فرهنگ حرف اول را در ایجاد زیست بوم نوآوری می‌زند
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی با تأکید بر اینکه در بحث زیست بوم نوآوری، فرهنگ بی‌تردید حرف اول را می‌زند، گفت: تا نتوانیم ذهن، اندیشه و فرهنگ جوانانمان را به سمت خودباوری، نوآوری و خلاقیت سوق دهیم قطعاً موفق نخواهیم بود یک زیست بوم نوآوری را ایجاد کنیم.
به گزارش ایکنا، جمال رحیمیان، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی به مناسبت فرارسیدن ۱۶ مرداد سالگرد تشکیل جهاددانشگاهی به تبیین فعالیت 42 ساله این نهاد انقلابی پرداخت و برنامه‌های آینده معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی در زیست بوم نوآوری جدید کشور را تشریح کرد که این مصاحبه را می‌خوانیم.
ایکنا ـ در آستانه چهل و دومین سالروز تأسیس جهاد دانشگاهی ارزیابی شما از عملکرد این نهاد چیست؟
جهاددانشگاهی در چهار دهه گذشته در عرصه‌های علمی، پژوهشی، آموزشی، فرهنگی و... فعالیت گسترده‌ای در سراسر کشور و بعضاً در سطح بین‌المللی داشته که به صورت اجمالی آنها را مطرح می‌کنم.
در دهه اول بعد از انقلاب و همزمان با بازگشایی دانشگاهها جهاددانشگاهی به عنوان بازو و مجری ستاد انقلاب فرهنگی دست به کار شد و مأموریت پیدا کرد که فضای دانشگاهها را با ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب و منویات امام خمینی (ره) تطبیق دهد و در این مسیر تلاش کند. در آن دهه حتی تعیین مدیریت‌ها و بسیاری از کارهای کلان و مدیریتی دانشگاهها و آموزش عالی کشور بر عهده مسئولان، مدیران و جوانان جهادگر بود که به لطف خدا دهه پرباری را پشت سر گذاشته و توانستیم جریانی را که بسط‌دهنده آرمان‌ها و تفکرات اسلام و انقلاب در دانشگاهها بود را به مرور ایجاد کنیم.
در این دوره بر اساس نیاز و ضرورت کشور همزمان فعالیت‌های علمی ـ پژوهشی نیز مورد توجه قرار گرفت و بخشی از نیازهای علمی‌تحقیقاتی مربوط به جنگ و نظامی را جهاددانشگاهی و جوانان متخصص جهاد در دهه اول تأمین و با پشتکار جهادی سعی می‌کردند نیازهای جبهه‌ها را برطرف کنند. در دانشگاهها نیز علاوه بر فعالیت‌های فرهنگی تأمین منابع علمی و ایجاد فضای فرهنگی متناسب با ارزش‌های انقلاب، از جمله فعالیت‌هایی بود که در دهه اول جهاد به آن پایبند بود.
کسانی که دهه 60 و اوایل دهه 70 را به یاد دارند از نقش‌آفرینی جهاد در آن سال‌ها به خوبی یاد می‌کنند؛ به ویژه اساتیدی که در آن زمان فعالیت‌های علمی‌فرهنگی جهاد را می‌دیدند و با فضای قبل از انقلاب مقایسه می‌کردند.
ایکنا ـ آیا با ورود به دهه دوم فعالیت، جهاد تغییر رویکرد داد؟
رویکرد دهه اول به طور غالب فرهنگی و آرمانگرایانه بود که به مرور این جریان به سمت فعالیت‌های علمی، فناورانه و تحقیقاتی سوق داده شد. البته در دهه دوم و سوم این مسئله به معنای توجه کمتر به عرصه فرهنگی نبود، لذا در دهه دوم و سوم است که می‌بینیم بسیاری از تأسیسات و مؤسسات مهم فرهنگی جهاددانشگاهی تأسیس می‌شوند.
جهاددانشگاهی اولین خبرگزاری غیردولتی در کشور(ایسنا) را به عنوان خبرگزاری تأثیرگذار و مفید در عرصه اطلاع‌رسانی در دهه دوم تأسیس کرد که مورد اعتماد نخبگان و مردم قرار گرفت. ایجاد پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌های حوزه‌های مختلف علوم انسانی، علوم پایه، بهداشت و درمان و مراکز متعدد خدمات تخصصی و فناورانه در دو دهه دوم و سوم و گسترش فعالیت‌های فرهنگی در سراسر کشور از طریق تشکیل معاونت‌های فرهنگی در جهاددانشگاهی‌های سراسر کشور و نیز تأسیس سازمان‌ها و نهادهایی که متولی بخشی از حوزه فرهنگ و فعالیت‌های فرهنگی داخل و خارج از دانشگاهها بودند، نیز از دیگر اقدامات جهاد در دهه دوم و سوم است.
تأسیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور که متولی فعالیت‌های قرآنی در دانشگاهها است؛ تأسیس خبرگزاری تخصصی قرآن(ایکنا) که امروزه به عنوان یکی از موفق‌ترین خبرگزاری‌های تخصصی کشور به بیش از 20 زبان زنده دنیا مطلب، خبر و گزارش تولید می‌کند و باعث افتخار است؛ ایجاد سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی با هدف جذب جوانان علاقه‌مند به حوزه‌های فرهنگی، علمی و پژوهشی؛ راه‌اندازی مرکزی برای رصد افکار عمومی دانشجویان که در ادامه به رصد افکار عمومی جامعه نیز پرداخت، با عنوان مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا) و اجرای ده‌ها طرح و برنامه فرهنگی در سراسر کشور از دیگر فعالیت‌های فرهنگی جهاددانشگاهی بوده است.
