مرحوم موسویان در جریان طرح بانکداری اسلامی مورد هجمه‌های زیادی قرار گرفت
عضو هیئت‌علمی دانشگاه مفید و همکار مرحوم سیدعباس موسویان اظهار کرد: وی خود را وقف خدمت به جامعه علمی و نظام مالی اسلامی کرده بود و در این راه، خستگی نمی‌شناخت. رفتار اخلاقی همراه با نگاه عالمانه و به دور از افراط و تفریط، از وی چهره‌ای مقبول ساخته بود، با این وجود در جریان طرح بانکداری اسلامی مجلس که متولی اصلی آن جناب آقای بحرینی بود، مورد هجمه‌های زیادی قرار گرفت.
حجتالاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد دانشگاه مفید، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره آشنایی خود با مرحوم حجتالاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان و خدمات علمی وی پرداخت و گفت: بنده با ایشان از سال 1367 در دوره کارشناسی اقتصاد آشنا شدم و در این دهه اخیر پیوند دوستی ما محکم‌تر شد. به شهادت آشنایی بیش از سه دهه، مرحوم موسویان به لحاظ خصوصیات فردی، نرم‌خو، مهربان، متین، متواضع و با درایت بود. از نظر علمی به واقع از سال 76 که موفق به گذراندن دوره کارشناسی ارشد اقتصاد شد عملاً به مباحث بانکداری ورود کرد.
بیشتر بخوانید:
- درگذشت سیدعباس موسویان به دلیل ابتلا به کرونا + زندگینامه
- موسویان؛ فقیه اقتصاددان و استاد برجسته مالی
- تدفین سیدعباس موسویان در حرم حضرت معصومه(س)
توانمندترین فرد در حوزه بانکی با رویکرد فقهی بود
وی ادامه داد: قبل از ورود به این حوزه، بیشتر نگاه نقادانه داشت، اما پس از ورود و همنشینی با متولیان امور بانکی و آشنایی عمیق‌تر، انتقاداتش تعدیل شد و عملاً به اصلاح بر اساس موازین فقهی همت گمارد. اینکه فردی بتواند فتاوای فقها را با توجه به مسائل ریز و درشت بانکداری عملیاتی کند، هنری بسیار بزرگ بود که ایشان در این زمینه توانمندی ویژه‌ای داشت.
در زمینه مباحث فقهی طرح بانکداری اسلامی که مجلس در دستور کار دارد و چندین بار تا مرحله نهایی رفت بسیار مؤثر بودند. از جمله در اصلاح جریمه تأخیر که مورد تأیید مراجع تقلید نیست با مشورت با برخی از مراجع برای اصلاح آن تلاش کردند لذا در طرح جدید بانکداری اسلامی جریمه تأخیر به گونه‌ای اصلاح شده که مراجع با آن مشکلی نداشته باشند
حجتالاسلام یوسفی اظهار کرد: ضمن احترام به همه اساتید اقتصاد اسلامی، از نظر بنده، ایشان توانمندترین فرد در حوزه مسائل بانکی و مالی با رویکرد فقهی بود و به واقع خسران بزرگی به این حوزه علمی و عملی وارد شد و حوزه علمیه نیز فرزند بسیار شایسته‌ای را از دست داد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه مفید یادآور شد: مرحوم حجتالاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان، بسیار خدوم بود و هر جا که به وی احساس نیاز می‌شد و از او دعوت به همکاری می‌کردند، متواضعانه می‌پذیرفت و در جهت به سامان رساندن موضوع کمک می‌کرد. به واقع خود را وقف خدمت به جامعه علمی و نظام مالی اسلامی کرده بود و در این راه خستگی نمی‌شناخت. رفتار اخلاقی همراه با نگاه عالمانه و به دور از افراط و تفریط، از وی چهره‌ای مقبول ساخته بود. با این وجود در جریان طرح بانکداری اسلامی مجلس که متولی اصلی آن جناب آقای بحرینی بود، مورد هجمه‌های زیادی قرار گرفت که سه موردش را خود شاهد بودم.
وی افزود: یکی از نکات حائز اهمیت این است که ما معمولاً ترسیمی از وضعیت موجود داریم که علم به آنچه هست گفته می‌شود. دوم ترسیم وضعیت مطلوب است. حوزه علمیه و علوم دینی به ویژه در زمینه دوم، افراد زیادی را تربیت کرده است که این توانمندی را در خود می‌بینند که وضع مطلوب را ترسیم کنند، اما این دو دانش برای بهبود وضعیت کافی نیست.
طراحی ابزارهای مالی اسلامی
حجتالاسلام یوسفی تأکید کرد: آنچه که عملاً مهم است علم به چگونگی است؛ اینکه چگونه می‌توان وضع حال را در جهت مطلوب شکل داد. جناب موسویان مرد این کار بود. وی در حوزه مسائل مالی اسلام از منظر چگونگی، اقدام می‌کرد و تلاش بسیار در جهت تدوین قوانین و آئین‌نامه‌ها و ضوابط بر مبنای فقه متعارف انجام داد.
