قدرت‌طلبان نقد را بر نمی‌تابند / تحلیل عوامل پایداری و سقوط یک سیستم

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا پروازی، استاد حوزه علیمه، شامگاه چهارشنبه، ششم اسفندماه، در نشست علمی «امام علی(ع) و عوامل پایداری حکومت» در مؤسسه فهیم، با اشاره به روایت «اِعمَل لِدُنیاکَ کَاَنَّکَ تَعیشُ اَبَدًا وَ اعمَل لِآخِرَتِکَ کَاَنَّکَ تَموتُ غَدًا»، گفت: مرحوم مطهری این روایت را در بحث سیستم‌سازی در برخی آثار مورد استفاده قرار داده که با بحث بنده هم مرتبط است.

وی افزود: هر پدیده‌ای که در عالم در انتظار مرگ و مسبوق به عدم است، در انتظار چرخه حیات است که می‌تواند پدیده حقیقی یا اعتباری باشد، حقیقی مانند حکومت و اعتباری مانند یک فرهنگ و اجتماع. آنچه در گذشته نبود و الان هست و در آینده معدوم خواهد شد، نامش پدیده است و این پدیده دارای چرخه حیات است، به این معناکه بعد از دوره‌ای به پایان کار خود می‌رسد.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا پروازی تصریح کرد: پدیدآورندگان، دوستداران و حامیان آن پدیده طبیعی است که علاقه دارند عمر این پدیده طولانی، زیاد و پایدار باشد و برای اینکه این مسئله رخ دهد، ارکانی نیاز دارد؛ اولین مورد نهضت تکون است، مثلاً پیامبر دینی را بر پشتوانه وحی می‌آورند و از مجموعه دارایی‌های برای تحکیم و ترویج آن استفاده می‌کنند یا حضرت ابراهیم برای تشکیل حکومت از خدا امنیت، اقتصاد و جغرافیا درخواست دارد. آیه 37 ابراهیم «فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَشْکُرُونَ».

پروازی تصریح کرد: دومین رکن برای طولانی شدن چرخه حیات یک پدیده نهضت فربه‌سازی یا ترجمه است؛ بهره‌مند شدن از دارایی دیگران برای تکمیل پدیده‌ای که تکون خود را گذرانده است؛ این کار در فرهنگ دینی ما از نیمه دوم قرن اول شروع شده است؛ این مسئله در حکومت هم صادق است؛ یعنی اگر یک پدیده بنای ماندگاری دارد باید از دارایی‌های دیگران هم سود ببرد. شاید احکام امضایی در این زمره باشد؛ یعنی نباید در برابر داشته‌های بشر موضع انکاری و نفی داشته باشیم.

استاد حوزه علمیه اظهار کرد: نهضت ترجمه برنامه‌هایی برای افزایش رفاه است که به تجربه دیگران در آمده است؛ در اینجا توسعه آزاداندیشی و بهره‌مندی از دانش دیگران و تکریم دانشمندان و نهضت توسعه رخ می‌دهد؛ آگاهی از جهان نوین و ترغیب به استفاده از آن در بعد فرهنگی، حکومتی و سیستمی در این مقوله می‌گنجد.

از مرحله تفسیر دین عبور کنیم

استاد حوزه بیان کرد: رکن دیگر در پایداری یک پدیده نهضت تفسیر است، یعنی نهضت نشان دادن خوبی‌های یک پدیده و ریزش نیکی از بالا به پایین و جمع‌آوری دوستداران و هواداران و توسعه حامیان و تبلیغ دارایی‌ها. امروز متون قابل قبول مرجعی را در مذهب خودمان مانند قرآن و نهج‌البلاغه داریم، علمای ما عمدتاً در شرح، بسط و تفسیر این مسائل در حرکت هستند، ولی چه زمانی و چگونه باید از این مرحله عبور کنیم و برای پایداری این شرح و بسط چه کاری باید کرد؟.

