نقش مادران در سعادت جامعه / الگوپذیری از حضرت زهرا(س) نیازمند پشتوانه فکری است

عصمت همتی، استاد دانشگاه فرهنگیان، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، در خصوص جایگاه مادر در خانواده گفت: مادر در همه فرهنگ‌ها به عنوان انسانی که خود را وقف دیگران کرده و اساس تربیت انسان‌ها را پی‌ریزی می‌کند و به عنوان مظهر گذشت، فداکاری، محبت و صمیمیت شناخته می‌شود. در فرهنگ دینی ما نیز، که تحت تأثیر قرآن و تعالیم پیامبر و معصومان(ع) است، خداوند در مورد مقام مادر تأکید مضاعفی کرده، زیرا  وجودش از قداست برخوردار است.

وی ادامه داد: خداوند در آیه 14 سوره لقمان می‌فرماید: «... حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلي‏ وَهْنٍ؛ مادرش او را (در شکم خود در ایّام بارداری) در حال ضعف حمل کرد». پیامبر(ص) نیز می‌فرمایند: «بهشت خداوند زیر پای مادران شماست» و امام خمینی در خصوص این سخن پیامبر می‌گویند منظور این است که اگر می‌خواهید به بهشت بروید، به مادران خود خدمت کنید. پس علاوه بر درک و تجربه بشری، این تأیید الهی نیز جایگاه مادر را بسیار بالا می‌برد.

استاد دانشگاه فرهنگیان افزود: مادر از زمانی که کودک ضعیف‌ترین مرتبه وجودی را دارد با همه وجودش از او مراقبت می‌کند و اولین آموزگار دنیوی انسان‌ها مادران هستند. به همین دلیل اصلاح و توجه به مادران تأمین‌کننده سعادت یک ملت است، همانگونه که می‌گویند: «از دامن زن، مرد به معراج می‌رود». یعنی کل صلحای تاریخ صلابت وجودشان را مدیون مادرانی هستند که خود نیز از این ویژگی برخوردار بودند.

تغییر نقش مادری

همتی با اشاره به تغییر نقش مادری از جامعه سنتی به جامعه مدرن، تصریح کرد: در جامعه سنتی به دلیل اینکه روابط انسان‌ها تعیین‌شده‌ و محدود بود، نقش تربیتی پدر و مادر در درجه اول قرار داشت. در واقع تأثیر پدر و مادر و خویشان بیشتر بود. در حال حاضر وسعت ارتباطات موجب شده که نقش تربیتی والدین به خصوص مادران تضعیف شود و نمی‌توان گفت که اگر مادری ویژگی‌های خاصی دارد، بر همان اساس می‌توان فرزندان او را هم قضاوت کرد. از طرف دیگر، طبق نگاه سنتی‌، کودکان در روابطشان در درجه اول روی مادران و پس از آن پدرشان تمرکز می‌کردند و بسیاری از یادگیری‌هایشان در نهاد خانواده صورت می‌گرفت، اما در حال حاضر فضاهای دیگر در آموزش و جهت‌دهی کودکان نقش وسیع‌تر و عمیق‌تری را در قیاس با خانواده برعهده دارند و نقش خانواده در شکل‌گیری شخصیت فرزندان تضعیف شده است.

استاد دانشگاه فرهنگیان تأکید کرد: این بدین معنا نیست که پدر و مادر نقش تربیتی خود را از دست داده‌اند، بلکه اگر مادران خواهان تأثیرگذاری جدی هستند، باید خود را به‌روز کنند. آنها وقتی با سؤالات و نیازهای بچه‌ها فاصله دارند نمی‌توانند انتظار داشته باشند که همچنان قادر به ایفای نقشی محوری خود باشند و آنان باید با ابزار عاطفه و محبت بچه‌ها را در دنیای امروز حفظ کنند. متأسفانه به دلیل مشغله مادران و فاصله گرفتن بچه‌ها این رابطه لطمه دیده است.

آسیب‌پذیری فرزندان

همتی بیان کرد: امروزه مهر و محبت‌ و احساس آرامش فرزندان در کنار پدر و مادرشان کم شده است و هرچه این رابطه ضعیف‌تر شود، فرزندان آسیب‌پذیرتر می‌شوند و دلیل آن اشتغال فراوان، نقش رسانه‌ها و یا فضاهای مجازی است. این خطر زمانی جدی می‌شود که رابطه عاطفی والدین با فرزندان را کم‌رنگ کند. البته در دوره مدرن هم برخی والدین نقش محوری دارند. در واقع در جامعه سنتی اکثر والدین نقش محوری داشتند، اما در جامعه مدرن این گونه نیست.

استاد حوزه علمیه با اشاره به سبک زندگی حضرت فاطمه(س) به عنوان اسوه‌ای نیکو، گفت: برای اینکه سبک و سیاق زندگی ایشان به جامعه وارد شود، باید زندگی‌شان را تحلیل کرد و خطوط اصلی آن را با شرایط امروز تطبیق داد. حضرت زهرا(س) برای آخرت زندگی می‌کردند و دنیا را همانند آخرت می‌دیدند. بنابراین بسیاری از چیزهایی که در دنیای امروز مصداق لذت و آسایش است در زندگی ایشان وجود نداشت. البته الگوپذیری از زندگی ایشان سخت و نیازمند پشتوانه فکری و اخلاقی قوی است.

حضرت زهرا(س)؛ مصداق تام «مؤمنه» در قرآن

وی بیان کرد: حضرت زهرا(س) مصداق تام «مؤمنه» در قرآن است و تمام ویژگی‌هایی را که قرآن در خصوص اهل ایمان بیان می‌کند در ایشان وجود دارد؛ مانند «کسانی که با مال و جانشان در راه خدا جهاد می‌کنند» یا «کسانی که برای خدا مهاجرت می‌کنند» و «کسانی که برای خدا دعوت می‌کنند». حضرت زهرا(س) عمر کوتاهی داشتند، اما عمق زندگیشان زیاد و حاصل آن چهار فرزند است که هرکدام یک دنیا معنا و معرفت دارند. حضرت زهرا(س) با ملاک‌های ما زندگی سختی داشتند، اما ایشان این زندگی را وسیله‌ای می‌دیدند که ثمرات آن حیات پس از مرگ را می‌سازد و آنجا معنا پیدا می‌کند.

همتی ادامه داد: بسیاری از بزرگان در خصوص این سخن پیامبر(ص) که می‌فرمایند «فاطمه مادر پدرش است» گفته‌اند که معنی این جمله بیش از معانی ظاهری آن است. کسانی می‌توانند ایشان را به زندگی امروز وارد کنند که فضایل و کمالات نفسانی را ملاک تشخص و تمایز انسان‌ها بدانند و ارزش را در قرب به خدا ببینند. همانگونه که قرآن در آیه 13 سوره حجرات می‌فرماید: «... إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ...؛ (پس در میان شما برتری نژادی نیست بلکه) مسلماً گرامی‌ترین شما در نزد خدا پرهیزکارترین شماست».

استاد دانشگاه فرهنگیان تصریح کرد: الگوگیری یعنی نکات برجسته زندگی ایشان را با تحلیل عقلی دنبال کرده و آنها را هدف و آرمان خود قرار دهیم. حضرت زهرا(س) برای پدر و فرزندانشان مادری کردند و بهترین همسر برای امیرالمؤمنین بودند، به گونه‌ای که ایشان شهادت دادند که «هیچ‌گاه فاطمه مرا به غضب نیاورد و من نیز هیچ‌گاه فاطمه را به غضب نیاوردم».