مردم‌محوری در اندیشه اقتصادی امام خمینی(ره) + صوت

حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعلی معصومی‌نیا، عضو کمیته فقهی و پولی حوزه‌های علمیه در گفت‌وگو با ایکنا، درباره اندیشه‌های اقتصادی امام خمینی(ره) گفت: حضرت امام خمینی(ره) قائل به جامعیت اسلام بودند؛ یعنی معتقد بودند که اسلام در تمامی ابعاد برای  جامعه دارای برنامه است. اسلام همانند مسیحیت نیست که فقط یک سری نکات را درباره اخلاق مطرح کرده باشد و به سایر جنبه‌های زندگی بشر کاری نداشته باشد، لذا اسلام برنامه جامع برای تمام ابعاد زندگی بشر در اختیار دارد که به آن نظامات گفته می‌شود و همین موضوع زیربنای تفکر امام راحل را در تمام حوزه‌ها تشکیل داده است.

وی افزود: امام خمینی(ره) معتقدند که در اسلام تمامی نظامات اعم از اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، تربیتی، اخلاقی و غیره با هم ارتباط دارند، بنابراین اگر کسی بخواهد از امام(ره) سخن بگوید باید این جامعیت اسلام را در نظر داشته باشد. براین اساس بود که ایشان دست به تشکیل حکومت زدند و حکومتی که ایشان تشکیل دادند، همه ابعاد را در بر گرفته است.

کارشناس اقتصاد اسلامی بیان کرد: امام خمینی(ره) زمانی که حکومت اسلامی را تأسیس کردند، مدعی بودند اسلام می‌تواند تمامی عرصه‌های حکومتی و زندگی بشر را اداره کند.

اقتصاد؛ یکی از نظامات اسلامی

معصومی‌نیا با بیان اینکه حوزه اقتصادی به عنوان یکی از نظامات اسلامی مطرح است، گفت: امام خمینی(ره) معتقد هستند اگر مجموعه قواعد اسلام در عرصه اقتصاد اجرایی و پیاده‌سازی شود، بهترین شرایط اقتصادی برای بشر ایجاد خواهد شد. امام(ره) فرمودند: «مجموعه قواعد اسلامی در مسائل اقتصادی هنگامی‎که در کل پیکره اسلام به صورت یک مکتب منسجم ملاحظه و همه‌جانبه پیاده شود، بهترین شکل ممکن خواهد بود، هم مشکل فقر را از میان می‌برد و هم از فاسد شدن یک عده به وسیله تصاحب جلوگیری می‌کند و در نتیجه کل جامعه را از فساد حفظ می‌کند و از سوی دیگر موانع رشد استعدادها و شکوفایی قدرت ابتکار و خلاقیت انسان‌ها را از بین می‌برد.»

بیشتر بخوانید:

عدالت اجتماعی در اندیشه اقتصادی امام خمینی(ره)

وی بیان کرد: ایشان می‌فرمایند اسلام برای اقتصاد دارای برنامه همه‌جانبه است و اگر این برنامه درست پیاده شود، می‌تواند مشکلات زندگی بشر از قبیل فقر، فساد اقتصادی، تصاحب ثروت از سوی عده‌ای خاص و غیره را حل کند.

عضو کمیته فقهی و پولی حوزه‌های علمیه گفت: خیلی عجیب است کسی تفکر امام(ره) و حکومت اسلامی را قبول داشته باشد، اما همچنان معتقد باشد که در عرصه اقتصاد باید به نظریات غربی عمل کنیم. امام خمینی(ره) فرمودند: «باید نظام اقتصادی اسلام را در مجموعه قوانین و مقررات و در تمامی شئون فردی و اجتماعی ملاحظه کرد. این مسلم است که از نظر اسلامی حل تمامی مشکلات و پیچیدگی‌های زندگی انسان‌ها تنها با تنظیم روابط اقتصادی به شکل خاص حل نمی‌شود و نخواهد شد، بلکه باید مشکلات را در کل یک نظام اسلامی حل کرد و نیز از معنویت نباید غافل شد که کلید درهاست.»

اقتصاد اسلامی همراه با معنویت

معصومی‌‎نیا اضافه کرد: امام(ره) فرمودند که اسلام نظام اقتصادی دارد، نظام اقتصادی که ویژه خودش است و نظام اقتصادی اسلام باید با درنظر گرفتن سایر نظامات پیاده شود. به عنوان مثال اگر نظام معنویت که اسلام آن را مطرح می‌کند وجود نداشته باشد، اقتصاد اسلامی نمی‌تواند اجرا شود.

وی به یکی دیگر از جنبه‌های اندیشه اقتصادی امام راحل اشاره کرد که نقش علمای اسلام در این جنبه حائز اهمیت است و گفت: امام خمینی(ره) گفتند: «علمای اسلام، محققان و کارشناسان اسلامی باید برای جایگزین کردن سیستم ناصحیح اقتصادی حاکم بر جهان اسلام، طرح‌ها و برنامه‌های سازنده و دربرگیرنده منافع محرومان و پابرهنه‌ها را ارائه دهند تا جهان مستضعفان و مسلمین را از تنگناها و فقر معیشت به درآورند.» طبق این گفته، علمای اسلام باید طبق فرامین اسلامی برای مشکلات اقتصادی راه‌حل داشته باشند و نیز به‌گونه‌ای این راه‌حل‌ها را ارائه دهند که نتیجه آن متمایز از سایر نظامات اقتصادی باشد و هم اینکه بتوانند منافع مردم محروم و مستضعف را تأمین کنند.

