زیرساخت‌ها و عقبه‌های اجتماعی حجاب در جامعه چیست / راهکار قرآنی توسعه فرهنگ حجاب

مجتهده معصومه گل‌گیری، استاد حوزه علمیه خواهران، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، درباره حجاب اسلامی اظهار کرد: با دو مسئله مواجه هستیم؛ یکی فلسفه حجاب که کارکردش حفظ جامعه و تقوای عمومی است. مسئله دوم راهکارهای تبیین و ترویج آن در بین جامعه است. این امر از طریق اقداماتی چون فعال نگه داشتن سایت‌های ویژه حجاب و عفاف، راه‌اندازی کلاس‌های اخلاقی و معرفتی در مساجد و دانشگاه‌ها، تبیین فلسفه حجاب، اصلاح اعتقادات و حتی آموزش مردان امکان‌پذیر است.

وی افزود: قرآن کریم می‌فرماید: «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِالْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذلِكَ أَدْنى‌ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً؛ ای پیغمبر با زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که خویشتن را به چادر فرو پوشند، که این کار برای اینکه آن‌ها شناخته شوند تا از تعرض و جسارت آزار نکشند بسیار نزدیکتر است...». «نساء مؤمنین»؛ یعنی زنانی که همسر مردان مؤمن هستند. بنابراین، از طریق مردان مؤمن و ارزش نهادن به بانوان دارای حجاب، فرهنگ حجاب توسعه می‌یابد.

نقش مردان در توسعه فرهنگ حجاب

استاد حوزه علمیه خواهران ادامه داد: وقتی مردان به بانوان باحجاب احترام بگذارند و در انتخاب همسر گرایششان به بانوان باحجاب باشد، حجاب در جامعه گسترده‌تر خواهد شد. یکی از راه‌های مهم این است که مرد‌ها به گونه‌ای تربیت شوند تا عفت‌مدار و خانواده‌مدار باشند و بانوان خود را با رفتار پسندیده اسلامی به رعایت حجاب سوق دهند.

وی بیان کرد: فلسفه حجاب، حفظ عفت عمومی در جامعه است؛ مثلاً در آیه ۳۰ سوره نور بعد از این‌که خداوند می‌فرماید: «قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ»، این فرمان عدم نگاه و نگهداری دامان، سپس در بیان فلسفه آن چنین می‌فرماید: «ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ»؛ این کار برای آن‌ها پاکیزه‌تر است و خداوند آگاه است و می‌داند چه رفتاری دارند. «يَصْنَعُونَ» از کلمه صنعت و ظریف‌کاری است؛ یعنی اگر به ‌نحوی ظریف و دزدانه هم انجام دهند و نگاه کنند، خداوند به آن توجه دارد. این کلمه «أزکى لهم» نشان می‌دهد که اصل تحریم نگاه نادرست و لزوم غض بصر و حفظ دامن برای رشد اجتماعی و سلامت و امنیت عمومی ضروری است.

پیام‌های قرآن برای خودسازی امت

عضو هیئت امنای جامعةالزهرا(س) ادامه داد: همچنین در آیه ۳۱ نور فرموده: «وَ قُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا...». در پایان آیه فرموده است: «وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»؛ یعنی تمام زنان و مردان همه از گذشته ناروای خود که در امر نگاه و حفظ دامان و پوشش رعایت نکرده و مرتکب خطا‌هایی شده‌اند، اکنون زمان توبه کردن فرارسیده و جمیعاً باید توبه کنند. «المؤمنون» در اینجا اعم از مردان و زنان مؤمن است و همه مؤمنین در جامعه اسلامی وظیفه دارند که توبه کنند؛ زیرا رستگار می‌شوند.

