمینه ویژه به‌طور تخصصی ورود کنم و نماهنگ را به عنوان حوزه تخصصی برگزیدم. در این زمینه همدلی برخی افراد از جمله محمدرضا شفا (فعال فرهنگی و هنری) به من انگیزه داد تا به صورت جدی نماهنگ‌سازی را دنبال کنم. نماهنگ «اشتیاق» اولین اثری بود که برای نیمه شعبان تولید کردم وقتی این اثر ساخته شد دریافتم که مسیر درستی را برای فعالیتم برگزیده‌ام زیرا به ساخت فیلم کوتاه یا بلند چندان علاقه‌مند نبودم. به همین جهت عاشقانه به این عرصه ورود کردم و دلبستگی‌ام به فیلمسازی معطوف به این حوزه شد.
شاید بی‌علاقگی‌ام به ساخت فیلم کمی دور از ذهن باشد، زیرا کسی که در حوزه تصویر فعالیت می‌کند در رویای فیلمسازی به سر می‌برد و شاید این گرایش من به نظرتان منطقی نرسد ولی اگر می‌خواستم یک فیلم بلند داستانی بسازم شاید هر دو سال یکبار موفق می‌شدم یک اثر تولید کنم و اگر هم فیلم کوتاه را برای فعالیت انتخاب می‌کردم اصلاً اثرم دیده نمی‌شد، زیرا این حوزه چندان مخاطب ندارد، اما وقتی در حوزه نماهنگ فعالیت می‌کنید این فرصت را دارید که سالی هفت یا هشت نماهنگ بسازید و این تولیدات زمینه‌ساز دیدن و شنیده شدن اثر شماست و اگر قرار است پیامی را به مخاطب برسانید بهتر است محلی را برای فعالیت انتخاب کرد که زمینه آن فراهم باشد و در حوزه نماهنگ این اتفاق برای من رخ داد.
درباره علاقه‌ام به فعالیت‌های دینی و انقلابی نیز باید بگویم، من در خانواده‌ای زندگی کرده‌ام که موضوعات مذهبی و انقلابی در اولویت آن بوده است و به همین جهت این حوزه بخشی از علایق شخصی من است و فعالیت در این زمینه برای من خوشایند است، درصورتیکه اگر قرار بود دیگر حوزه‌ها را تجربه کنم حداقل به لحاظ مادی درآمد بیشتری داشتم و اتفاقاً پیشنهادهای گوناگونی در این زمینه دارم.
ایکنا ــ فعالیت در ژانر مذهبی عموماً حواشی خاص خود را دارد. آیا این حواشی سبب تردید در ادامه فعالیتتان نشده است؟
حواشی هرگز دغدغه من نیست زیرا تلاش کرده‌ام بیشتر به کیفیت آثار فکر کنم و ذهنم را درگیر مسائل حاشیه‌ای نکنم و نکته دیگر اینکه در میان ۲۸ نماهنگی که ساخته‌ام بیشتر آن‌ها با محوریت دینی و مذهبی‌اند و نمی‌توان گفت آثارم سفارشی است، زیرا موضوعات دینی در جامعه‌ای که عشق امام حسین(ع) در آن جریان دارد، سفارشی و حکومتی محسوب نمی‌شود.
ایکنا ــ در میان 28 اثری که ساخته‌اید تنوع ژانر مشاهده نمی‌شود. این امر با ذات حرفه‌ای کارگردانی مغایرتی ندارد؟
سال‌هاست درصدد تولید یک اثر عاشقانه‌ام، اما هر بار خواستم برای تولید آن اقدام کنم، دچار تردید شدم، زیرا دوست دارم همیشه اثرم بدون عیب و نقص باشد و هنوز موقعیت را برای ساخت چنین اثری مناسب ندیدم، ولی حتماً روزی چنین اثری را خواهم ساخت، البته مجموعه نماهنگی در دست ساخت دارم که هنوز هیچ یک از آن‌ها پخش نشده است. در این مجموعه از اشعار حسن زروئی نصرآباد، استفاده شده و رضا فیاضی دکلمه آن را خوانده است، این نماهنگ‌ها به نوعی عاشقانه است و البته نقد اجتماعی هم در آن وجود دارد.
