بیعت و مشورت ربطی به انتخابات ندارد
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در نشستی به بررسی ادله فقهی مشروعیت و لزوم انتخابات، حق یا تکلیف بودن انتخابات و شرکت در آن پرداخت و گفت: انتخابات مربوط به قبل از انتخاب حاکم و مسئول است و بیعت مربوط به بعد از انتخاب اوست. بیعت یک اعلام وفاداری و تسلیم و عهد است و آیاتی که در سوره ممتحنه و سوره فتح، درباره بیعت آمده، مسئله را خیلی روشن می‌کند.
به گزارش ایکنا، آیت‌الله محمد جواد فاضل لنکرانی، استاد سطوح عالی حوزه علمیه، 18 اردیبهشت‌ماه در اولین نشست تخصصی فقه انتخابات که به همت گروه فقه سیاسی مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) و با حضور اندیشمندان این مرکز برگزار شد، با تصویر دو فضای حکومت دینی و حکومت غیر دینی، بر لزوم شرعی و عقلی انتخابات در فضای حکومت دینی و لزوم عقلی-عقلائی این مهم در حکومت غیر دینی استدلال کرد.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با اشاره به ادله قرآنی و روایی مشروعیت انتخابات به آیات 5 و 58 سوره نساء و آیه 11 سوره رعد استناد کرد و افزود: روایاتی از قبیل «لابد للناس من امیر» و «کلکم راع» هم در این زمینه قابل استفاده است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به مفاد آیه ۵۸ سوره نساء مبنی بر «لزوم واگذارکردن امانت به اهلش»، «حکومت» را از بارزترین مصادیق امانت برشمرد و اضافه کرد: اموری از قبیل تعیین حاکم، انتخاب رئیس جمهوری و نمایندگان مجلس و اعضای شورای اسلامی شهر و ... از مهمترین امور هر حکومتی است که مردم باید آنها را به اهلش بسپارند و یکی از بهترین و مهمترین و شاید بتوان گفت کهه تنها راه ادای امانت حکومتی و مناصب سیاسی و اجتماعی، خصوصاً در عصر غیبت، انتخابات است.
انتخابات و وجوب دخالت جامعه در تعیین سرنوشت خود
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، دومین دلیل قرآنی مشروعیت انتخابات را آیه 5 سوره نساء دانسته و با استفاده از این آیه «واجبات نظامیه را تبیین کرد و گفت: مسئله حکومت و انتخابات یکی از مهمترین واجبات نظامیه است که فقدان آن منجر به مختل شدن جامعه و نظام معاش مردم می‌گردد؛ زیرا هر چیزی که قوام جامعه به آن باشد انسان باید دقت کند و آن را به اهلش بدهد، چرا که همان طور که اموال را نباید به سفها داد، اگر انسان آن را به سفها بدهد از بین می‌برند، حاکم را نیز نباید یک آدم سفیه قرار داد؛ لذا شرط واگذاری منصب به افراد دارا بودن شرط رشد سیاسی و اجتماعی است. تعیین حاکم یا تعیین رئیس جمهور یا نمایندگان مجلس، یا شوراهای شهری یا محلی، خبرگان را از اموری است که قوام جامعه به آن است، لذا این یک امر مشروع است و بالاتر از مشروع یک امر لازم است.
استاد حوزه گفت: سومین دلیل قرآنی آیه 11 سوره رعد است؛ «خدای تبارک و تعالی سنّتش این است که خود جامعه بیاید در سرنوشت خودش دخالت کند، اگر یک جامعه‌ای دنبال صلاح و مصلحت و رشد نباشد خدای تبارک و تعالی به حال خودش رها می‌کند، اگر یک جامعه‌ای دنبال کمال باشد، خدا می‌فرماید من هم کمک‌تان می‌کنم، من هم شما را یاری می‌کنم».
انتخابات راه تعیین سرنوشت اجتماعی
رئیس مرکز فقه ائمه اطهار(ع) در بخش دیگری از سخنان خود راه مطمئن تعیین سرنوشت یک جامعه را راه انتخابات اظهار کرد و افزود: یک جامعه با انتخابات می‌تواند سرنوشت خودش را رقم بزند، یعنی ما وقتی به انتخابات از این دید نگاه کنیم که انتخابات هم در سرنوشت اجتماعی و هم در سرنوشت اشخاص دخالت دارد،جامعه مکلف است در سرنوشت خودش دخالت کند.