وی تصریح کرد: پس فلسفه حجاب، رستگاری جامعه اسلامی است که از گناه و آلودگی پاک شود و به رشد کامل، که جامعه اسلامی باید به آن برسد، نائل شود. زبان قرآن این است که هر فرمانی که داده می‌شود، به نفع مردم و برای حفظ تعادل و امنیت جامعه است. برای هر فرمانی فلسفه خاصی وجود دارد که در مجموع می‌توان از آن به کلمه رشد و رسیدن جامعه اسلامی به کمال لایق خودش تعبیر کرد. پس فلسفه حجاب مقدمه‌ای برای حفظ عفت عمومی برای زنان و مردان است. هر رفتاری که موجب شود عفاف در معرض خطر قرار بگیرد و تأمین نشود، قرآن درباره آن تذکر داده است و حتی به زنان خطاب کرده که پا‌های خود را محکم روی زمین نزنید تا زینت پنهان خود را که در مچ پا قرار می‌دادند آشکار نکنند. این امر رعایت عفت و حیا در جامعه است.

استاد سطوح حوزه علمیه خواهران بیان کرد: در سوره احزاب نیز پس از بیان لزوم رعایت حجاب و جُلباب، یعنی نزدیک کردن دو طرف جُلباب به یکدیگر به نحوی که جُلباب حقیقتاً به صورت حجاب باشد، می‌فرماید که بدین ترتیب زنان مورد تعرض، نگاه و آزار افراد اوباش قرار نمی‌گیرند. بنابراین، مسئله عفت و پاکدامنی محور اصلی فرمایش قرآن است. در حقیقت جامعه اسلامی در سلامت و امنیت کامل قرار می‌گیرد. در کتاب «حجاب از دیدگاه شهید مطهری» مطالب ارزشمندی وجود دارد که باید همه زنان و مردان آن را با دقت بخوانند.

اثبات اصلاح‎‌گری و تحول‌آفرینی اسلام

وی با اشاره به اقداماتی که می‌توان در خصوص عفاف و حجاب انجام داد، گفت: ارائه یک راهکار کوتاه‌مدت و درازمدت می‌تواند چاره و علاج کار باشد، اما وظیفه درازمدت، که اصلی‌ترین وظیفه حکومت اسلامی است، ایجاد یک تمدن نوین در عصر ماست. باید به زنان و مردان بفهمانیم که اسلام نیرویی اصلاح‎‌گر، تحول‌آفرین و تمدن‌ساز است.

استاد درس خارج فقه حوزه علمیه خواهران افزود: اسلام قادر به ایجاد گفتمان عدالت در جهان است. اگر در جامعه اسلامی اختلاس، بیکاری، اعتیاد فقر و فحشا باشد، بی‌حجابی امری طبیعی جلوه می‌کند، اینکه انتظار داشته باشیم بدون رعایت عدالت اجتماعی و با وجود اختلاس و تفاوت‌های بسیار فاحش اقتصادی باز هم زنان فرمان اسلام را، مبنی بر حفظ حجاب، بپذیرند توقع بجایی نیست. باید اول زیرساخت‌های حجاب را درست کنیم. عقبه حجاب که اقتصاد مقاومتی، تولید داخلی و رونق تولید است، باید فقر، فساد و اعتیاد را از مردان بگیریم تا بتوانیم امر حجاب را بیان و با سربلندی از آن جانبداری کنیم.

زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی حجاب

وی تأکید کرد: قرآن وقتی بحث جلباب را مطرح می‌کند، می‌فرماید: «به زنان و دختران پیامبر(ص) و زنان مؤمنین بگو». این «نساء مؤمنین» همان زن‌های مردان مؤمن هستند؛ یعنی شوهر باید مؤمن باشد تا زن حجاب داشته باشد. اگر مرد بی‌اعتقاد یا مخالف اسلام یا بیکار و معتاد است، نمی‌تواند به زن امر کند یا بخواهد که حجاب را رعایت کند. پس باید ستم‌های اجتماعی و تفاوت‌های طبقاتی را از بین ببریم، فاصله‌ طبقاتی را محو کنیم، رونق تولید و کارآفرینی را ایجاد کنیم تا مردان در خانواده بتوانند مدیریت کنند و همسران خود را به لحاظ مالی تأمین کنند.

