بازشناسی سیره رضوی در 3 ساحت فردی، اجتماعی و عبادی

به گزارش خبرنگار ایکنا، سعید طاووسی‌مسرور، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی شب گذشته، ۲۴ دی‌ماه در نشست مجازی سبک زندگی اسلامی که از سوی انجمن علمی قرآن و حدیث برگزار شد، به تشریح سبک زندگی رضوی پرداخت و با بیان اینکه بین سبک زندگی و مفهوم سیره، قرابت زیادی وجود دارد، گفت: مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی تعریفی که از سبک زندگی اسلامی دارد، عبارت است از «زیست مؤمنانه در همه عرصه‌ها و شئون زندگی» یعنی سبک زندگی تمام حیات ما را در بر می‌گیرد.

وی افزود: غربی‌ها وقتی می‌گویند لایف‌استایل، منظور پوشش، خوراک، مد و ... است که مفهوم سبک زندگی را تنزل می‌دهد، اما در نگاه ما سبک زندگی همه شئون زندگی انسان را در بر می‌گیرد و وقتی اسلام را به آن اضافه می‌کنیم یعنی که همه شئون باید زیست مؤمنانه در آن وجود داشته باشد.

این استاد دانشگاه گفت: برای اینکه مسیر سبک زندگی را درست تبیین کرده و در مورد آن مطالعه داشته باشیم، می‌توان سه دسته‌بندی عبادی، فردی و اجتماعی را مطرح کرد و می‌توان به جای آن‌ها معادل سیره عبادی، سیره فردی و سیره اجتماعی را مطرح کرد، لذا منظور از سبک رضوی نیز شناخت سیره حضرت امام هشتم(ع) در این سه بعد است.

وی بیان کرد: مطالعات سیره به الگوپذیری و الگوبرداری می‌انجامد. در تاریخ ممکن است به علل و نتایج اکتفا شود اگرچه جنبه برای عبرت از این وقایع وجود دارد، مورد تأکید مورخ نیست، اما در سیره به ویژه سیره معصوم(ع) اثر الگوپذیری برای مخاطبان وجود دارد. بنابر این هدف مطالعه سیره معصوم(ع) پیروی از آموزه‌ها و چگونگی زندگی ایشان است.

طاووسی به تشریح ابعاد سیره امام رضا(ع) در هر سه بعد فردی، اجتماعی و عبادی پرداخت و گفت: برای شناخت شخصیت هر فرد باید ببینیم چه ویژگی‌هایی در او بارز است و در هر شرایطی که قرار می‌گیرد همان رفتار را که همیشه انجام می‌دهد از او انتظار داشته باشیم، مگر اینکه در محذوریت قرار گرفته باشد. در سیره فردی امام رضا(ع) می‌توان به موضوع صبر یا شکیبایی اشاره کرد؛ که این موضوع در آیات و روایات بسیاری مورد توصیف قرار گرفته است.

وی ادامه داد: در روایتی از امام هشتم(ع) نقل شده که صبر از ویژگی‌های اصلی مومن است و نشانه‌های دستیابی به حقیقت ایمان است. این روایت را شیخ کلینی در کافی از آن بزرگوار نقل می‌کند. ما در جای جای زندگی امام رضا(ع) می‌توانیم صبر را نشان دهیم. مثلاً ممکن است بگوییم امام وقتی به ولایتعهدی رسید دوران راحت‌تری را نسبت به قبل تجربه کرد در صورتی که یکی از مقاطعی که ایشان صبر زیادی از خود نشان داد.

طاووسی‌مسرور افزود: در همان ولایتعهدی اجباری بود که انواع تهمت‌ها به امام(ع) وارد می‌شد و امام هم این تهمت‌ها را خنثی می‌کرد. مثلاً به این شکل که در ولایتعهدی شرط کرد که در هیچ امر رسمی دخالت نکند تا ظلم بنی عباس(ع) به حساب ایشان نوشته نشود. اگر به تاریخ مراجعه کنیم یکی از سخت‌ترین مقاطع زندگی امام رضا(ع) همین ولایتعهدی بود به گونه‌ای که گفته می‌شود، حتی حضرت مرگ خود را طلب می‌کرد.

