شیعه و سنی، علی(ع) را صاحب تأویل قرآن می‌دانند

به گزارش ایکنا از اصفهان، طاهره نوری، دکترای علوم قرآن و حدیث و پژوهشگر قرآن در نشست سوم از سلسله نشست‌های «راهی به آسمان» با موضوع «علی(ع)؛ صاحب تأویل» که به‌مناسبت ماه مبارک رمضان، عصر روز گذشته، 16 فروردین‌ماه در خانه نهج‌البلاغه اصفهان برگزار شد، با اشاره به اختلاف‌ نظرهای بسیار درباره موضوع تأویل، اظهار کرد: در روایات نبوی، به جایگاه تأویل اشاره و بر اهمیت آن تأکید شده است. علاوه بر این، پیامبر(ص) در روایتی این نکته را متذکر شدند که پس از خودشان از سه چیز بر امت اسلام می‌ترسند که یکی از آنها، تأویل نادرست قرآن است و از سوی دیگر، بعضی از آیات و روایات صراحتاً به جنگ بر سر تأویل قرآن اشاره می‌کنند که از مجموع آنها، جایگاه خاص تأویل فهم می‌شود.

وی افزود: روایات متعددی در میان شیعه و سنی جایگاه خاص حضرت علی(ع) را در علم تأویل نشان می‌دهد و در بسیاری از این روایات، ایشان به‌عنوان صاحب تأویل معرفی شده‌اند.

این پژوهشگر قرآن با بیان اینکه دو رویکرد عینی‌گرا و معناگرا در حوزه تأویل وجود دارد، گفت: ذیل رویکرد معناگرا دو دیدگاه مهم شکل گرفت؛ تأویل به معنای تفسیر و تأویل به معنای ارائه معنایی خلاف ظاهر که مبنای اصلی هر دو دیدگاه، این گزاره است که تأویل از مقوله معنا به‌شمار می‌رود.

وی اضافه کرد: ذیل رویکرد عینی‌گرا نیز دو رویکرد مشهور وجود دارد که به نام نظریه‌پردازان خود معروف شده است، یعنی رویکرد ابن تیمیه و رویکرد علامه طباطبایی(ره) که مبنای رویکرد اخیر این است که تأویل، امری عینی و خارجی به‌شمار می‌رود و در بررسی نهج‌البلاغه، همه دیدگاه‌های تأویل در احادیث و روایات حضرت علی(ع) به چشم می‌خورد. در واقع، تأویل در سنت حضرت علی(ع) هم می‌تواند معنای تفسیر داشته باشد و همه ارائه معنایی خلاف ظاهر.

نوری بیان کرد: در خطبه ۱۸۳ نهج‌البلاغه، امام با قرائت یک آیه، توضیحاتی درباره یاری کردن دیگران و قرض دادن به خدا بیان می‌کند و این نشان‌دهنده این است که در فاصله کمی از زمان نزول آیات، برای مردم سؤال ایجاد شده و حضرت آیات قرآن را با توضیحات خود تأویل می‌کند. در خطبه ۱۵۶ نیز شخصی از امام می‌پرسد: منظور از فتنه‌ای که در آیات ابتدایی سوره عنکبوت به آن اشاره شده، چیست و امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «ما همین سؤال را از پیامبر پرسیدیم و ایشان فرمود انسان‌ها با اموال خود آزمایش می‌شوند.» در واقع، حضرت با نقل قولی از پیامبر(ص)، آیه قرآن را تأویل می‌کند.

وی به نمونه دیگر تأویل در نهج‌البلاغه اشاره کرد و گفت: در آیه ۴۷ سوره نساء آمده است: «خداوند کسی را که به او شرک بورزد، نمی‌بخشد.» در خطبه ۱۷۶ نهج‌البلاغه، امیرالمؤمنین(ع) با تقسیم ظلم به بخشودنی، نابخشودنی و ظلمی که بدون مجازات نیست، ظلم نابخشودنی را شرک معرفی می‌کند، ظلم بخشودنی را آن می‌داند که بنده با گناه به خود مرتکب می‌شود و ظلمی که بدون مجازات نمی‌ماند، ستمی است که بعضی از بندگان بر بندگان دیگر روا می‌دارند و در این خطبه، حضرت معنایی از آیه قرآن ارائه می‌دهد که در ظاهر برداشت نمی‌شود و این نمونه درخشانی از تأویل است.

این پژوهشگر قرآن با بیان اینکه موضوع آگاهان به تأویل، یکی دیگر از ابعاد این حوزه است، اظهار کرد: برخی می‌گویند فقط خداوند به تأویل حقیقی آیات قرآن دسترسی دارد‌ و برخی دیگر نیز پیامبر(ص) و ائمه(ع) را قادر به تأویل قرآن می‌دانند. با این همه، مسئله تأویل از اهمیت بسیار برخوردار است‌ و می‌تواند مانند داعش، قرائت‌های ناصحیح از قرآن ایجاد کند و رواج دهد.