مصادیق اولویت کمک‌های نیکوکارانه چیست
اندیشمند و فیلسوف اخلاق در دومین جلسه «در مسیر فلسفه و اخلاق نیکوکاری» با بیان این مطلب که اولویت‌ها در کار خیر به اولویت‌های نیازهای بشری وابسته است، با ذکر مصادیق این اولویت‌ها، گفت: اگر فردی به فقیری پولی می‌دهد باید به‌گونه‌ای این وجه را به او اعطا کند که رنج او را بکاهد، انگار دارد به فرزند خود، برادر یا پدر یا مادر خود کمک می‌کند.
به گزارش خبرنگار ایکنا، دومین جلسه از درس گفتار مصطفی ملکیان، اندیشمند و فیلسوف اخلاق در باب فلسفه و اخلاق نیکوکاری، 29 دی‌ماه به میزبانی آکادمی آگاپه برگزار شد.
مصطفی ملکیان در این نشست به بیان قلمرو کارهای نیکوکارانه و تبیین نیات نیکوکاری پرداخت و اظهار کرد: سؤال این است که امور خیریه شامل چه مواردی است؟ کارهای خیر چه قسمت‌هایی از زندگی ما را پوشش می‌دهند؟ پاسخ به این سؤال، مستلزم شناسایی نیازهای بشر است. آبراهام مزلو، روانشناس آمریکایی، به‌خوبی نیازهای بشر را طبقه‌بندی کرده است. البته ما نیازهای فراوانی داریم، خارج از تفاوت‌هایی که انسان‌ها با هم دارند، همگی نیازهایی دارند. این نیازها فوریت و اهمیت مشابه در انسان‌های مختلف ندارند؛ اما وقتی این نیازها معین شد، تلاش انسان‌ها باید معطوف به رفع آن‌ها شود؛ بنابراین اولویت‌ها در کار خیر به اولویت‌های نیازهای بشری وابسته است.
این استاد اخلاق افزود: انجمن‌های خیریه باید به این مسئله توجه کنند که اولویت‌ها در کار خیر به اولویت‌های نیازهای بشری وابسته است و در این باب، اولویت‌بندی کمک‌های نیکوکارانه باید ابتدا کمک به بیماران باشد بالأخص بیماران محتضر که بر بیماران غیر محتضر مقدم هستند و در مرحله بعد سایر بیماران قرار می‌گیرند.
ملکیان تصریح کرد: اولویت بعدی کمک‌های نیکوکارانه، کمک به بی‌سرپرستان است که کسی متکفل اوضاع و عهده‌دار مسائل آن‌ها نیست. اولویت دیگر کمک‌های نیکوکارانه، کمک به کسانی است که از لحاظ اقتصادی فقیر هستند؛ یعنی کسانی که ضروریات زندگی را نمی‌توانند تأمین کنند.
وی معتقد است کسانی که بیکار هستند و دارای شغل و حرفه درآمدزا نیستند نیز باید اولویت دیگر کمک‌های نیکوکارانه قرار گیرند.
این استاد اخلاق اضافه کرد: کمک به افراد مسن اعم از پیرمرد و پیرزن نیز باید از اولویت دیگر کمک‌های نیکوکارانه قرار گیرند. کمک به ستم دیدگان و کسانی که حقی از آن‌ها ضایع‌شده و نمی‌توانند حق خود را استیفا کنند و مظلوم هستند نیز باید در اولویت کمک‌های نیکوکارانه قرار بگیرد.
ملکیان در ادامه به سایر مصادیق اولویت کمک‌های نیکوکارانه اشاره کرد و گفت: کمک به درمانجویان یا کسانی که به لحاظ ذهنی یا روانی مشکلاتی دارند و باید درمان شوند و همین‌طور کمک به نا آموختگان و ناپروردگان یا کسانی که تعلیم و تربیت کافی در زندگی ندیده‌اند و مشکلاتی برای خود و دیگران به وجود می‌آورند. باید به این مسائل پرداخت. گاهی نا آموختگان برای احراز شغل و حرفه، تعلیم و تربیتی ندیده‌اند. اگر بتوانیم به این‌گونه اشخاص شغلی بیاموزیم، می‌توانند درآمدزا شوند و زندگی مستقلی پیدا کنند.
این استاد اخلاق افزود: گاهی شخص مشکل دیگری دارد، مهارت‌های زندگی را یاد نگرفته است و این غیر از شغل و حرفه وی است. مهارت‌های زندگی شامل 24 مهارت است که با استفاده از آن انسان می‌تواند زندگی موفق و اخلاقی‌ای داشته باشد. زندگی انسان باید دو ویژگی موفقیت و اخلاقی را داشته باشد. زندگی موفق به معنای دستیابی به مطلوب‌های اجتماعی موردنظر فرد اعم از ثروت، شهرت، قدرت، محبوبیت، احترام، آبرومندی و علم؛ و نکته دیگر اینکه این موفقیت به‌واسطه زیر پا گذاشتن اخلاق به دست نیامده باشد؛ بنابراین پرورده بودن ممکن است به این معنی باشد.
