ساختار خوبی که در خدمت محتوا نیست

«دیدن این فیلم جرم است» در بحث فرم و ساختار دارای ارزش‌های خوبی است، زیرا تلاش‌هایی که برای آن شده غیرقابل انکار است. فیلمبرداری، دکور، میزانسن و... همگی استانداردهای خوبی دارند، اما چه فایده که این داشته‌های فنی در خدمت مضمون خوبی قرار نگرفته است.

نحوه برخورد با سوژه را در این «دیدن این فیلم جرم است» را نپسندیدم، زیرا در این فیلم هم تقابل منافع کلی داریم هم منافع جزئی. در این فیلم منافع کلی در گرو همکاری مسئولان با شخصیت منفی داستان است و منافع جزئی مجازات شخصیت منفی. چنین وضعیتی در فیلم‌های دیگری هم تکرار شده بود، اما همیشه ابتدا منافع کل در اولویت قرار می گرفت تا در ادامه به منافع جز توجه شود. بگذارید در این رابطه فیلم «پاداش سکوت» را مثال بزنم، که در آن منافع کل در اولویت قرار گرفت.

ارجحیت منافع ملی به منافع فردی نیز به نظرم اتفاق عجیبی نیست و در همه جای دنیا ممکن است رخ دهد،  اما در «دیدن این فیلم جرم است» همه عوامل حکومتی می آیند تا به قهرمان قصه بگویند منافع ملی  را به منافع جزئی ترجیح دهد، ولی بسیجی فیلم زیر بار حرف هیچکدام از آنها نمی‌رود تا در نهایت فرمانده اصلی که تمثیلی از حاج قاسم است بیاید و او را راضی به کاری که باید، بکند. این رویکرد مورد پسند من نیست. من دیدگاهی را می پسندم که حاتمی‌کیا در فیلم «دیده‌بان» داشت. در آن کار منافع کلی بر منافع جزئی ترجیح داده می شود.

مسئله ای که در فیلم داریم به هیچ وجه نادیده گرفتن بحث انتقاد نیست، زیرا این موضوع جز اولویت های من است، اما حرف این است منافع ملی را هیچگاه نباید فدای منافع جزئی کرد. در این فیلم کارگردان می‌توانست در ابتدا اولویت را به کل دهد و در ادامه جز را نقد کند. نکته عجیب فیلم این است که همه مسئولان پشت فرد دوتابعیتی می‌ایستند جز فرمانده اصلی که نقشش را امیر آقایی بازی می‌کند!

وقتی از یک زاویه دید عمومی سخن می گوییم مضمون را نمی‌شود از فرم جدا کرد، هرچند اگر نقد در حوزه تخصصی باشد، آنگاه می شود از داشته‌های فنی هم حرف زد و از آن به عنوان امتیاز سخن گفت، اما در بحث عام که متعلق به مردم است تماشاگر در ابتدا مضمون را مدنظر می‌دهد و سپس به آیتم‌های دیگر توجه می‌کند.

ممکن است این سوال پیش آید چرا در چنین شرایطی مردم از این فیلم در شرایط کرونایی استقبال کرده‌اند، زیرا آنگونه که در خبرها آمده «دیدن این فیلم جرم نیست» توانسته تا امروز بیش از یک میلیارد فروش داشته باشد اما ما به این نکته توجه نمی‌کنیم چند نفر فیلم را دیده‌اند. اسم و طراحی فیلم فریبنده است و تماشاگر جذب سینما می‌شود، ولی این دلیلی برای پسندیدن اثر نیست.

به قلم؛ حسین سلطان‌محمدی