لزوم مشارکت تیم‌ تحقیقاتی در روند نگارش رمان‌های مذهبی

سارا عرفانی، نویسنده رمان «دختر ماه» در گفت‌وگو با ایکنا به مناسبت دهه کرامت، با اشاره به اینکه این رمان با محوریت زندگی حضرت معصومه(س) برای مخاطب نوجوان نوشته شده است، اظهار کرد: نوشتن رمان تاریخی کار سختی است که اگر این رمان برای مخاطب نوجوان باشد، کار سخت‌تر می‌شود. البته «دختر ماه» سختی‌های بیشتری هم داشته، چراکه اساساً در مورد حضرت معصومه(س) منابع بسیار محدود است.

وی ادامه داد: زمان حیات حضرت معصومه(س) به‌ خاطر اختناق و وضعیت بدی که وجود داشته، اجازه نمی‌داده‌اند یک‌سری اطلاعات به دست ما برسد. درباره حضرت معصومه(س) در منابع اصلی ما شاید در کل دو یا سه نصف صفحه اطلاعات وجود داشته است.

نویسنده رمان «دختر ماه» تأکید کرد: به‌ طور کلی نگارش کار تاریخی سخت است و اگر قرار باشد برای یک فرزند معصوم بنویسیم، کار بسیار سخت‌تر می‌شود و محدودیت ایجاد می‌کند. این کتاب در یک مجموعه به نام ریحانه در انتشارات مدرسه منتشر شده است و هر کدام از این کتاب‌ها می‌خواهد به یکی از زنان تاریخ اسلام بپردازد. در مورد دیگر بانوان، سایر نویسنده‌ها نوشته‌اند و من حضرت معصومه(س) را انتخاب کردم.

عرفانی ادامه داد: در واقع در ویژه‌ برنامه «پنجشنبه‌های فیروزه‌ای» که فضای زیارت و معرفت زیارت امام رضا(ع) مطرح‌ شده بود، دوست داشتم ادای احترامی به خواهر بزرگوار امام رضا(ع) داشته باشم و درباره حضرت معصومه(س) بنویسم و اینجا که فرصتی ایجاد شد، حضرت معصومه(س) را برای نوشتن انتخاب کردم.

نویسنده رمان «دختر ماه» اظهار کرد: برایم دلنشین بود که بتوانم زندگی حضرت معصومه(س) را بشناسم؛ در حین کار به حقیقتی رسیدم که خیلی برای خودم سنگین بود؛ اینکه نوشتن از فرد بزرگ واقعاً سعه وجودی زیادی می‌خواهد، یعنی باید دل آدم خیلی وسعت داشته باشد تا بتواند بنویسد؛ که در اصل هم نمی‌شود و عملاً خیلی خوب و درست رخ نمی‌دهد.

عرفانی گفت: هر چقدر خودمان وسیع‌تر شویم یا اگر بتوانیم در حین نگارش به شناخت بهتری برسیم، بهتر می‌توانیم بنویسیم. در مورد حضرت معصومه(س) این شناخت محدود، امکانات کم و دست ما کوتاه بود. خیلی تلاش کردم با افرادی که در زمینه زندگی و شخصیت حضرت معصومه(س) اطلاعات دارند، صحبت کنم که در برخی موارد این مهم محقق می‌شد و گاهی نیز امکان آن وجود نداشت و منابع بسیار محدود بود. در نهایت سعی کردم همان میزان اطلاعاتی که به‌دست آوردم را در قالب یک داستان نسبتاً جذابی بنویسم که وقتی مخاطب نوجوان آن را می‌خواند به شناخت بهتری نسبت به قبل از حضرت معصومه(س) برسد و دلش بخواهد مقداری شبیه ایشان شود و یا بگوید حضرت معصومه ایشان بوده‌اند و سعی کنم تا جایی که می‌توانم شبیه ایشان شوم. هدف و تلاشم در کتاب «دختر ماه» همین بود و اینکه چقدر محقق شده را باید مخاطبان و منتقدان بگویند.

نویسنده رمان «دختر ماه» با اشاره به اینکه این داستان به شکل دانای کل نوشته شده، اضافه کرد: داستان را از پیش از تولد حضرت معصومه(س) آغاز کردم؛ ماجرای امام موسی کاظم(ع) است که چطور مادر حضرت معصومه(س) را به همسری برمی‌گزینند. یکی دو فصل درباره کودکی  حضرت معصومه(س) است.

عرفانی گفت: برای بخش‌هایی که اطلاعات پیدا کردم، فضای داستانی خلق کردم، اما بخش دیگر داستان‌پردازی آن کاملاً به فضای رمان و داستان مربوط می‌شود؛ ولی کلیت ماجرا از دل تاریخ است و بخش‌هایی از زندگی امام رضا(ع) و امام موسی کاظم(ع) و امام جواد(ع) را مورد استفاده قرار دادم. مثلاً برخی اتفاق‌هایی که مربوط به امام جواد(ع) بود، اگر در تحقیقات به این‌ می‌رسیدم که حضرت معصومه(س) هم در جریان آن اتفاق حاضر بوده‌اند، آن اتفاق را هم در داستان جای می‌دادم، زیرا ماجراهای مربوط به حضرت معصومه(س) بسیار کم بوده است.

