قرآن خواهان سازگاری و وفاق اجتماعی است

فردوس میریان، استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اصفهان، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، با بیان اینکه ارسال ادیان از طرف خداوند به دلیل اجتماعی بودن انسان است، اظهار کرد: اگر انسان موجودی اجتماعی نبود، شاید اصلاً نیازی به دین نداشت و همان‌طور که خداوند به او الهام کرده و یا فطرتاً خوب و بد را تشخیص می‌داد، برایش کفایت می‌کرد. در واقع خداوند ادیان و از جمله دین اسلام را فرستاد تا انسان بتواند زندگی اجتماعی‌اش را به بهترین نحو سامان دهد و به بهترین وجه و حتی‌الامکان بدون جنگ و درگیری و خونریزی در کنار هم زندگی، نیازهایشان را برآورده و حقوق یکدیگر را رعایت کنند.

بیشتر بخوانید: 

• رویکرد قرآن به زندگی اجتماعی، تحقق قسط و عدالت است
• ساخت جامعه توحیدی رویکرد قرآن به زندگی اجتماعی است

وی تصریح کرد: عبادت به صورت فردی و جمعی است، ولی حتی در عبادات فردی نیز اذکار با صیغه جمع بیان می‌شود، مثل اینکه در نماز می‌گوییم: «ایّاکَ نَعْبُدُ وَ ایّاکَ نَسْتَعین؛ تنها تو را عبادت می‌کنیم و تنها از تو یاری می‌جوییم» یا «اهدِنَا الصِّراطَ المُستَقِیمَ؛ ما را به راه راست هدایت کن». یکی از اهداف اصلی عبادت و پرستش خدا نیز آمادگی روحی برای احسان و انفاق به دیگران است. در اکثر آیاتی که به نماز و عبادت توصیه می‌کنند، بلافاصله مسئله انفاق مطرح می‌شود. روز قیامت نیز وقتی از جهنمیان می‌پرسند که چه چیزی باعث شد در جهنم سقوط کنید؟ پاسخ می‌دهند که ما از نمازگزاران نبودیم و مسکین و فقیر را اطعام نمی‌کردیم. تمام مسائل اخلاقی که در قرآن مطرح شده است به ارتباط انسان با همنوعان خود مربوط می‌شود.

میریان بیان کرد: خانواده نیز به این دلیل در اسلام مورد تأکید و اهمیت قرار دارد که بستری برای تربیت صحیح فرزندان است تا آنها وقتی وارد جامعه می‌شوند، بتوانند جامعه سالمی را تشکیل دهند. جامعه سالم از خانواده‌های سالم تشکیل شده است. هر چقدر افراد تربیت صحیح‌تری داشته باشند، جامعه نیز سالم‌تر و موفق‌تر خواهد بود. مسئله‌ای که می‌تواند در تربیت صحیح فرزندان و به تبع آن جامعه مؤثر باشد، محبت است. اگر در خانواده میان زن و شوهر و والدین و فرزندان محبت کافی وجود داشته باشد و افراد جامعه از روی محبت با یکدیگر رفتار کنند، در سعادتمندی آن جامعه و پیشبرد اهدافش بسیار مؤثر خواهد بود.

وی تصریح کرد: اینکه قرآن می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ...؛ به حقیقت مؤمنان همه برادر یکدیگرند، پس همیشه بین برادران ایمانی خود صلح دهید» مسئله‌ای بسیار مهم و بیانگر وفاق اجتماعی است. برخلاف تصور برخی که فکر می‌کنند امر به معروف و نهی از منکر فقط به معنای فرمان دادن است، تحقیقات گسترده در منابع قرآن و حدیث نشان می‌دهد که امر به معروف فقط فرمان دادن به معروف نیست، بلکه تشویق و ترغیب و توصیه به معروف را نیز شامل می‌شود، یعنی هر کاری که باعث گسترش و ترویج معروف در جامعه شود.

میریان درباره ویژگی‌های جامعه مطلوب از منظر قرآن کریم، گفت: اولین ویژگی، قسط و عدالت است. خداوند انبیا را فرستاد تا قسط و عدل در جامعه برقرار شود، یعنی هم مردم عدالت‌خواه باشند و هم حکومتی تشکیل شود که هدفش اجرای عدالت باشد. بنابر آموزه‌های قرآن و نهج‌البلاغه، عدالت وقتی در جامعه برقرار می‌شود که مردم و حکومت آن جامعه هر دو خواهان اجرای عدالت باشند.

وی در پایان تصریح کرد: ویژگی دیگر جامعه مدنظر قرآن، اتحاد و امر به معروف و نهی از منکر است که تأثیر متقابل دارند. اگر مردم جامعه‌ای با یکدیگر وفاق و سازگاری داشته و تضاد و دشمنی را کنار بگذارند، می‌توانند به بهترین وجه امر به معروف و نهی از منکر را در میان خود پیاده کنند و متقابلاً اگر امر به معروف و نهی از منکر به شیوه‌های درست انجام شود، به وحدت بیشتر جامعه کمک می‌کند.