وی در ادامه با بیان اینکه ویژگی دیگر امام رضا(ع)، آراستگی و اهمیت دادن به آراستن و نظافت است، گفت: از آن حضرت نقل شده است که پاکیزگی از اخلاق انبیاست. این ویژگی در مورد ائمه دیگر هم دیده می‌شود در کتاب «وسیلة الخادم» از خنجی اصفهانی، لباس حضرت(ع) در عید فطر، جامه و ردایی سپید توصیف شده است این می‌تواند مورد توجه باشد، چرا که سپیدی پاکی‌اش بیشتر به چشم می‌آید، امیرالمؤمنین علی(ع) و نحوه زندگی‌شان با امام رضا(ع)، متفاوت بود این یک دلیل واضح دارد و دلیل آن هم این است که حضرت حاکم بوده است و حاکم باید در سطح کف جامعه زندگی کند، اما ائمه بعدی چنین تکلیفی نداشتند. اگرچه ائمه بعدی هم زاهد بودند و اعتنا به دنیا نداشتند، اما نوع پوشش آن‌ها و رفتارشان با مردم با جدشان متفاوت بود در این باره گزارش‌های متعددی وجود دارد.

وی تأکیدکرد: آراستگی هیچ تناقضی با ساده‌زیستی و زهد ندارد و اتفاقاً آقای رسول جعفریان در مطلبی تأکید می‌کردند که امام باقر(ع) و امام رضا(ع) این گونه جامه‌ها را به تن می‌کردند تا با صوفیه و کسانی که دنیاگریز بودند، مبارزه کنند.

طاووسی‌مسرور در ادامه به سیره اجتماعی امام هشتم(ع) پرداخت و گفت: این موضوع را می‌توان در رابطه حضرت با دیگران دید. دیگران می‌توانند اصحاب، بستگان یا مخالف آن حضرت باشد. در واقع برخورد حضرت با مخالفان و غیر شیعه موجب جذب این افراد می‌شد. این بدان معنی نیست که این افراد به امامت امام معتقد شده و مذهب خود را تغییر دهند، بلکه این‌ها به اهل بیت(ع) و امام هشتم ارادت پیدا می‌کردند و رابطه آن‌ها با امام بدون تنش پیش می‌رفت. علاوه بر این حضرت فرزند پیامبر بوده و آراسته به صفاتی بودند که در دیگران نبود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه بیان کرد: نکته دیگر از ویژگی‌های اجتماعی حضرت را می‌توان در مناظرات دید. مناظرات حضرت کاملا منطبق با حق بوده و هیچگاه در پی‌زدن شخص مقابل نبود. بر خلاف آن چیزی که در مناظرات امروزی ما وجود دارد هدف امام(ع) هدایت و پرهیز از جدل و منکوب کردن طرف مقابل بود.

وی بیان کرد: چنین سیره‌ای بین ما به عنوان الگو وجود دارد. اما متاسفانه در مقام عمل با آن فاصله بسیار داریم. یکی از اصول امام رضا(ع) در برخورد با مردم مهربانی است، این القابی که به ائمه(ع) داده شده است در زندگی این بزرگوار نمود داشته است

طاووسی‌مسرور بیان کرد: محور سوم سیره عبادی امام رضا(ع) نیایش دعا و عبادت است که در زندگی آن امام بسیار پررنگ است. ائمه(ع) اهل دعا بودند و ممکن است این پرسش به وجود بیاید که چرا ادعیه با هم متفاوت هستند؟ این به دلیل شرایط خاص دوران آن امام(ع) است. شرایط ابتلائات و اقتضائات هر امام و امام دیگر متفاوت است، لذا دعا‌های متفاوتی هم از سوی آن حضرات بیان شده‌اند.

وی افزود: موضوع دیگر در سیره عبادی حضرت، ذکر گفتن و یاد خدا بودن پیوسته بود. ذکر خدا پیوسته بر لبانشان جاری بود. در منابع مختلف بیان شده است. البته ذکر لبی که با قلب همراه باشد مقصد ایشان بوده است. در روایت مربوط به امام هشتم موضوع ختم قرآن، نماز شب، نماز اول وقت نیز به عنوان سیره امام هشتم(ع) ذکر شده است.