نویسنده کتاب «زن موجودی است فرزانه یا ...؟» بیان کرد: مردی که اقتدار دارد، در حفظ شخصیت زن کوشاست؛ چنین مردی می‌تواند در اداره خانواده و کلیت مسئله دین، که یکی از زیرشاخه‌های آن رعایت حجاب است، موفق باشد و در «نساء مؤمنین» قرآن می‌خواهد نقش مرد مؤمن را نشان دهد. زن‌ها وقتی احساس کنند که همسرانشان چیزی را طلب می‌کنند که خدا هم آن را به عنوان تکلیف خواسته، بدون تردید حجاب را می‌پذیرند. پس باید زیرساخت‌ها و عقبه‌های حجاب را رعایت کنیم تا به نتیجه مطلوب برسیم. البته عفت اجتماعی فقط حجاب نیست، زیرا دزدی، اختلاس و ناامنی اقتصادی و ده‌ها ناامنی اجتماعی، که به دلیل بی‌ایمانی بعضی از مردان و زنان صورت می‌گیرد، مشمول بی‌عفتی می‌شود.

زنان مقبولیت امروز خود را در بی‌حجابی می‌دانند

وی با بیان اینکه مسئله بدحجابی به سرمایه اجتماعی تبدیل شده است، گفت: زنان مقبولیت خود را در بی‌حجابی می‌دانند. حکومت اسلامی می‌تواند برخی مقررات را در مراکز دولتی از جمله آموزش و پرورش و دانشگاه وضع کند، اما قوانین باید پشتوانه داشته باشد. در کنار گشت و وضع مقررات ویژه، تبیین امر حجاب لازم است. یک برنامه دائمی و زودبازده، بیان فلسفه حجاب برای همه مردم است. باید تبیین شود که حجاب چه نقشی در سلامت و امنیت جامعه دارد و بی‌عفتی موجب گسستن پیوند‌های خانوادگی می‌شود. ایجاد سایت‌هایی برای تبیین آن و ساخت فیلم‌های تأثیرگذار، یکی از فعالیت‌هایی است که دولت و گروه‌های جهادی یا هر مرکز دیگری می‌تواند آن را انجام دهد.

استاد سطوح عالی حوزه علمیه خواهران بیان کرد: در کنار سایت‌های متعددی که نقش تهاجمی و شبیخونی و نفوذی دارند، ما نیز باید تعدادی مرکز را برای تبیین فرهنگ و سبک زندگی اسلامی در فضای مجازی داشته باشیم؛ یعنی فقط به فضای مجازی اکتفا نکنیم، بلکه در فضای واقعی نیز به تبیین حجاب بپردازیم و نباید آن را از برنامه خود حذف کنیم.

وی با اشاره به نقش رسانه‌های دیداری و شنیداری، گفت: متأسفانه در بسیاری از موارد صداوسیما رفتار مطلوبی ندارد. تبلیغاتش اشکالاتی دارد و به نفع حجاب و عفت عمومی نیست و سبک زندگی اسلامی را تضعیف می‌کنند.

عملکرد صداوسیما علیه حجاب است

محقق و پژوهشگر علوم اسلامی ادامه داد: صداوسیما به بهانه کسب درآمد، ثروت و توانمندی به زیان حجاب و اسلام عمل می‌کند. اگر بانوان به وسیله تبلیغ مبالغی را دریافت کنند، معلوم نیست که مشروع باشد و اگر مشروع نباشد، نمی‌توان به وسیله نامشروع، شرع را تبیین کرد. وضعیت امروز از یک جهت با صدر اسلام قابل مقایسه نیست. در گذشته بی‌حجابی وجود نداشت. بدحجابی بود و بی‌حجابی و بدحجابی سرمایه اجتماعی نبود و باید با آن مقابله کنیم. به زیرساخت‌های اجتماعی و جایگاه و کرامت زن در خانواده توجه کنیم و به تبیین فلسفه حجاب به صور مختلف و با امکانات موجود بپردازیم تا در امر گسترش حجاب موفق باشیم.

بانو مجتهده گل‌گیری تصریح کرد: باید حجاب مطلوب اسلامی را در فیلم‌ها نشان دهیم. در واقع سبک زندگی غیراسلامی است. علاوه بر مسئله حجاب، تبرج نیز اهمیت دارد. کسانی که در صداوسیما ظاهر می‌شوند علاوه بر حجاب، باید سبک زندگی اسلامی را مراعات کنند؛ یعنی سخن گفتن و پوشش افراد مطلوب اسلام باشد. 

گفت‌وگو از اکبر پوستچیان