کلید اتفاقات «دختر ماه» در تاریخ بوده است

نویسنده رمان «دختر ماه» با تأکید بر اینکه کلید اتفاقات این رمان در تاریخ بوده است، تصریح کرد: روندی که در داستان رخ می‌دهد، کاملاً براساس روایت‌های مستند تاریخی است، فقط پرداخت‌های داستانی، جزییات، فضا‌پردازی‌ها و صحنه‌پردازی‌ها داستان است.

عرفانی با اشاره به انتشار کتاب صوتی رمان «دختر ماه» اظهار کرد: برخی افراد مخاطب کتاب‌های صوتی هستند و این امکان را دارند که در رفت و آمدهایشان کتاب صوتی گوش دهند؛ در همین راستا کتاب صوتی «دختر ماه» هم برای مخاطبان کتاب‌های صوتی جذاب بوده و آن‌هایی که گوش دادند، دوست داشتند؛ اما دوستانی که علاقه دارند کتاب را ورق بزنند و بخوانند طبیعتاً سراغ کتاب صوتی نمی‌روند. خود من هم در همین دسته قرار می‌گیرم و شرایطم به شکلی است که سمت کتاب صوتی نمی‌روم.

بازخورد خوب از مخاطبان «دختر ماه»

وی افزود: به‌ طور کلی چون مخاطبان «دختر ماه» اکثراً نوجوان‌ها و بچه‌های ۱۰-۱۲ سال به بالا هستند، خوشبختانه با گروه سنی‌ای در ارتباط هستم که خیلی لطف دارند و مهربانند و وقتی داستان را می‌خوانند، خیلی به دلشان می‌نشیند و بازخورد‌های خوبی به من می‌دهند. بچه‌ها می‌خوانند و برخی مواقع در مدرسه‌هایی که داستان‌نویسی تدریس می‌کنم، خیلی بازخورد مثبتی می‌دهند.

نویسنده رمان «لبخند مسیح» در بخش دیگر صحبت‌های خود به چرایی اقبال کمتر نویسندگان به نوشتن رمان تاریخی و مذهبی اشاره کرد و گفت: به دلیل سختی‌هایی که پیش پای ماست و چالش‌هایی که ممکن است ایجاد کند و دسته‌بندی‌هایی که شاید نویسنده‌ها را در آن قرار دهد، برای نویسنده‌ها نوشتن رمان دینی تا حدودی دشوار و رمان تاریخی - مذهبی بسیار سخت است. یعنی ممکن است نوشتن این نوع رمان نویسنده را در دسته‌ای قرار دهد که بعداً کار کردن برایش سخت‌تر شود.

سعی می‌کنم با محدودیت‌ها ساکن نشوم

عرفانی ادامه داد: خود من ترجیحاً هیچ‌وقت غر نمی‌زنم و کارم را انجام می‌دهم؛ یعنی سعی می‌کنم محدودیت‌ها مرا ساکن نگه ندارد و تا جایی که بتوانم تلاش می‌کنم؛ اما به‌هرحال خوب است که نهادهای حکومتی و دولتی و ارگان‌های رسمی کشور بسترهای مناسب‌تری از تحقیق و پژوهش برای نویسنده‌ها فراهم کنند. مثلاً برای همین کتاب «دختر ماه» اگر خودم دنبال تحقیق می‌رفتم  یا نمی‌رفتم، فرقی نداشت، زیرا بالاخره کارشناسی این کتاب را خوانده و تأییدش کرده بود، اما ای کاش تیم‌هایی وجود داشتند که همیشه و همه‌ جا در کنار نویسنده بودند؛ زیرا این کار هزینه می‌خواهد و ممکن است نویسنده شخصاً این امکان را نداشته باشد که این هزینه را متقبل شود.

لزوم همراهی تیم‌های پژوهشی

وی افزود: بهتر است تیم‌های پژوهشی و تحقیقاتی کنار نویسنده قرار گیرند که مشکلات این کتاب‌ها را قبل از چاپ بگویند یا کمک کنند این کتاب‌ها عمیق‌تر و مطالبشان علمی‌تر و دقیق‌تر باشند، اما متأسفانه دست نویسنده از این بابت خالی است.

عرفانی گفت: بعضاً نویسنده این‌ نوع آثار تحقیق می‌کند به در بسته می‌خورد و وقتی کتاب منتشر می‌شود، عده‌ای از منتقدین می‌گویند این جای کتاب فلان اشکال را دارد؛ اما ای‌ کاش قبل از چاپ حضور داشتند، به نویسنده پاسخ مثبت می‌دادند و نکات خود را قبل از چاپ مطرح می‌کردند. این نکته مهمی است، در این مورد ضعف داریم و باید توجه شود، اما نمی‌شود.

یادآوری می‌شود، رمان «دختر ماه» روایتی داستانی از زندگی حضرت معصومه(س) به قلم سارا عرفانی در 18 فصل و 120 صفحه توسط انتشارات مدرسه، چاپ و راهی بازار نشر شده است.