این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به طراحی عقود متعدد توسط مرحوم سیدعباس موسویان و همکاران وی یادآور شد: ایشان خیلی تلاش کرد که نظام بانکی از منظر فقهی اصلاح شود و توانست بسیاری از آئین‌نامه‌های لازم را پیدا کرده و اصلاحات لازم را در مورد آنها انجام دهد. ابزارهای نوینی در بازار پولی وجود دارد که با تلاش مرحوم موسویان و همکاران ایشان طراحی شده است؛ از جمله سه عقد جدید برای نظام بانکی تدوین کردند که خرید دِین، استصناع و عقد مرابحه بود.
وی ادامه داد: البته اصل طرح استصناع از مرحوم نظرپور بود اما جناب موسویان هم در شکل‌گیری آن نقش داشتند و بعداً این سه عقد وارد برنامه پنجم شد و الان رایج است و بسیاری از اوراقی که توسط دولت فروخته می‌شود تحت عنوان خرید دِین است و مرابحه هم یکی از پرکاربردترین عقود در نظام بانکی است.
خدمات ارزنده در حوزه بانک و بورس
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید بیان کرد: در زمینه مباحث فقهی طرح بانکداری اسلامی که مجلس در دستور کار دارد و چندین بار تا مرحله نهایی رفت هم بسیار مؤثر بودند. از جمله در اصلاح جریمه تأخیر که مورد تأیید مراجع تقلید نیست با مشورت با برخی از مراجع برای اصلاح آن تلاش کردند لذا در طرح جدید بانکداری اسلامی جریمه تأخیر به گونه‌ای اصلاح شده که مراجع با آن مشکلی نداشته باشند.
حجتالاسلام یوسفی درباره خدمات مرحوم موسویان در زمینه بورس بیان کرد: به طور مرتب در مسائل و مشکلات نظام بانکی، طرف مشورت و بسیار هم مؤثر بودند. همچنین در بورس نیز بسیار فعال بودند. شاید اولین جلساتی که در ارتباط با ابزارهای نوین در بازار بورس برگزار شد در دانشگاه مفید بود که آقای علی صالح‌آبادی، مرحوم موسویان و برخی از اساتید دیگر حضور داشتند. در این جلسات برخی ابزارها مورد بحث قرار گرفت که از جمله اوراق اختیار معامله یا آپشن بود. بعدها اوراق اختیار معامله و فیوچرها وارد بازارهای مالی ما هم شد.
این کارشناس مسائل اقصادی اظهار کرد: در طراحی ابزارهای نوینی که در حوزه بورس مطرح می‌شد نقش مهمی داشت. یکی دیگر از مسائل مهم عملیات بازار باز است؛ از این عملیات به این دلیل که شبهه ربا دارد استفاده نمی‌کردیم. در جوامع غربی بانک‌های مرکزی از عملیات بازار باز استفاده و از این طریق به مدیریت نقدینگی می‌پردازند اما به دلیل ربوی بودن از نظر عموم علما، بانک مرکزی از ابتدای انقلاب اسلامی این عملیات را انجام نمی‌د‌اد تا اینکه موضوع توافقنامه بازخرید یا «رپو» توسط ایشان و همکاران مطرح شد اما نقش وی پررنگ‌تر بود. سال 98 آن را نهایی کردند و همین عملیات در کاهش کسری بودجه دولت و کنترل نقدینگی نقش بزرگی داشته است.
خدمات علمی به دانشجویان
حجتالاسلام یوسفی درباره خدمات دانشگاهی مرحوم موسویان تصریح کرد: کار دیگری که قابل توجه است این است که وی در مراکز علمی متعدد از جمله هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و هیئت‌امنای دانشگاه امام صادق(ع) نیز حضور داشتند و در آنجا هم این توفیق را پیدا کردند با دانشجویان مستعد زیادی کار کنند. البته در دانشگاه‌های دیگر نیز راهنمای دانشجویان زیادی بودند لذا اگر کاری را به عنوان موضوع رساله یا پایان‌نامه، ارزشمند تشخیص می‌دادند راهنمایی آن را قبول می‌کردند و در نهایت یک مقاله با نگاه کاربردی از آن استخراج می‌کردند لذا نگاهی کاربردی برای حل معضلات نظام بانکی و مالی داشتند.
وی در پایان گفت: اگر یک سرچ عادی هم داشته باشید متوجه می شوید که مقالات بسیار زیادی دارند که خیلی از آنها به صورت مشترک منتشر شده‌اند که همان مقاله‌های برگرفته از رساله‌های دکترا است یا با همکاری کسانی نوشته شده که قبلاً دانشجوی ایشان بوده‌اند. ان‌شاء‌الله که مغفرت، رحمت الهی و علو درجه نصیب ایشان شود. به خانواده این مرد بزرگ و دوستان و شاگردانش تسلیت عرض می‌کنم.
انتهای پیام