ملکیان گفت: معنی سومی برای نا آموخته بودن وجود دارد و آن اینکه ممکن است فردی به علم، هنر و فنی علاقه داشته باشد ولی زندگی به او مجال نداده باشد تا آن علم را بیاموزد. الیزابت کوبر رأس، روانشناس مرگ، تمام عمر خود را به بیماران در حال احتضار معطوف کرد، وی می‌گوید یکی از مسائلی که در لحظات آخر عمر، بیمار در حال احتضار را آزرده خاطر می‌کند، نیازهایی است که فرصت برآورده شدن آن‌ها در طول زندگی بیمار فراهم نشده است. خلأ پر نشده در درون وی، جزو نیازهای وجودی او است.
وی معتقد است که این طبقه‌بندی راجع به اشخاص است؛ اما فقط اشخاص نیستند که اولویت کمک‌های نیکوکارانه خیریه‌ها و انجمن‌ها را تعیین می‌کنند. یک سلسله فعالیت‌ها هم هستند که آن‌ها نیز در تعیین اولویت‌های نیکوکاری تأثیرگذارند و باید بدان‌ها نیز توجه شود؛ اما قبل از بیان این طبقه‌بندی جدید، مطلبی دیگر را باید عرض کنم. تمام هشت گروه اجتماعی که در فوق ذکر شد باید دو چیز از ما دریافت کنند. یکی کمک و دیگری پشتوانه روحی و معنوی.
ملکیان افزود: همه هشت گروه به این دو بخش نیاز دارند. هم کمک و هم حمایت روحی و معنوی. اگر فقیر باشیم از دو چیز رنج می‌بریم. یکی اینکه پول نداریم و دیگر اینکه محتاج فردی دیگر هستیم. اگر فردی به فقیری پولی می‌دهد، باید به‌گونه‌ای این وجه را به وی اعطا کند که رنج او را بکاهد، انگار دارد به فرزند خود، برادر یا پدر یا مادر خود کمک می‌کند.
این استاد اخلاق ادامه داد: اما 5 نوع فعالیت است که مؤسسات خیریه و نیکوکاری باید تلاش نمایند کمک‌های خود را به ترتیب اولویت، معطوف این 5 فعالیت کنند. اولین مورد فعالیت‌های مربوط به تحقیقات طب و پزشکی است یعنی هرگونه کمک به انجام تحقیقات علمی در حوزه طب و پزشکی که منجر می‌شود بیماری‌های لاعلاج به بیماری‌های صعب‌العلاج تبدیل شوند. یا کمک به تحقیقات علمی در حوزه طب و پزشکی که موجب می‌شود بیماری صعب‌العلاج تبدیل به بیماری سهل العلاج شود و سهل العلاج تبدیل به بیماری‌هایی شود که آثار سوء در بدن بیمار باقی نمی‌گذارد.
ملکیان در ادامه به سایر اولویت فعالیت‌های مؤسسات خیریه و نیکوکاری اشاره و گفت: دومین مورد فعالیت‌های مربوط به تحقیقات جهت فقرزدایی می‌شود؛ یعنی هر کاری که منجر می‌شود به کاهش و از بین بردن فقر. فقرزدایی به میزان ثروت، کیفیت توزیع ثروت، کیفیت مالیات گیری و کیفیت بیمه‌ها بستگی دارد.
وی افزود: سومین مورد، شامل فعالیت‌های مربوط به تحقیقات حفاظت از محیط‌زیست می‌شود و چهارمین مورد فعالیت‌های مربوط به تحقیقات عدالت اجتماعی است. تحقیقاتی که نشان می‌دهد عدالت چگونه در ظرف زندگی اجتماعی و نهادهای اجتماعی پدید می‌آید. عدالت در نهاد خانواده، اقتصاد، تعلیم و تربیت، علم و فن و هنر، سیاست، قانون‌گذاری، دین و مذهب و روابط بین‌الملل. چه اقتضائاتی وجود دارد که منجر می‌شود این نهادها عادلانه باشد؟ هر یک از این نهادها یک سلسله قوانین و مقرراتی دارند که همه آن‌ها باید عادلانه باشند تا مجموع نهاد عادلانه شود.
