محدودیت‌های پرداختن به شخصیت پیامبر(ص)/ بدون تخیل رمان شکل نمی‌گیرد
گروه ادب ــ یک نویسنده گفت: با وجود محدودیت‌هایی مانند ورود نکردن به حوزه تخیل در پرداختن به شخصیت پیامبر و ائمه معصوم(ع) نمی‌توان توقع رمان و فیلم فاخر را داشت، بلکه می‌توانیم آن‌ها را تاریخ مستند بنامیم.
حسین فتاحی، نویسنده ادبیات دینی، در گفت‌وگو با ایکنا؛ به اثر خود درباره پیامبر(ص) اشاره کرد و گفت: نگارش کتابی با عنوان «سی روز با پیامبر» را در سال‌های اخیر به اتمام رساندم. این کتاب شامل ۱۲ جلد است و در هر جلد 30 قصه‌واره یا حکایت از زندگی پیامبر(ص) از کودکی تا رحلت را بیان و سعی کردم تصویر‌های جزئی از رفتار و کردار آن حضرت را ارائه دهم که می‌تواند برای ما الگوی خوبی باشد. آنچه کودکان و بزرگسالان از زندگی پیامبر(ص) می‌دانند بیشتر مربوط به عبادات، شب‌زنده‌داری‌ها، نصیحت‌ها و توصیه‌هایی است که پیامبر(ص) داشته‌اند و از جزئیات زندگی آن حضرت چندان مطلع نیستیم؛ از این رو علاوه بر نشان دادن رسالت پیامبر(ص) سعی کردم، زندگی عادی ایشان را نیز تبیین کنم، زیرا همان طور که در قرآن آمده، پیامبر(ص) اسوه حسنه است و من از تمام وجوه زندگی آن حضرت از جمله زندگی با خانواده و همسایه، معامله کردن، زندگی در سفر و ... داستان‌هایی را نوشته‌ام تا بتوانیم با هر مسئله‌ای که برخورد کردیم، الگوی رفتاری مناسب داشته باشیم.
وی افزود: همواره با این موضوع روبرو بودم، کسانی که ارادت بسیاری به پیامبر(ص) دارند، فقط کلیاتی از زندگی ایشان را می‌دانند، حتی پدر خودم که یک روحانی بود. بسیاری از افراد دین‌دار، در رفتار با همسر و یا فرزندان خود دچار مشکل‌اند و یا در معامله‌ها و کسب‌وکار خود سعی می‌کنند زرنگی کنند؛ اما اگر به زندگی و شیوه آن حضرت بازگردیم، بسیاری از مشکلاتی که با آن مواجه‌ایم رفع می‌شود.
سختگیریهایی که نویسنده را می‌ترساند
فتاحی به نبود رمان فاخر و شاخص درباره پیامبر(ص) اشاره کرد و گفت: با وجود آثار متعدد داستانی، درباره پیامبر(ص) رمان فاخر نداریم، زیرا در رمان با اصل تخیل کار داریم و باید جزئیات بیشتری را درباره شخصیت‌ها، فضا‌ها و موقعیت‌های گوناگون، زمان و ... نشان دهیم.
این نویسنده ادامه داد: اعتقاد داریم که شخصیت پیامبر(ص) بسیار مقدس است و نمی‌توانیم چیزی را به آن حضرت نسبت دهیم. این امر باعث می‌شود که نویسنده از بیان اشکالات و ایرادات درباره اثر بترسد. هر چند بسیاری از آن‌ها از سر دوستی و ارادت وارد این فضا می‌شوند، اما رفتار‌ها به گونه‌ای است که این ترس ایجاد می‌شود. برای مثال چند دهه قبل نوحه‌هایی در مورد امام حسین(ع)، حضرت زینب(س) و... با زبان حال خوانده می‌شد و کسی هم ایرادی نمی‌گرفت، اما اکنون کسی نمی‌تواند به سمت چنین نوحه‌هایی برود. در تصویرگری ائمه(ع) نیز همین‌طور است. در اغلب حسینیه‌ها، تکایا و مساجد تمثالی از حضرت علی(ع) وجود داشت و علما هم می‌دیدند و اشکالی وارد نمی‌کردند، اما امروز اجازه نداریم تصویر معصومین(ع) را بکشیم. این سخت‌گیری‌ها که نمی‌دانم بجا یا بی‌جاست، سبب می‌شود نویسنده یا تصویرگر از ورود به این عرصه ترس و واهمه داشته باشد.
