یگانگی ولادت امیرمؤمنان(ع) در کعبه در روایات شیعه و اهل سنت

به گزارش ایکنا، آیت‌الله محمدجعفر طبسی در یادداشتی به بررسی رمز و راز تولد مولا علی(ع) در درون کعبه و اثبات یگانگی این ولادت و نفی روایات جعلی پرداخت. متن این یادداشت به شرح زیر تقدیم می‌شود؛

سیزدهم ماه رجب سالروز ولادت با سعادت مولای متقیان علی(ع) است. کعبه از آغاز آفرینش آدم تا خاتم رسولان(ص) و تا به امروز، تنها نظاره‌گر یک مولود بوده و آن هم امیرالمؤمنین علیّ‌بن ابی‌طالب(ع) است. واقعاً باید دید که راز اینکه کعبه فقط یک مولود به نام علی(ع) داشته، چیست؟

بی‌تردید خانه خدا محور توجّه همه مسلمانان است. گویا خداوند اراده کرده تا پس از پیامبر(ص) فقط یک‌نفر در میان بشریت محور توجّه مسلمانان باشد. این ولادت از دامان مادری چون فاطمه بنت‌اسد و از پدری چون حضرت ابوطالب(ع) سی سال پس از عام‌الفیل در سرزمین وحی مکّه در خانه خدا رخ داد. حادثه‌ای که تا به امروز تکرار نشده و تا رستاخیز هم اتفاق نخواهد افتاد.

مرحوم شیخ‌مفید(م۴۱۳ق) که هرگز به اخبار آحاد اعتنایی ندارد، درباره این تولّد بی‌نظیر می‌گوید: «هیچ مولودی پیش از علی(ع) در خانه خدا جز او ولادت نیافت و پس از او هم متولّد نخواهد شد. این برای آن است تا خداوند علی(ع) را اکرام کرده و محلّ تولّدش (کعبه) را تجلیل نموده باشد.(لم یولد بعده و لابعده..الارشاد، ج۱، ص۵) شریف‌رضی(م۴۰۶ق) هم به این مطلب اشاره کرده است.(خصائص‌الائمّة، صص۳۹)

گزارش ولادت با سعادت امیرالمؤمنین(ع) در کعبه مشرّفه منحصر به مکتب اهل بیت(ع) و منابع شیعی نیست. بلکه برخی اهل تسنّن هم با ما در این عقیده هم‌صدا هستند. جناب گنجی‌شافعی می‌گوید: «امیرالمؤمنین(ع) در مکه در بیت‌الله الحرام در شب جمعه سیزدهم ماه رجب سال ۳۰ عام‌الفیل متولّد شد. هیچ مولودی پیش از علی(ع) و بعد از او(ع) در خانه خدا متولّد نشده است. این ولادت بزرگداشتى بود از جانب خداى تعالى و اكرامى بود كه نسبت به مقام شامخ و با عظمتش عنايت فرمود.»(کفایة‌الطالب، ص۴۰۷ ولد امیرالمؤمنین علی‌بن ابی‌طالب بمکّة..).

آلوسی مفسّر معروف در این باره می‌گوید: «و لم یشتهر وضع غیره کرّم‌الله وجهه کما اشتهر وضعه ... در اینکه امیرالمؤمنین(ع) در خانه‌خدا متولّد شد، از قضایای مشهور این جهان است و چنین رخدادی با این شهرت درباره هیچ کس گزارش نشده است.»(الغدیر، ج۶، ص۳۶) همچنین حاکم نیشابوری می‌گوید: «فقدتواترت الاخبار  أنّ فاطمة بنت اسد ولدت امیرالمؤمنین علی‌بن ابیطالب(ع) کرّم الله وجهه فی جوف الکعبة؛ اخبار متواتر وجود دارد که فاطمة بنت اسد امیرالمؤمنین علی(کرّم الله وجهه) را داخل کعبه به دنیا آورد»(المستدرک علی الصحیحین، ج۴، ص۱۹۹)

با این‌حال آل‌زبیر و بنی‌امیه تلاش کردند تا با شبیه‌سازی این فضیلت بسیار بزرگ برای دیگر صحابه، رخداد مهمّ و اعجازگونه «ولادت علی(ع) در کعبه مشرّفه» را کم‌رنگ و غیرانحصاری جلوه دهند. ذهبی می‌نویسد: «زبیربن بکار از مصعب‌بن عثمان نقل کرده که مادر حکیم همراه عده‌ای از زنان وارد کعبه شد و او در کعبه به دنیا آمد». ظاهرا منبع کهنی که به این موضوع اشاره می‌کند، همان زبیربن بکار است که این قضیه را در کتابش گزارش داده است.(جمهرة نسب قریش ج۱، ص۳۵۳).

در سند این روایت آمده است: «حدثنی مصعب بن عثمان قال: دخلت أمّ‌حکیم بنت حزام الکعبة...» معصب همان مصعب بن عثمان بن عروة بن الزبیر بن العوام است، از خاندان زبیر است و هیچ ذکری در کتب رجال از او به میان نیامده است. دشمنی آل‌زبیر با امیرالمؤمنین(ع) بر کسی پوشیده نیست. لذا به احتمال قوی قضیه ولادت حکیم بن حزام در کعبه از مجعولات خاندان زبیر باشد. زیرا «حکیم» خود از بستگان و خویشاوندان آل‌زبیر بود.(الصحیح من سیرة النبی، ج۱، ص۹۹).

یکی دیگر از افرادی که افسانه ولادت «حکیم بن حزام» در خانه خدا را نقل کرده، جناب «ازرقی»(م۲۵۰ق) است. سند او اینگونه است: «حدّثنی محمد بن یحیی حدثنا عبدالعزیز بن عمران عن عبدالله بن ابی‌سلیمان.» (اخبار مکّه، ج۱، ص۱۷۴) در این سند دو راوی مشکل اساسی دارند. یکی «عبدالعزیز بن عمران» است که رجال‌شناسان اهل‌سنّت هرگز به او اعتماد نکرده‌اند. بخاری درباره‌اش می‌گوید: «حدیثش نوشته نمی‌شود. دارای احادیث منکر است.»(التاریخ‌الکبیر، ج۶، ص۲۹). نسائی نیز حدیث او را «متروک» دانسته است. (الجرح و التعدیل، ج۵، ص۳۹۰؛ تاریخ بغداد، ج۱۰، ص۴۴۱؛ میزان‌الاعتدال، ج۲، ص۶۳۲)؛ راوی دیگر در این روایت «عبدالله بن ابی‌سلیمان» است. او به گواهی ابن‌حجر جزء «امویان» بوده است.(تقریب التهذیب، ج۱، ص۴۲۱).

نتیجه آنکه آل‌زبیر و بنی‌امیه در راستای دشمنی، حسادت و کینه‌ورزی با امیرالمؤمنین علی(ع) در ساخت و نشر افسانه ولادت «حکیم بن حزام» در کعبه دخالت و نقش فعّال داشته‌اند تا این فضیلت بسیار بزرگ را از منحصر بودن آن به امام علی(ع) خارج کنند و با فضیلت‌تراشی و مشابه‌سازی فضائل امام علی(ع) برای دیگران، مردم را نسبت به افضلیت، جایگاه و منزلت والای آن امام معصوم(ع) در جهل و بی‌خبری نگاه دارند.  

محمّد جعفر طبسی