عضو کمیته فقهی و پولی حوزه‌های علمیه تأکید کرد: طبق فرمایشات امام خمینی(ره) برنامه‌هایی که در مجلس و در دولت تصویب و اجرایی می‌شود باید مبتنی بر مفاهیم اسلام باشد و اینکه بتواند مشکلات اقتصادی مردم و مشکل تمرکز ثروت را حل کند.

تأکید امام بر توجه به پابرهنگان

معصومی‌نیا با بیان اینکه امام خمینی(ره) در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی بر پابرهنه‌ها و محرومان تأکید دارند، گفت: امام راحل فرمودند: «به همه وصیت می‌کنم خیر دنیا و آخرت شما رسیدگی به حال محرومان جامعه است» یعنی یکی از تمرکزهای اصلی اقتصاد اسلامی این است که مشکلات مردم محروم را حل کند. مرحوم شهید صدر گفته است که اقتصاد اسلامی با سرمایه‌داری یک تفاوت اساسی دارد و آن تفاوت این است که نظام اقتصاد سرمایه‌داری محوریت و تمرکز برنامه‌های خودش را مبتنی بر تولید بیشتر می‌داند و مشکل اصلی اقتصاد را همین تولید می‌داند و به همین دلیل تمام نیروی خود را بسیج می‌کند که تولید بیشتر شود، پس بینش نظام سرمایه‌داری، بینش رشدمحور است، اما اسلام مشکل اصلی را توزیع می‌داند.

وی بیان کرد: اگر از دیدگاه اسلام مشکل توزیع حل شود، همه مشکلات حل خواهد شد. طبق دیدگاه اسلام توزیع مناسب میان محرومان باید مدنظر قرار داشته باشد. به عقیده بنده اگر به ملاک‌های توزیع در اسلام به درستی عمل شود، مشکل تولید هم حل خواهد شد. بنابراین اگر عدالت اجرا و در صحنه اقتصادی به همه مردم میدان داده شود و از همان ابتدا به درستی حق مردم توزیع شود، مردم با دلگرمی کار خواهند کرد و رشد، تولید و عدالت محقق خواهد شد.

کارشناس اقتصاد اسلامی گفت: نسخه‌های صندوق بین‌المللی پول متناسب با نسخه‌های اقتصاد اسلامی نیست و آنها مبنای اندیشه‌ای امام راحل را قبول ندارند، چون محوریت برنامه‌های آنها حذف یارانه و حذف کمک به مردم و از این قبیل موضوعات است.

معصومی‌نیا اضافه کرد: امام خمینی(ره) گفتند: «خدا نیاورد آن روزی را که سیاست ما و سیاست مسئولان کشور به رویگردانی از دفاع از محرومان و در مقابل به دفاع از سرمایه‌داران معطوف شود و اغنیا و ثروتمندان از اعتبار و ثروت بیشتری برخوردار شوند که این روش با روش انبیاء و ائمه معصوم(ع) سازگار نیست.» آنهایی که در اقتصاد، نسخه‌های دیگری را توصیه می‌کنند، بهتر است که سخنان امام را بخوانند. اقتصاد اسلامی دقیقاً یک اقتصاد مردم‌محور است. همچنین امام راحل معتقد بودند که باید مسئولان دست خود را به سوی ملت دراز کنند تا مستضعفان و زاغه‌نشینان را نجات دهند و این کار را باید ملت با کمک هم انجام دهند.

وی بیان کرد: در تمامی برنامه‌ریزی‌ها باید مردم را به صحنه آورد و زمینه کار و فعالیتی که می‌تواند محرومیت را از بین ببرد، ایجاد کنیم و این نتیجه فرمایشات امام خمینی(ره) است.

عضو کمیته فقهی و پولی حوزه‌های علمیه تأکید کرد: امام خمینی(ره) همیشه توصیه می‌کردند که مسئولان وقتی به مردم می‌رسند باید با نهایت عزت و احترام با آنها برخورد کنند، یعنی خدماتی که ارائه می‌شود باید با کمال احترام و عزت همراه باشد.

مخالفت امام با زراندوزی و تمرکز ثروت

معصومی‌نیا بیان کرد: امام خمینی(ره) در اقتصاد مخالف زراندوزی بودند و این موضوع یکی از محورهای اقتصاد اسلامی است و طبق فرموده ایشان، اسلام در اقتصاد روحیه استکباری را محکوم کرده است.

وی با بیان اینکه خودکفایی بخشی دیگر از اندیشه اقتصادی امام خمینی(ره) را تشکیل می‌دهد، گفت: در اقتصاد باید عزتمان را حفظ کنیم و به خاطر زندگی مادی نباید جلوی اجانب گردنمان خم شود. خیلی از کشورهایی که به ظاهر پیشرفت کرده‌اند اما مقابل آمریکا و اجانب ذلیل هستند.

به گفته این استاد اقتصاد اسلامی، در کنار رفع فقر، رفاه عمومی مدنظر امام راحل بوده است.

گفت‌وگو از سعید امینی