آموزش غیرحضوری نیازمند فرهنگ‌سازی است
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان گفت: برای موفقیت در آموزش از راه دور و الکترونیکی، لازم است در کنار فراهم کردن زیرساخت‌های فنی لازم، زمینه و بستر فرهنگی این نوع آموزش نیز مدنظر قرار گیرد.
اعظم اسفیجانی، عضو هیئت علمی گروه علوم تربیتی و رئیس مرکز توسعه صلاحیت‌های حرفه‌ای تدریس دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، اظهار کرد: شیوع کرونا باعث تغییر و تحولاتی شد و این تغییر و تحولات نشان داد آموزشی که به آن وابسته بودیم، با آن روش‌های سنتی، نمی‌تواند کارآمد باشد و به اجبار، ما را از آموزش حضوری سنتی به سمت آموزش با روشی مدرن‌تر، آنلاین و الکترونیکی سوق داد و این، بزرگترین تغییری بود که به ظاهر اتفاق افتاد. این تغییرات ظاهری یک‌سری پیامدهای پنهان نیز داشت، مثل اینکه نگاه بسیاری از اساتید و معلمان سنتی را نسبت به مقوله فناوری در آموزش تغییر داد.
وی افزود: با توجه به اینکه قبل از شیوع کرونا، مباحثی نظیر استفاده از فناوری در کلاس درس و آموزش الکترونیکی اثربخش را در کارگاه‌ها تدریس می‌کردم، شاهد بودم که چقدر در این خصوص مقاومت می‌شد و اساتید و معلمان به اثربخشی استفاده از فناوری در آموزش اعتماد چندانی نداشتند. پس از شیوع کرونا، همه ما مجبور شدیم وارد این فضای جدید یادگیری شویم. اگرچه شروع آن بسیار سخت بود و امکانات و زیرساخت‌ها بعضاً آماده نبود، ولی به‌تدریج که معلمان و مدرسان با این فضا آشنا شدند و زیرساخت‌ها هم در آموزش و پرورش و هم در آموزش عالی به مرور تقویت شد، مدارس و دانشگاه‌ها آمادگی بیشتری برای آموزش الکترونیکی کسب کردند و آرام آرام شاهد تغییر نگرش‌ها در این خصوص بودیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان ادامه داد: یکی از پیامدهای شیوع کرونا این بود که برخی نهادهای آموزشی به این نتیجه رسیدند که به‌جای هزینه کردن برای توسعه فضاها، باید برای ارتقا و بهبود تجهیزات هزینه کنند و امکانات آموزشی مدرن‌تر و روزآمدتری فراهم آورند، هزینه‌ای که نوعی سرمایه‌گذاری تلقی می‌شود، چون پس از بازگشت به آموزش‌های حضوری، این امکانات همچنان در دسترس خواهد بود و می‌تواند برای بهبود کیفیت آموزش به‌کار گرفته شود.
آموزش حضوری با آموزش سنتی متفاوت است
اسفیجانی تصریح کرد: اگرچه تخصص بنده یادگیری الکترونیکی است، ولی با این حال برای برگشتن به فضای آموزش حضوری لحظه‌شماری می‌کنم. من نیز معتقدم که هیچ رویکردی نمی‌تواند جای آموزش حضوری را بگیرد، ولی نکته قابل توجه این است که آموزش حضوری با آموزش سنتی فرق می‌کند. آنچه از آموزش حضوری در ذهن بسیاری از معلمان جریان دارد، این است که در کلاس بنشینند و آن را به شیوه سنتی، به‌صورت معلم‌محور اداره کنند. اکنون صحبت از این است که اگر معلمان به فضای آموزش حضوری برگردند، تدریس آنها دیگر مثل قبل نیست و از امکانات فضای مجازی برای آموزش استفاده می‌کنند و از حالت معلم‌محوری فاصله می‌گیرند، چون دریافته‌اند که دانش‌آموزان می‌توانند بسیاری از کارها را خارج از چارچوب کلاس انجام دهند. بنابراین، می‌توانند کلاس‌ها را به سمتی ببرند که دانش‌آموزان مشارکت بیشتری در تولید محتوا داشته باشند و روش‌های یادگیری اکتشافی و مسئله‌محور بیشتر محقق شود. این نتایج به کمک استفاده درست، به‌جا و هوشمندانه از فناوری می‌تواند به‌دست آید.
وی با بیان اینکه معلمان، اساتید، مدارس و دانشگاه‌ها در خصوص آموزش الکترونیکی و از راه دور متفاوت عمل کرده‌اند، گفت: متأسفانه همه ما در این تغییر رویکرد با چالش‌هایی مثل عدم کفایت زیرساخت‌های فنی مواجه بودیم. در شش ماه نخست، بسیاری از مدارس و دانشگاه‌ها نتوانستند مشکلات زیرساختی را حل کنند و فقط تلاش کردند سال تحصیلی را به پایان برسانند و طبعاً نباید نتایج را با آموزش سنتی مقایسه کنیم. بعد از مدتی، بخشی از چالش‌‌های فنی حل شد، ولی با چالش بزرگتری مواجه بودیم که شاید هنوز هم پررنگ باشد و آن، چالش فرهنگی است.