فاضل لنکرانی همچنین با اشاره به اینکه هر حقّی منتزع از یک حکم تکلیفی است و تا یک حکمی نباشد حقّی وجود ندارد، افزود: پس هرجا حق باشد باید یک تکلیفی هم باشد و نمی‌‌توان گفت حق هست، اما تکلیف نیست، در بحث انتخابات هم مسئله حق را داریم یعنی حق جامعه این است که حاکم خودشان را معین کنند و این یک امری است که هم عقلی است و هم عقلائی.
وی ادامه داد: حاکم نمی‌تواند به ظلم و جور و غلبه حکومت کند و حقّ جامعه است که حاکم را معین کند و غیر از مسئله حق، وظیفه شرعی هم هست، که در جاهایی که حکومت دینی نداریم و مسئله دینی نداریم فقط در محدوده حق عقلی و عقلائی مسئله باقی می‌ماند ولی از ادله‌ای که الآن ذکر کردیم به خوبی استفاده می‌شود که این یک وظیفه شرعی است یعنی واجب است.
انتخابات و مسئله حفظ نظام
آیت‌الله فاضل لنکرانی ادامه داد: اینکه گفته شود حفظ نظام واجب است و انتخابات از لوازم و مقدمات حفظ نظام است و سپس مبتنی بر وجوب مقدمه واجب، به اثبات وجود انتخابات استدلال شود، گرچه امر درستی است، اما نتیجه آن وجوب عقلی و نه مولوی انتخابات است. در حالی که ما برای اثبات اینکه شرکت در انتخابات وظیفه شرعی است نیازمند اثبات مولوی بودن آن هستیم. مولوی و وظیفه شرعی بودن این مهم نیز از طریق ادله که ذکر شد قابل اثبات است.
عضو جامعه مدرسین در محور بعدی بحث به تبیین تفاوت بیعت با انتخابات پرداخته و گفت: بین این هر دو هیچ نسبتی وجود ندارد و فرق این دو واضح است. انتخابات مربوط به قبل از انتخاب حاکم و مسئول است و بیعت مربوط به بعد از انتخاب اوست. بیعت یک اعلام وفاداری و تسلیم و عهد است یعنی امری است که در آن مسئله انتخاب نیست، عهد با آن کسی است که الآن انتخاب شده و آیاتی که در سوره ممتحنه و سوره فتح، درباره بیعت آمده، مسئله را خیلی روشن می‌کند. یعنی بیعت انتخاب نیست، بیعت عهد با آن کسی است که یا از جانب خدا انتخاب شده یا از جانب مردم.
بین انتخابات و مسئله شورا فرق وجود دارد
آیت‌الله فاضل لنکرانی با اشاره به آیات مربوط به شورا و مشورت، در تبیین نسبت این هر دو با انتخابات گفت: به نظر می‌رسد بین انتخابات و مسئله شورا فرق وجود دارد. ما در انتخابات می‌گوئیم مردم می‌آیند یک حاکمی را انتخاب می‌کنند، انتخاب است، مردم می‌گویند ما می‌خواهیم این آقا حاکم و ولیّ ما باشد، اینها بروند در مجلس قانونگذاری اما مسئله شورا یک مسئله‌ای است که خود حاکم، خود مسئول جامعه، موظف است در آنچه که مربوط به امور مردم هست مشورت کند.
وی اضافه کرد: مشورت از مقدمات مسئله انتخابات می‌شود اما حقیقت شورا غیر از مسئله انتخاب است. شورا یعنی ضمّ افکار به یکدیگر، کنار هم گذاشتن اندیشه‌ها و محصل از افکار، بعداً نتیجه بگیرند که درامور چه کنند. این ربطی به مسئله انتخابات ندارد. ما آیات و روایات شورا را جزء ادله انتخابات نمی‌توانیم قرار بدهیم، لذا مقوله انتخابات از مقوله شورا و بیعت کاملاً جدا است.
انتهای پیام
