ظاهرگرایی بر خردورزی در جامعه غلبه کرده است

محمدمهدی جعفری، مفسر قرآن و نهج‌البلاغه، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، با بیان اینکه متأسفانه شکل‌گرایی یا سطحی‌نگری در جامعه بسیار رایج شده است، اظهار کرد: در حالی که در قرآن، سنت پیامبر(ص) و نهج‌البلاغه افراد جامعه به خردورزی تشویق شده‌اند. به‌ طور مثال امیرالمؤمنین(ع) از مردم می‌خواهد وقتی که با حادثه‌ای روبه‌رو می‌شوند، جوانب کار را بسنجند و به ظاهر حکم نکنند. حتی ایشان می‌فرمایند: «در بسیاری از مسائلی که به من اعتراض می‌کنید چرا تغییر موضع دادم به علت تغییر شرایط است.»

وی ادامه داد: انسان نباید به صورت قالبی در برابر هر چیزی و در همه شرایط یک جور موضع بگیرد، بلکه باید جنبه‌های مختلف موضوع را در نظر داشته باشد. در واقع در برخورد با هر موضوعی باید «تبیّنوا» را در نظر داشته باشیم، یعنی مسئله را به گونه‌ای بشکافیم که مرز میان حق و باطل کاملاً روشن شود.

این پژوهشگر و پیشکسوت قرآن و نهج‌البلاغه افزود: وقتی در مسائل مذهبی، صرفاً تابع اخبار و ظاهرگرایی شدیم، در مسائل اجتماعی نیز همانگونه خواهیم بود. در صدر اسلام همه به دنبال تعقل و خردورزی بودند، تا اینکه در زمان بنی‌امیه برای اینکه مردم به مسائل اساسی کاری نداشته باشند، گفتند که فقط ظاهر آیه یا حدیث را در نظر بگیرید و این کار باعث رواج ظاهرگرایی شد.

جعفری تصریح کرد: مکتب شیعه و به خصوص مکتب امام صادق(ع)، مردم را به خردورزی و آزاداندیشی تشویق می‌کند. در طول تاریخ، هم جریان ظاهرگرایی و هم جریان خردورزی در برابر هم قرار گرفته‌اند. کسانی به ظاهرگرایی دامن می‌زنند که اهل خردورزی، اندیشه‌گرایی و آزاداندیشی نیستند و در مسائل دینی، فقط سرشان به ظاهر آیات و احادیث گرم است

وی با بیان اینکه برخی همواره بر ظاهرگرایی دامن می‌زنند و این تبعات خسران‌آوری برای جامعه به همراه دارد، تصریح کرد: خسران یعنی انسان حتی سرمایه اولیه خود را نیز از دست بدهد. تبعات ظاهرنگری همان خسرانی است که سرمایه اولیه اجتماع را، که خردگرایی و آیات و احادیث عمیق اسلام است، از بین می‌برد.