بررسی حجیت نسبی روایات تفسیری در «پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی»

به گزارش ایکنا؛ یازدهمین شماره دوفصلنامه علمی پژوهشی «پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی» به صاحب‌امتیازی جامعةالمصطفی العالمیه منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «واکاوی تطبیقی منبعیت خبر واحد در حوزه احکام و تفسیر قرآن از دیدگاه آیت‌الله فاضل لنکرانی»، «بررسی تطبیقی دلایل حجیت خبر واحد در تفسیر از دیدگاه آیت‌الله فاضل لنکرانی»، «اعتبارسنجی خبر واحد در فقه و تفسیر، با تأکید بر نظر آیت‌الله فاضل لنکرانی»، «ارزیابی تطبیقی جایگاه و کارکرد خبر واحد تفسیری در مبانی آیت‌الله فاضل لنکرانی و آیت‌الله جوادی آملی»، «بررسی تطبیقی قلمرو حجیت روایات تفسیری با تاکید بر دیدگاه آیت‌الله فاضل لنکرانی»، «ارزیابی تطبیقی آرای دانشمندان در حجیت خبر واحد با تاکید بر دیدگاه آیت‌الله فاضل لنکرانی»، «بررسی دیدگاه آیت‌الله فاضل لنکرانی در تخصیص عمومات قرآن با خبر واحد ثقه»، «مطالعه تطبیقی جایگاه اخبار آحاد در تفسیر و فقه از منظر آیت‌الله فاضل لنکرانی»، «معناشناسی واژگان قرآن در احادیث»، «بررسی نظریه حجیت نسبی روایات تفسیری»، «زمینه‌های تاریخی شکل‌گیری احادیث مقلوبه در کتاب‌های فقهی»، «تحلیل بر تواتر حدیث إنما الاعمال بالنیات».

دلایل حجیت خبر واحد در تفسیر

در چکیده مقاله «بررسی تطبیقی دلایل حجیت خبر واحد در تفسیر از دیدگاه آیت‌الله فاضل لنکرانی» می‌خوانیم: «پیرامون حجیت خبر واحد در تفسیر قرآن دو دیدگاه وجود دارد: دسته اول کسانی که حجیت خبر واحد را مختص به آیات فقهی دارای اثرشرعی می‌دانند و دسته دوم کسانی که قائل به حجیت خبرواحد در آیات غیر فقهی ازجمله تفسیر نیز می‌باشند. از آنجا که روایات در تفسیر و تببین کلام الهی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و بخش قابل توجهی از این روایات از نوع اخبار آحاد می‌باشد، بررسی دیدگاه‌های هر کدام از صاحبان این دو قول ضروری می‌نماید؛ بر این اساس در این مقاله دیدگاه آیت‌الله فاضل لنکرانی‌(ره) به عنوان یکی از موافقان حجیت خبر واحد در تفسیر بیان شده و ادله ایشان مبنی بر حجیت روایات تفسیری مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. ایشان در اثر ارزشمند مدخل التفسیر که از آن به عنوان اصول التفسیر تعبیر شده است، برای اثبات مدعای خویش دو دلیل ذکر می‌نمایند؛ دلیل اول عمومیت سیره عقلا و دلیل دوم اطلاق ادله شرعی تعبدی می‌باشد. در نتیجه هر کدام از این ادله در اثبات حجیت خبرواحد مورد پذیرش قرار گیرد، به دلیل اطلاقشان، حجیت خبر واحد هم مطلقا باید پذیرفته شود. بنابراین خبر واحد درتفسیر هم حجت می‌باشد.در نتیجه اعتبار‌بخشی به روایات آحاد، گنجینه عظیم معارف اهل بیت‌(ع) در تفسیر آیات الهی به کار گرفته شده و بهره‌مندی از کلام الهی را دو چندان می‌نماید.»

معناشناسی واژگان قرآن در احادیث

در طلیعه مقاله «معناشناسی واژگان قرآن در احادیث» آمده است: «معناشناسی روایی قرآن، به معنای منبع دانستن روایات اهل بیت‌(ع) در معناشناسی این کتاب الهی، ضرورتی است که با توجه به برخی کمبودها و کاستی ها در عملکرد لغویان و نیز مختصات معناشناختی قرآن، پیش چشم داشتن آن در فرآیندهای قرآن پژوهی نتایج شگرفی به دنبال دارد. ارزیابی مبانی اعتبار و کارآمدی رویکرد معناشناختی به روایات اهل بیت‌(ع) در فهم قرآن کریم، مساله اصلی این نوشتار است. بررسی مصادر اولیه لغت عربی نشان از آن دارد که عملکرد لغویان در بازنمایی واقعیت‌های زبانی آن روزگار با آسیب‌های جدی روبه رو است. در مقابل به دلیل اوج فصاحت و سخنوری اهل بیت، هم ترازی زبان ایشان با سبک زبانی قرآن، ساختارمندی دستگاه نقل حدیث شیعه و ناچیز بودن آسیب نقل معنا در آن، نه تنها استشهاد لغوی به روایات اهل بیت‌(ع) شایسته است، بلکه این منبع واژگانی کارآمدی بیشتری نسبت به دیگر مصادر لغوی در معناشناسی قرآن دارد.»

حجیت نسبی روایات تفسیری

در چکیده مقاله «بررسی نظریه حجیت نسبی روایات تفسیری» می‌خوانیم: «چکیده حجیت نسبی، دیدگاهی کم و بیش نوپدید است که می‌کوشد دیدگاه حجیت مطلق روایات تفسیری را به دیدگاه عدم حجیت این دسته از روایات نزدیک سازد؛ گفتنی است در میان طرفداران هر دو دیدگاه صاحبنظران وزینی به چشم می‌خورند از جمله خویی، معرفت و فاضل لنکرانی برای دیدگاه حجیت مطلق و افرادی مانند طوسی، نائینی و طباطبایی برای دیدگاه دیگر. حجیت نسبی که در چهارچوب منطق فازی قابل توضیح است، ارزش‌گذاری میزان حجیت روایات تفسیری را به حجت (ارزش‌گذاری یک) و غیرحجت (ارزش‌گذاری صفر) محدود نمی‌کند بلکه پیوستاری از ارزش‌گذاری را در نظر می‌گیرد به نحوی که روایت می‌تواند در گستره‌ای بین صفر و یک از حجیتی نسبی برخوردار باشد. به این ترتیب حجم زیادی از روایات تفسیری نه کاملا کنار گذاشته و نه کاملا پذیرفته می‌شوند بلکه «تاحدی» مورد بهره برداری قرار می‌گیرند. از این رو، این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به تبیین دیدگاه قائلان به حجیت نسبی از جمله محمدی ری شهری، مسعودی و مصباح یزدی می‌پردازد و با تشریح کاربرد منطق فازی بر زیربنای دیدگاه حجیت نسبی متمرکز می شود. به این ترتیب، مشاهده خواهد شد که دو دیدگاه به ظاهر کاملا متقابل را می‌توان در قالب یک دیدگاه سوم جمع کرد.»