رئیس مرکز توسعه صلاحیت‌های حرفه‌ای تدریس دانشگاه اصفهان بیان کرد: تغییری که باید در بازه زمانی چندین ساله اتفاق می‌افتاد و برای آن فرهنگ‌سازی می‌شد، یک‌باره طی چند ماه رخ داد. متأسفانه والدین در این تغییر رویکرد آموزشی وظیفه خود را به‌درستی نمی‌دانستند و حتی بعضاً والدین تحصیل‌کرده تصور می‌کردند چون در خانه کنار فرزندان‌شان هستند و نظارتی نیز وجود ندارد، می‌توانند همراه آنها تکالیف‌شان را انجام دهند و در آزمون‌ها مشارکت کنند. از طرف دیگر، برخی از دانش‌آموزان و دانشجویان تصور می‌کردند چون آزمون‌ها غیرحضوری است، نیازی به مطالعه و صرف وقت آنچنانی نیست، چراکه در جلسه آزمون منابع کنار دست آنهاست. در واقع، دانش‌آموزان و دانشجویان آموزش از راه دور را چندان جدی نگرفته‌اند، چون فکر می‌کنند رویکرد کم‌ارزشی است و در حال حاضر به سبب شیوع کرونا، مجبور به استفاده از آن شده‌اند.
کاربرد نادرست فناوری در آموزش آسیب‌زاست
وی اظهار کرد: این نوع آموزش باید طی یک دهه فرهنگ‌سازی می‌شد و به مرور زمان بخش‌هایی از آموزش در بستر الکترونیکی قرار می‌گرفت، مانند نظام‌های آموزشی در کشورهای پیشرفته دنیا که شیوه آموزش ترکیبی (حضوری و غیرحضوری) را از مدت‌ها قبل برگزیده‌اند، ولی ما یک‌باره دانش‌آموز و دانشجو را از آموزش حضوری جدا کرده و به فضای آموزش غیرحضوری بردیم. وقتی فرهنگ این نوع آموزش وجود نداشته باشد و یک‌باره این تغییر اتفاق بیفتد، نمی‌توانیم برون‌داد مطلوبی را انتظار داشته باشیم و نتایج را با آموزش‌های پیش از کرونا مقایسه کنیم. اینجا ایراد از روش آموزش الکترونیکی و غیرحضوری نیست، بلکه ما آن را به شیوه صحیح اجرا نکرده و برایش آماده نبوده‌ایم. اگر از فناوری در آموزش به‌درستی استفاده نشود، می‌تواند آسیب‌رسان باشد، چنانکه این باور وجود دارد که دانش‌آموزان و دانشجویان فارغ‌التحصیل شده از این سیستم ممکن است افرادی بی‌سواد باشند. بدون پژوهش و بررسی دقیق، نمی‌توان در این خصوص اظهارنظر کرد، ولی با شرایط حاضر این گزاره تا حدودی می‌تواند صادق باشد.
اسفیجانی گفت: برای موفقیت در آموزش از راه دور و الکترونیکی، لازم است در کنار فراهم کردن زیرساخت‌های فنی لازم، زمینه و بستر فرهنگی این نوع آموزش نیز مدنظر قرار گیرد. این نگاه باید در میان والدین، یادگیرندگان و معلمان و اساتید نهادینه شود که آموزش در فضای مجازی نیز نوعی رویکرد آموزشی است که می‌تواند موفق باشد. از طرف دیگر، هر روش و رویکردی ظرافت‌های خاص خودش را دارد و کلاس‌داری آنلاین با کلاس‌داری حضوری متفاوت است. بعضاً مشاهده می‌شود معلمان و اساتید موفق وقتی در فضای آموزش الکترونیکی قرار می‌گیرند، نمی‌توانند خوب عمل کنند، چون بخش قابل توجهی از تجارب معلمی ایشان در کلاس‌های سنتی، در این فضای جدید به‌کارشان نمی‌آید. بنابراین، لازم است روش‌ها و تکنیک‌های ویژه تدریس در فضای مجازی را بیاموزند.
وی اضافه کرد: در آموزش از راه دور و الکترونیکی، آزمون به شکل سنتی آن دیگر کارایی ندارد و باید از روش‌های مختلف ارزشیابی استفاده کرد، تا بتوان نتایج به‌دست آمده را منصفانه، معتبر و موثق دانست. بنابراین، باید از صفر تا صد فرایند اعم از تکنیک‌های طراحی درس مجازی، روش‌های اجرا و شیوه‌های ارزشیابی آن را به معلمان و اساتید آموزش داد. در کنار آموزش معلمان و مدرسان، باید به دانش‌آموزان و دانشجویان نیز در خصوص اینکه چگونه می‌توانند عملکرد موفقی در فضای مجازی داشته باشند، آموزش داده شود. همچنین والدین به‌عنوان یکی از عناصر اثرگذار در نتایج نظام آموزشی، باید با الزامات خاص مواجهه با آموزش در این فضا آشنا شوند.
انتهای پیام