پروازی تصریح کرد: مرحله بعدی نهضت نقد است؛ نهضتی که معایب را نشان می‌دهد و اگر جلوی آن گرفته شود، فساد در درون پدیده رخنه خواهد کرد؛ نهضت نقد نهضت ایجاد راه‌های پویا برای رسیدن به موارد خوب است؛ یعنی معایب یک معرفت دینی و سیستم و حکومت را به نمایش می‌گذاریم تا مشکلات آن را برطرف کنیم.

قدرت‌طلبان نقد را بر نمی‌تابند

وی افزود: سوءاستفاده‌کنندگان از حکومت و قدرت کسانی هستند که با نهضت نقد سازگار نیستند؛ این نهضت، پالایش پیرایه‌ها از یک سیستم و حکومت و یک معرفت است تا به فساد کشیده نشود؛ نهضت نقد نهضت تفکیک و درجه‌بندی ارزش‌هاست و اگر ارزش درجه یک و دو در جای سه نشسته از دل این نقادی در مسیر اولویت خود قرار می‌گیرد؛ نهضت نقد، نهضت درس‌ها و عبرت‌هاست و نهضتی نیست که از آن فرار کنیم.

پروازی تصریح کرد: اگر نهضت نقد رخ دهد نهضت نوآوری هم رخ خواهد داد و محصولات جدید معرفی می‌شود؛ نهضت نوآوری عرضه‌ها و تقاضاهای نوین است و اگر نوآوری نداشته باشیم، مشتریان جدید نخواهیم داشت و کهنه و به فراموشی سپرده می‌شویم؛ نهضت نوآوری نهضت به‌روزرسانی یک حکومت و نشانگر توانایی ذاتی یک حکومت و فرهنگ است.

عوامل انقراض یک سازمان و حکومت

وی با اشاره به چند اتفاقی که باعث انقراض حکومت و سیستم می‌شود، تصریح کرد: اولین عامل دغدغه است، دغدغه شروع اضمحلال یک فرهنگ و سیستم است؛ دغدغه اولین و یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی است که شروع انقراض را به دنبال دارد؛ بنابراین متولیان سیستم و حکومت باید به رفع این دغدغه اقدام کنند و اگر این دغدغه رفع نشود، فرهنگ و دین و سیستم و سازمان و حکومت مسئله‌دار را شاهد خواهیم بود.

پروازی تصریح کرد: اگر مسئله حل نشود به مشکل تبدیل می‌شود؛ متولیان امور باید درصدد رفع برآیند و نه پوشاندن آن؛ زیرا زغال زیر خاکستر است تا زمانی سر باز کند. اگر مشکل هم حل نشود، بحران ایجاد خواهد شد و بحران یکی از خطرناکترین مراحل برای یک حکومت و سیستم است.

مشکلاتی که در شرف بحران هستند

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: در دل یک پدیده باید نگاه کنیم، کدام واژه بیشتر تکرار می‌شود؛ مثلاً اگر واژه بحران در مورد یک حکومت در فضای مجازی زیاد تکرار شد؛ یعنی مسائل رفع نشده است. امروز اگر سخن از بحران اقتصادی، فرهنگی و هویتی وجود دارد، یعنی سه مرحله قبل را پشت سر گذاشته و آن را رفع نکرده‌ایم و بحران را باید رفع کرد، نه بپوشانیم.

وی در پایان بیان کرد: اگر بحران هم حل نشود فاجعه خودنمایی می‌کند. حدفاصل میان بحران و فاجعه به توان روحی، روانی، اقتصادی و جسمی شهروندان وابسته است؛ بحران برای تبدیل به فاجعه، زمان نمی‌خواهد بلکه به تحمل افرادی که از پدیده بهره‌مندند، بستگی دارد و نتیجه آن سقوط است. بنابراین برای پایداری حکومت نباید اجازه داد مشکلات، پایدار و مسائل لاینحل بمانند و تبدیل به بحران و فاجعه شوند.