سؤال دیگری که همواره از من پرسیده می‌شود این است چرا با خوانندگان مشهور همکاری نمی‌کنم تا آثارم بهتر دیده شوند، اما اگر قرار باشد معدود افرادی که در حوزه‌های دینی و انقلابی فعالیت می‌کنند هم از این حوزه خارج شوند، دیگر محتوایی در این زمینه‌ها تولید نخواهد شد، در ضمن سرنوشت گروه سرود نوجوانان ما چه می‌شود، زیرا افرادی که در این عرصه فعالیت می‌کنند انگشت‌شمار‌اند. نکته دیگر اینکه عدم ورود من به نماهنگ‌سازی برای خوانندگان معروف آسیبی به این حرفه وارد نمی‌کند، چون عده زیادی در این زمینه کار می‌کنند، ولی اگر امثال من در حوزه موسیقی دینی و انقلابی حضور نداشته باشند، کمتر فردی برای جایگزینی وجود دارد.
امتیاز دیگری که در نماهنگ‌سازی دینی و انقلابی وجود دارد این است که چنین آثاری ماندگارند، زیرا نماهنگ‌هایی که گروه سرود می‌سازد، متکی به یک فرد یا خواننده نیست در حقیقت وقتی گروه سرود شکل می‌گیرد دیگر فرد معنا پیدا نمی‌کند، بلکه جمع است که به آن معنا می‌دهد و فعالیت گروهی در این عرصه معنا می‌گیرد. برای مثال برخی مواقع عده‌ای در ایام محرم برای یک مداح به هیئتی خاص می‌روند، درصورتیکه عزاداری امام حسین(ع) نباید متکی به افراد باشد و تنها حلقه وصل هیئات گوناگون شخصیت و مظلومیت امام حسین(ع) است.
فعالیت در حوزه دینی و انقلابی، هرگز باعث رنج و سختی‌ام نشده است . در این حوزه نهایتاً ۱۰ نفر فعالیت می‌کنند و مشکلی در زمینه کمیت تولید اثر وجود ندارد، اما برخی رسانه‌های فارسی زبان ماهواره‌ای به شدت از تولید این آثار عصبانی‌اند مثلاً وقتی نماهنگ ارغوان ساخته شد جلسات متعددی برای تجزیه و تحلیل این اثر برگزار شد.
ایکنا ــ آیا برای گذران زندگی، اثری را تولید کرده‌اید که مطابق میلتان نباشد؟
من نیز برای گذران زندگی در برخی مواقع مجبورم کار‌هایی را انجام دهم که شاید به لحاظ قلبی با آن ارتباط برقرار نکنم، ولی باز هم سعی می‌کنم در همان آثار هم دغدغه‌هایم را مطرح کنم، پس با این امر موافق نیستم گاهی اوقات هنرمند باید برخلاف باورهایش تولید اثر کند، بلکه در هر حالتی ممکن است اهداف انسان مورد توجه قرار گیرد مثلاً من چند نماهنگ درباره امام رضا(ع) ساخته‌ام و دیگر تصمیم نداشتم در این حوزه کار کنم، اما طرحی به نام «فیروزه‌ها» به من پیشنهاد شد و در ابتدا قبول آن برایم دشوار بود، چون حس می‌کردم ورود به این مقوله برایم تکراری است، ولی وقتی نماهنگ فیروزه‌ها را ساختم، الگوی جدید برایش انتخاب کردم، همین موضوع سبب شد در ادامه نماهنگ برایم دوست داشتنی شود. قصه این نماهنگ درباره زوجی مسیحی بود که برای بازدید از حرم امام رضا(ع) به مشهد می‌آیند، اما اتفاقاتی برای آن‌ها رخ می‌دهد که آن‌ها را به بینش جدیدی در این بازدید می‌رساند.
ایکنا ــ چرا خواننده‌های انقلابی کنسرت‌های مستقل ندارند و مخاطبان با آن‌ها ارتباط برقرار نمی‌کنند؟
متأسفانه در حوزه موسیقی دینی و انقلابی آثار سخیف و بی‌ارزش فراوانی تولید شده است که دیدگاه مخاطبان را در این زمینه جهت داده است. این در حالی است که در ابتدای انقلاب مردم تصور بسیار خوبی از سرود داشتند و البته من شخصاً با این تفکیک موافق نیستم، زیرا معتقدم از محمد اصفهانی گرفته تا حامد همایون همگی خواننده انقلابی‌اند زیرا هنرمندی که سعی کند موسیقی با کیفیت در جمهوری اسلامی تولید کند به او می‌توان عنوان انقلابی را اطلاق کرد. این دسته‌بندی که من به آن اعتقاد دارم در سینما نیز صادق است زیرا فیلمسازی که از دولت برای ساخت اثرش بودجه دریافت می‌کند به نظر من فیلمساز حکومتی است.