فتاحی گفت: با وجود سختگیریهایی که در جامعه وجود دارد، اگر ارشاد اجازه نشر هم به چنین آثاری دهد، گاهی باعث می‌شود با ناشر یا نویسنده تسویه حساب شخصی کنند و همه این محدودیت‌ها موجب می‌شود کمتر کسی به سراغ این موضوعات برود و چند اثر معدود از جمله اثر ابراهیم حسن‌بیگی و محمدرضا سرشار درباره پیامبر(ص) داشته باشیم. هر چند سرشار بسیار سعی کرده با نثر امروزی و روان بنویسد و زاویه دید متفاوتی داشته باشد، اما باز هم در تاریخ مانده است و خیالی را که رمان لازم است داشته باشد، از آن برخوردار نیست.
اغلب آثار در تاریخ مانده‌اند
نویسنده «مدرسه انقلاب» بیان کرد: مرز بین تخیل و تحریف بسیار باریک است و همین هم باعث شده در پرداختن به شخصیت پیامبر(ص) و ائمه(ع) در رمان‌ها نتوانیم توفیق چندانی به دست آوریم و اثری که خلق کرده‌ایم یک اثر تاریخی مستند بیش نیست. اما به هر حال باید به این عرصه‌ها ورود و آن را تجربه کنیم.
وی تصریح کرد: جای آئین‌نامه‌ای برای نگارش اثر داستانی درباره شخصیت‌های معصوم(ع) خالی است و باید تدوین شود تا نویسنده تکلیف خود را بداند که آیا می‌تواند با رعایت نکاتی تخیل هم داشته باشد یا خیر. اگر اجازه‌ای داده نشود، به خودی خود امکان نگارش رمان نیز منتفی می‌شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: نگارش رمان درباره شخصیت‌های تاریخی مانند دانشمندان کار راحت‌تری است و می‌تواند بدون هیچ مشکلی تخیل کند و همین امر سبب می‌شود که کارگردان وقتی می‌خواهد درباره عاشورا فیلمی بسازد، به سراغ شخصیتی مانند مختار می‌رود تا بتواند به راحتی به آن بپردازد یا در سریال امام علی(ع) اطرافیان حضرت بیشترین نمود را دارند. بنابراین با این محدودیت‌ها نمی‌توان توقع رمان فاخر، فیلم فاخر و ... را داشت. می‌توانیم آن‌ها را تاریخ مستند بنامیم.
نمی‌توان نسخه واحدی برای جامعه پیچید
نویسنده «تکه‌ای از آسمان» درباره تفاوت جایگاه مخاطب از نگاه مبلغ دینی و نویسنده گفت: مبلغ دینی به صورت مستقیم تبلیغ می‌کند و سعی دارد با اطلاعات تاریخی مخاطب خود را با شخصیت مورد نظر آشنا کند، اما رمان‌نویس و هنرمند این کار را غیرمستقیم انجام می‌دهد و سعی می‌کند فضایی بسازد که مخاطب در آن موقعیت‌ها قرار گیرد، انگار که خود در کنار پیامبر(ص) زندگی می‌کند.
وی در پایان تأکید کرد: پیامبر(ص) شخصیت جامعی دارد که هر کس می‌تواند براساس نیاز خود از ایشان الگو گیرد. بنابراین نمی‌توان برای جامعه نسخه واحدی پیچید که از چه زاویه‌ای به سیره و زندگی آن حضرت نگاه کند و بهره گیرد.
گفت‌وگو از سمیه قربانی
انتهای پیام
