گونه‌شناسی قرائات منسوب به معصومین در دوفصلنامه «مطالعات قرائت قرآن»

به گزارش ایکنا؛ سیزدهمین شماره دوفصلنامه علمی ترویجی «مطالعات قرائت قرآن» به صاحب‌امتیازی جامعةالمصطفی العالمیه منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «بررسی تواتر قرائات از منظر آیت‌الله فاضل لنکرانی»، «اختلاف قرائات و نقش آن در صحت نماز با تأکید بر دیدگاه آیت‌الله فاضل لنکرانی»، «تحلیل اختلاف قرائات و رابطه آن با تحریف قرآن با تأکید بر دیدگاه آیت‌الله فاضل لنکرانی»، «بررسی تطبیقی شکل‌گیری مصحف از منظر آیت‌الله فاضل لنکرانی و آیت‌الله معرفت»، «ارزیابی تواتر قرائات از دیدگاه آیت‌الله فاضل لنکرانی»، «بررسی عوامل و کاربردهای اختلاف قرائات قرآن از دیدگاه دانشمندان علوم قرآن و آیت‌الله فاضل لنکرانی»، «گونه‌شناسی قرائات منسوب به معصومین»، «نقش دانش مفردات در تلاوت اقرایی»، «راهکارهای علمی رفع اختلاف قرائات»، «وقف و ابتداء در حروف مقطعه بر اساس مصاحف امیری و مرکز طبع و نشر»، «تحلیل روش‌های آموزش قرآن با تأکید بر سیره پیامبر و اهل البیت»، «اختلاف قرائات در تفسیر أطیب البیان».

تواتر قرائات از منظر آیت‌الله فاضل لنکرانی

در چکیده مقاله «بررسی تواتر قرائات از منظر آیت‌الله فاضل لنکرانی» می‌خوانیم: «در مورد تواتر قرائت قرآن کریم، نظر امامیه بر انحصار تواتر در قرائت حفص و نظر مشهور میان اهل سنت بر اجماع جمیع قرائات سبعه است؛ حال آن‌که حصول شرط ضروری تواتر نقل، در صحت انتساب قرائت به نبی اکرم، در بیش از یک قرائت ممکن نخواهد بود؛ زیرا بی‌گمان چنان‌که امام صادق فرمودند، هر آیه از قرآن کریم بیش از یک بار بر پیامبر نازل نشده و نبی اکرم نیز آیات را فقط به همان صورت بر مردم و صحابه می‌خواند؛ بنابر این ادعای تواتر در مورد تمام قرائات سبعه با پرسشی جدی روبرو است. علاوه بر این، با بررسی راویان سند روایت حفص روشن می‌شود که اقبال عموم جهان اسلام به این شیوه قرائت و کم‌رنگ شدن سایر قرائات اجتهادی ریشه در اهتمام تابعین نسبت به حفظ بی دخل و تصرف وحی الهی بر مبنای تأکید قرآن و سیره متشرعه دارد. بر اساس نظر برگزیده در این نوشتار، تنها روایتی که می‌توان با اطمینان آن را به رسول خدا نسبت داد، روایت حفص از عاصم است.»

گونه‌شناسی قرائات منسوب به معصومین

در طلیعه مقاله «گونه‌شناسی قرائات منسوب به معصومین» آمده است: «قرائت قرآنی یکی از پرسمان‌های مهم علوم قرآنی و از پیش نیازهای تفسیر قرآن کریم است. به گونه‌ای که پذیرفتن یا نپذیرفتن این پیش‌نیاز در تفسیر قرآن کریم تأثیر مستقیم دارد. در منابع تفسیری و حدیثی شیعه و عامه قرائت خاصی برای معصومین‌ گزارش شده است. تقریباً تعداد 354 مورد در منابع عامه و تعداد 145 مورد تنها در کتاب مجمع البیان بیانگر بسامدی این نقل‌ها است. نگاشته حاضر با روش تحلیل نقلی و عقلی و با تکنیک گونه‌شناسی است و با گزارش آماری از منابع تفسیری و حدیثی شیعه و عامه و براساس گونه‌شناسی لفظی، سندی، تطبیقی بر قرائات مشهور و معنا بخشی این روایات سعی دارد در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان قرائات منقول از معصومین‌ را تحلیل کرد، برآید. تعداد قابل توجهی از این قرائات به علت ویژگی‌های خط عربی، مسند و مستقل نبودن این قرائات پدید آمده‌اند. در مواردی نیز این قرائات معنا بخش نیستند.»

اختلاف قرائات در تفسیر أطیب‌البیان

در طلیعه مقاله «اختلاف قرائات در تفسیر أطیب البیان» آمده است: «مقوله «اختلاف قرائات» از جمله مباحث مهم علوم قرآنی است که دانشمندان علوم قرآنی و نیز مفسران نظرات مختلفی در مورد انواع آن و انتخاب قرائت صحیح ارائه نموده‌اند و هر مفسری با استفاده از مبانی خاص خود و انتخاب قرائت صحیح و مورد قبول خود به تفسیر آیات قرآن کریم پرداخته است. مرحوم طیّب از مفسران معاصر شیعه است که در تفسیر «اطیب البیان» دیدگاه خود را در زمینه اختلاف قرائات ارائه کرده است. این پژوهش، با هدف تبیین دیدگاه این مفسر نسبت به بحث اختلاف قرائات انجام شده است و در صدد است با استفاده از روش توصیفی تحلیلی دیدگاه این مفسر نسبت به اختلاف قرائات و نیز روش مورد استفاده وی در انتخاب قرائت صحیح را به دست آورد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مرحوم طیب در تفسیر خود به اختلاف قرائاتی نظیر اختلاف در اعراب، اختلاف در حروف، اختلاف در اسماء، اختلاف در زیاده و نقصان اشاره نموده و قرائت صحیح از نظر وی قرائت مطابق با سیاهی قرآن است که همان قرائت حفص از عاصم است. دلیل او بر این دیدگاه متواتر بودن این قرائت، وجود اجماع بر قرائت مطابق با سیاهی قرآن و نیز عدم وجود مدرک بر صحت قرائت قراء است. او با استفاده از آیات قرآن و توجه به ظاهر قرآن،استفاده از معنای واژه‌ها در آیه و نیز استفاده از قواعد نحوی به اثبات صحت قرائت مطابق با سیاهی و رد قرائات دیگر پرداخته است.»