من نیز برای گذران زندگی در برخی مواقع مجبورم کار‌هایی را انجام دهم که شاید به لحاظ قلبی با آن ارتباط برقرار نکنم، ولی باز هم سعی می‌کنم در همان آثار هم دغدغه‌هایم را مطرح کنم، پس با این امر موافق نیستم گاهی اوقات هنرمند باید برخلاف باورهایش تولید اثر کند، بلکه در هر حالتی ممکن است اهداف انسان مورد توجه قرار گیرد مثلاً من چند نماهنگ درباره امام رضا(ع) ساخته‌ام و دیگر تصمیم نداشتم در این حوزه کار کنم، اما طرحی به نام «فیروزه‌ها» به من پیشنهاد شد و در ابتدا قبول آن برایم دشوار بود، چون حس می‌کردم ورود به این مقوله برایم تکراری است، ولی وقتی نماهنگ فیروزه‌ها را ساختم، الگوی جدید برایش انتخاب کردم، همین موضوع سبب شد در ادامه نماهنگ برایم دوست داشتنی شود. قصه این نماهنگ درباره زوجی مسیحی بود که برای بازدید از حرم امام رضا(ع) به مشهد می‌آیند، اما اتفاقاتی برای آن‌ها رخ می‌دهد که آن‌ها را به بینش جدیدی در این بازدید می‌رساند.
ایکنا ــ چرا خواننده‌های انقلابی کنسرت‌های مستقل ندارند و مخاطبان با آن‌ها ارتباط برقرار نمی‌کنند؟
متأسفانه در حوزه موسیقی دینی و انقلابی آثار سخیف و بی‌ارزش فراوانی تولید شده است که دیدگاه مخاطبان را در این زمینه جهت داده است. این در حالی است که در ابتدای انقلاب مردم تصور بسیار خوبی از سرود داشتند و البته من شخصاً با این تفکیک موافق نیستم، زیرا معتقدم از محمد اصفهانی گرفته تا حامد همایون همگی خواننده انقلابی‌اند زیرا هنرمندی که سعی کند موسیقی با کیفیت در جمهوری اسلامی تولید کند به او می‌توان عنوان انقلابی را اطلاق کرد. این دسته‌بندی که من به آن اعتقاد دارم در سینما نیز صادق است زیرا فیلمسازی که از دولت برای ساخت اثرش بودجه دریافت می‌کند به نظر من فیلمساز حکومتی است.
ایکنا ــ گاهی مدیران هنری که درصدد سفارش یک نماهنگ‌اند، تلاش می‌کنند چند موضوع را در یک اثر بگنجانند، در حالی که پرداختن به یک موضوع شاید جذابتر از کلی‌گویی باشد. این نگرش از کجا نشئت گرفته است؟
فکر می‌کنم عمده سفارش‌دهندگان مجبورند یا محدودیتی برای تولید اثر دارند و نمی‌توانند در مناسبت‌های مختلف سفارش‌های گوناگون داشته باشند زیرا بودجه و سرمایه کافی در اختیار ندارند. بنابراین سعی می‌کنند دغدغه‌های ذهننی‌شان را در قالب یک اثر مطرح کنند. اگر یک مدیر امنیت شعلی داشته باشد و بداند چندین سال در حوزه فعلی‌اش قرار است فعالیت کند، قطعاً برنامه‌ریزی بهتری خواهد داشت و به جزئیات بیشتر توجه خواهد کرد اما وقتی این آینده‌نگری وجود ندارد سعی می‌کند سفارش‌ها و تولیداتش روزمره باشد.
مشکل دیگری در این زمینه متولیان فراوان این حوزه است و هر سازمان و نهادی می‌خواهد خود بانی نماهنگ باشد، درصورتیکه اگر چند نهاد با هم به صورت متحد کار اثری تولید کنند کیفیت آن بالاتر خواهد بود، ولی در شرایط فعلی هر نهاد و سازمان می‌خواهد بانی یک اثر باشد تا لوگو و آرمش در آن برجسته شود. مثلاً در چهل سالگی انقلاب شاید ۱۷ یا ۱۸ نهاد به من سفارش کار دادند، اما لزومی نداشت این تعداد اثر به صورت مجزا تولید شود، اما تلاشم برای اینکه چند نهاد را به هم متصل کنم تا یک اثر واحد تولید شود بی‌ثمر بود، زیرا هر نهاد می‌خواست به تنهایی بانی یک نماهنگ باشد.
