نقد هستی‌شناسی و گستره کاربرد عقل در آرای قرآنی تفکیکیان
چهل و هشتمین شماره از پژوهشنامه معارف قرآنی به صاحب امتیازی دانشگاه علامه طباطبایی منتشر شد.
به گزارش ایکنا، چهل و هشتمین شماره از پژوهشنامه معارف قرآنی به صاحب امتیازی دانشگاه علامه طباطبایی منتشر شد.
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «پژوهشی در تطبیق آراء مفسران درباره عدالت اجتماعی با تاکید بر آیه 25 سوره حدید»، «تحلیل و نقد هستی‌شناسی و گستره کاربرد عقل در آراء قرآنی تفکیکیان متأخر»، «راهبردهای تعلیم و تربیت برآمده از انسان شناختی قرآنی با تاکید بر نقش گرایش ها در وجود انسان»، «گفتمان توحیدی قرآن از همانندی «زمین» با «هفت آسمان»»، «ضوابط روشی انتساب نظریه های علمی به قرآن در مطالعات میان رشته‌ای از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی»، «قوّامیت مردان و تأثیر آن بر فعالیت اجتماعی زنان از منظر قرآن کریم»، «بررسی و نقد مدخل‌های ثواب و عقاب و بهشت و دوزخ در دو دایره‌المعارف قرآنی خاورشناسان».
در چکیده مقاله «پژوهشی در تطبیق آراء مفسران درباره عدالت اجتماعی با تاکید بر آیه 25 سوره حدید» می‌خوانیم: «بسط عدالت اجتماعی به مثابه یک موضوع خطیر قرآنی قدمتی دیرین دارد. ارتباط این موضوع با مفهوم قسط در آیه 25 سوره‌ی حدید از محورهای قابل توجه در دیدگاه مفسران مسلمان در طول تاریخ به شمار آمده است. برمبنای این پیوند برخی مفسران براین باورند که قسط در این آیه ناظر به معنای عدالت اجتماعی است و آیه در صدد بیان برقراری آن به عنوان یکی از اهداف اصیل انبیاء است و با تاکید آن حتی قلمرو اجتماعی دین را نیز در بر می‌گیرد. جستار پیش‌رو با روش توصیفی ـ تحلیلی در پی واکاوی ابعاد مختلف این مفهوم است. دستاورد این پژوهش بیانگر آن است که ادله کافی برای اثبات دلالت آیه 25 سوره حدید به مفهوم عدالت اجتماعی و بسط تفسیری واژه قسط وجود دارد و در نتیجه می‌توان با استناد به آن برقراری عدالت اجتماعی را به عنوان هدف بعثت انبیاء اثبات کرد و از رهگذر آن قلمرو دین در حوزه زندگی دنیوی و اجتماعی را نیز پذیرفت و به عبارت دیگر به لحاظ تئوریک مسیر و ابزار برقراری عدالت از سوی شارع مقدس توسط انبیاء تبیین شده است اما اجرای برنامه‌ها به عهده مردم سپرده شده است.»
در طلیعه مقاله «تحلیل و نقد هستی‌شناسی و گستره کاربرد عقل در آراء قرآنی تفکیکیان متأخر» آمده است: «هدف این مقاله تحلیل و نقد هستی‌شناسی عقل در آراء تفکیکیان متاخر یعنی پیروان کنونی این جریان فکری و تبیین کاستی‌های کاربست آن در فهم قرآن است و این موضوع را در آراء قرآنی مرحومان ملکی‌میانجی، تهرانی، حکیمی و آیت‌الله سیدان بررسی کرده است. نتایج این مطالعه که به شیوه توصیفی-تحلیلی مبتنی بر اطلاعات کتابخانه‌ای است، نشان می‌دهد تفکیکیان متاخر، ضمن مخالفت سرسختانه با عقلِ فلسفی به معنای خاص آن، عقلِ مورد پذیرش خود را با عناوین متمایزی همچون عقل فطری(عقل انواری)، خودبنیاد دینی و ضروری معرفی می‌کنند تا تفاوت آن را با عقل فلسفی نشان دهند، اما در واقع امر، عقل مطلوب ایشان، همان عقل تحلیل‌گر یا عقل مدرک بدیهیات است و در قالب قضایای منطقی، ارجاع عمومات و مطلقات به مخصصات و مقیدات و فهم قرآن با قرائن متصله و منفصله ظهور یافته است. نیز این فرضیه ثابت می‌شود که گرچه تفکیکیان متاخر نسبت به پیشینیان خود تا حدودی به عقل بهاء داده‌اند، اما این کارکرد باز هم حداقلی است و تنها در محدوده اثبات اصل برخی عقاید، درک حرمت، وجوب، حسن و قبح برخی امورکارآیی دارد. حاصل اینکه این جریان فکری، مبتنی بر تفکیک ازپیش‌ساخته خود در بین منابع تفسیر، دست عقل فلسفی را از دایره فهم و درک معانی عمیق قرآن کوتاه و نوعا به سطوح ظاهری معنای آیات اکتفاءکرده است. مقایسه نظرگاه قرآنی ایشان با تفاسیر عقل‌گرا شاهد این مدعاست.»
چکیده مقاله «راهبردهای تعلیم و تربیت برآمده از انسان شناختی قرآنی با تاکید بر نقش گرایش‌ها در وجود انسان» چنین است: «هدف این تحقیق استنباط راهبردهای تعلیم و تربیت مبتنی بر انسان‌شناسی قرآنی می‌باشد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف خود بنیادی-کاربردی، با رویکرد کیفی و روش آن استنتاجی است. یافته‌های این پژوهش عبارتند از: انسان دارای شناخت، گرایش و توانایی عمل است، تاثیرات متقابل این ابعاد سه گانه عبارتند: گرایش‌ها گوهره وجود آدمی است که با آگاهی و عمل تقویت و تضعیف می‌شوند. گرایش‌ها به دو دسته عمیق – پایدار و سطحی – زودگذر تقسیم می‌شود. گرایش‌ها می‌توانند همدیگر را تقویت یا تضعیف کنند. آگاهی در صورت فعال بودن گرایش‌ها متناسبِ با آن، بر گرایش دیگری تاثیر می‌گذارد. هر چقدر آگاهی روشن‌تر باشد به همان میزان به باور نزدیک‌تر و توجه بیشتر به شناخت و رجوع مکرر به آن باعث تقویت و تضعیف بیشتر گرایش خواهد شد. انجام عمل خاص، هم گرایش پشتوانه خود و هم، همه گرایش‌های متناسب با آن را تقویت و گرایش‌های متضادش را تضعیف می‌کند. راهبردهای تربیتی عبارتند از: توجه به عمل و بهره‌گیری مستمر از آن، بستر‌سازی و تسهیل‌گری و استفاده از محیط به عنوان ابزار هدایت، ارائه شناخت به صورت تدریجی و متناسب با تمایلات و نیازها، عرضه خوب‌ها و خوبی‌ها جهت شکوفایی و تقویت امیال فطری، بهره‌گیری از هادیان اهل رشد و تزکیه، بهره‌گیری از قالب‌های متنوع ارائه محتوا و زمینه‌سازی جهت گذر کردن از علایق سطحی و ناپایدار به علایق عمیق و پایدار».
انتهای پیام