این استاد اخلاق به پنجمین اولویت فعالیت‌های مؤسسات خیریه و نیکوکاری اشاره کرد و گفت: پنجمین مورد فعالیت‌هایی که مربوط به تحقیقات در حوزه تعلیم و تربیت می‌شود. این تحقیقات بسیار در جهان نوباوه است و نیاز است پیشرفت کند؛ بنابراین هشت قشر اجتماعی و پنج نوع تحقیقات مورد گفت‌وگو در باب فعالیت‌های خیرخواهانه در قلمرو کارهای خیر و نیکوکاری است.
ملکیان افزود: اما مطلب دیگر در باب اهداف صحیح کارهای خیر و نیکوکاری است. فلاسفه 6 هدف را برای فعالیت‌های نیکوکارانه صحیح می‌دانند.
این استاد اخلاق معتقد است که اولین هدف فعالیت‌های نیکوکارانه، عشق به خلق‌الله و عشق به خدا است. یکی از مصادیق عشق آگاپتیک، عشق خدا به انسان است. خداوند به انسان بی‌قید و شرط عشق می‌ورزد. عشق خدا عشق تملک جویانه نیست. حال ممکن است کسی بخواهد از خدا سپاسگزاری کند. ولی چون خدا را نمی‌یابد، به بنده خدا عشق می‌ورزد.
وی افزود: نیت دوم، تشبه یا تخلق به اخلاق الله است؛ یعنی مشارکت با خدا در عشق‌ورزی به بندگان خدا. این موضوع را عرفا تأکید می‌کنند؛ یعنی آدمی صفاتی شبیه به صفات خدا را در خود ایجاد کند.
ملکیان ادامه داد: نیت سوم، کمک به دیگران با هدف از بین بردن انانیت در وجود خود است. با کمک به دیگران، خودمحوری، خودبینی و خودخواهی را در خود از بین می‌بریم. این دیدگاه، دیدگاه بودائیان است؛ یعنی منافع و مضار خود را نادیده بگیریم و از خود بگذریم و به دیگران بدهیم.
این استاد اخلاق نیت چهارم را مبارزه با نفس دانست و گفت: این دیدگاه در ادیان غربی و ابراهیمی رواج دارد. هر چه بیشتر با نفس بجنگیم بیشتر رشد می‌کنیم. هر چه طبق خواسته‌های نفس رفتار کنیم، بیشتر محدود می‌شویم. کارهای خیر خوشایند نفس نیستند، بنابراین هر چه بیشتر کمک کنیم، درواقع داریم با نفس خود جهاد و جنگ می‌کنیم.
ملکیان افزود: نیت پنجم، کاستن درد و رنج انسان‌ها است؛ یعنی کاری کنیم که از درد و رنج انسان‌ها بکاهیم. نیت ششم، عقلانی بودن زندگی اجتماعی است. عقل حکم می‌کند که در جامعه بیماری، فقر، ظلم و جهل وجود نداشته باشد. اگر بخواهیم جامعه‌ای را عقلانی کنیم، باید تلاش کنیم این چهار آفت را از آن بزداییم.
این استاد اخلاق عنوان کرد: اما من نیت هفتم را به این شش نیت اضافه می‌کنم؛ و آن نیتی است که به‌سادگی قابل‌اثبات است. اگر این آموزه مفهوم واقع شود، راهی نمی‌ماند جز اینکه نیکوکارانه زندگی کنیم؛ و آن رایگان بخشی هستی است. هیچ نعمتی نیست که به انسان رایگان اعطا نشده باشد. تمامی نعماتی که توسط خداوند به ما اعطاشده همه رایگان بخشی شده است، بنابراین وقتی این‌همه نعمت به ما رایگان بخشی شده است، دیگر راهی جز نیکوکاری بر ما نمی‌ماند که این موارد در جلسه آتی تشریح خواهد شد.
یادآوری می‌شود آکادمی آگاپه یکی از دپارتمان‌های موسسه نیکوکاری مهر هوشمند (آگاپه) است که در راستای مأموریت این سازمان مردم‌نهاد عام‌المنفعه، غیرسیاسی و غیرانتفاعی، به دنبال توسعه فرهنگ نیکوکاری و احسان در جامعه، افزایش آگاهی و دانش جمعی در خصوص امداد اجتماعی اثربخش و حمایت هوشمندانه از سازمان‌های مردم‌نهاد و مؤسسات نیکوکاری است. در این راستا تلاش می‌کند ارتباط بین نهادهای دانشگاهی، اساتید و مراجع علمی را با حوزه اجتماعی و جامعه مدنی تسهیل نماید.
علاقه‌مندان می‌توانند برای اطلاعات بیشتر از ادامه نشست‌های فلسفه و اخلاق نیکوکاری به نشانی agapengo.com مراجعه کنند.
انتهای پیام