متأسفانه این قبیل رفتار‌های غیرحرفه‌ای و متعصبانه سبب شده امکان تولید آثار ارزشمند کمرنگ شود، برای نمونه وقتی من نماهنگ «ارغوان» را ساختم چند نهاد سعی کردند این اثر را به نفع خود مصادره کنند. این در حالی است اگر مدیر یا یک سازمانی، دغدغه انقلاب اسلامی را داشته باشد برایش اهمیتی ندارد نام او چگونه آورده شود، بلکه نکته مهم ارزش‌های انقلاب است که در یک اثر هنری تبلیغ شود.
ایکنا ــ نماهنگ‌سازی سال‌هاست مورد توجه همگان قرار گرفته و شبکه‌های ماهواره‌ای در این زمینه بسیار فعال‌‌اند. آیا می‌توان با تولید آثار فاخر وارد رقابت شد؟
نماهنگ یکی از ابزار‌های بسیار مهم در جذب مخاطب است، زیرا هم زیبایی‌های بصری دارد هم زمانش کم است، چون می‌توان در چهار یا پنج دقیقه یک نماهنگ را مشاهده کرد، به همین دلیل شبکه‌های ماهواره‌ای توجه ویژه‌ای به این حوزه دارند. پس کم کاری در موسیقی انقلاب و ساخت نماهنگ‌های ارزشی عرصه فعالیت را برای آن‌ها خالی خواهد کرد، به همین جهت بهتر است در حوزه فرهنگ و هنر به جای اینکه موضع بگیریم شروع به فعالیت کنیم و بدون اینکه در صدد پاسخگویی به دیگران باشیم دیدگاهمان را بیان کنیم. باید بپذیریم بسیاری از رفتارها و واکنش‌‌های ما ربطی به جمهوری اسلامی و انقلابی بودن ندارد بلکه ریشه در باورهای اسلامی ایرانیان دارد و برای این باروها حاضریم جانمان را فدا کنیم.
البته وقتی اصلاح مدافع حرم را به کار می‌گیریم منظورم این نیست که حتماً باید اسلحه به دست گرفت، بلکه هر فرد در حیطه تخصصی‌اش می‌تواند مدافع حرم باشد. آن کسی که شجاعت دارد اسلحه به دست می‌گیرد و با دشمن روبرو می‌شود و فردی مانند من که شاید دل و جرئت کمتری داشته باشم با ساختن نماهنگ سعی می‌کند مدافع حرم باشد. این اتفاق برای روزنامه‌نگاران و اهالی قلم نیز توسط قلمشان رخ می‌دهد پس دفاع از حرم اینگونه به تمام جامعه سرایت می‌کند. در ضمن رویکرد فعلی نماهنگ‌های ماهواره، اشاعه فحشا در جامعه ایرانی است، البته آن‌ها خوب می‌دانند به سرعت نمی‌توانند به نتیجه دلخواه برسند، پس دست تولید این قبیل آثار بر نمی‌دارند، زیرا آیینه دل افراد را باید ذره ذره کدر کرد.
ایکنا ــ آینده موسیقی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا موضوعات دینی و انقلابی قادرند در موسیقی جایگاه لازم را پیدا کنند؟
موسیقی به تنهایی یک تکنیک است، پس نمی‌توان برای آن ماهیت معنایی متصور شد و این سازنده موسیقی است که به این هنر معنا و مفهوم می‌دهد. با این توضیح اگر موسیقیدان دغدغه دینی و انقلابی داشته باشد وارد حیطه آثار ارزشی شده است، اما اگر فکر بازار و تجارت باشد نتیجه آن تولید آثار سطحی و زودگذر خواهد بود. یک نکته ظریف هم در این میان وجود دارد که مدیران ما در چهار دهه گذشته ابزارآلات موسیقی را نفی و محکوم کرده‌اند به همین جهت حالا عده‌ای از خود سؤال می‌کنند که چگونه می‌توان از آلات حرام استفاده مناسب کرد و همین نگرش خودباوری را از مخاطب گرفته است.
به آینده موسیقی انقلابی بسیار خوش‌بینم، چون در دهه شصت و هفتاد موسیقی دچار تنزل شده بود و بسیاری از خانواده‌های مذهبی از آن پرهیز داشتند و مانع فعالیت فرزندانشان در این زمینه می‌شدند، برای همین امروز نیروی متخصص لازم در حوزه آثار ارزشی وجود ندارد. اما در شرایط فعلی خانواده‌ها نگرششان تغییر کرده است و در آینده شاهد نسلی خواهیم بود که به این عرصه متعهد و وفادار است.
گفت‌و‌گو از داوود کنشلو
انتهای پیام 