همچنین بسیاری از جوانان با حضور در مراکز آموزشی جهاددانشگاهی زمینه اشتغال و کسب و کار آنها فراهم شده که برای جهاد مایه افتخار است.
ایکنا ـ شاخص‌ترین اقدامات دهه دوم و سوم جهاددانشگاهی شامل چه مواردی است؟
در دهه دوم و سوم که تکیه جهاد بر حوزه علم، فناوری و تحقیقات شد، ده‌ها پژوهشکده و چهار پژوهشگاه بزرگ که در رأس آنها پژوهشگاه رویان قرار دارد، تأسیس شد. در کنار اینها فعالیت‌های فرهنگی هم توسعه و گسترش زیادی داشت از جمله ایکنا، ایسنا، ایسپا، سازمان فعالیت‌های قرآنی، سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی که خلاء‌های فرهنگی و نیازهای دانشجویی را پاسخ داد.
به نظر من که 30 سال است در جهاددانشگاهی کار می‌کنم جهاددانشگاهی در عرصه فرهنگ در دانشگاهها همیشه جزو نوآوران و پیشروان بوده است و هر جا خلائی احساس می‌شده جهاددانشگاهی با ایده‌ها و نوآوری‌های خود نیازها را پاسخ داده و خلاء‌ها را پر کرده است.
در این دو دهه به حدی فعالیت‌هالی جهاد گسترده بود که بارها شاهد تحسین مقامات کشوری به ویژه مقام معظم رهبری از جهاد بودیم و ایشان پس از اینکه در جریان فعالیت‌های جهاد قرار گرفتند، از جهاد به عنوان مولود مبارک انقلاب یاد کردند.
ایکنا ـ فعالیت‌های جهاد در دهه چهارم چگونه پیش رفت؟ آیا فعالیت‌های فرهنگی کاهش نیافته است؟
بدون اینکه بخواهم منکر شوم در دهه چهارم تمرکز فعالیت‌های جهاددانشگاهی بر حوزه علم و فناوری به ویژه فناوری‌های تکنولوژیک، صنعتی، حوزه‌های الترونیک، علوم پایه، نفت، معدن، صنایع و... متمرکز بوده و حوزه‌های فرهنگی جهاد در دهه چهارم مثل دهه سوم توسعه و گسترش نیافته است. البته شاید هم تعمدی در این کار وجود داشت تا سازمان‌هایی که در دهه دوم و سوم متولی فرهنگ شده و برای تصدی و توسعه امور فرهنگی در سطح دانشگاهها ظاهر شدند در دهه چهارم به ثبات و کیفی‌سازی فعالیت‌های خودشان برسند.
اگر کارنامه جهاد را تا به امروز بررسی کنیم یکی از اقدامات فرهنگی ما برگزاری 10 دوره مناظرات دانشجویی در سطح دانشگاه‌های کشور بوده که از مثال‌زدنی‌ترین فعالیت‌هایی است که نسل جوان ما را با فرهنگ کار گروهی آشنا کرده و موجب شده بتوانند در کنار هم با کار گروهی موضوعات مهم و محل نزاع در جامعه را در یک محیط علمی مورد بحث و مناظره قرار دهند.
اهدای تندیس فداکاری و تجلیل از دانشجویان فداکار در عرصه‌های مختلف با هدف ترویج روحیه ایثار و فداکاری در بین دانشجویان، طرح تقویت روحیه خودباوری و هویت فرهنگی و ملی با اجرای برنامه «ایران مرز پرگهر» که حتی یکبار مورد تأیید مستقیم مقام معظم رهبری قرار گرفت و در قالب آن بیش از 120 هزار دانشجو از مراکز علمی، تحقیقاتی، فناوری و میراث فرهنگی کشور بازدید کرده‌اند، طرح‌های متنوع و تأثیرگذار در عرصه انتشار کتاب و پایان‌نامه‌های دانشجویی که بسیاری از کتاب‌های جهاددانشگاهی در عرصه‌های ملی نامزد کتاب سال جمهوری اسلامی شدند و... نیز بخشی از اقدامات مهم فرهنگی در دهه چهارم فعالیت جهاددانشگاهی بوده است.
البته برخی از اقدامات و فعالیت‌ها نیز به مرور به سایر نهادها واگذار شد مثل تئاتر دانشجویی که جهاد 15 دوره آن را برگزار کرده بود اما به مرور مسئولیت برگزاری آن به سایر نهادها واگذار شد.
در حاشیه این فعالیت‌های فرهنگی، علمی، تحقیقاتی و فناوری ایجاد چند دانشگاه معتبر، مؤسسات آموزش عالی و مراکز آموزشی علمی کاربردی در سطح کشور از دیگر فعالیت‌های ارزشمند جهاددانشگاهی است.
ایکنا ـ جهاددانشگاهی از ابتدای تأسیس قرار بود کارهای بر زمین مانده در کشور را با رویکرد جهادی انجام دهد، کدام کار بر زمین مانده وجود دارد که در حوزه فرهنگی خود را موظف به انجام آن می‌داند؟
از جمله کارهای بر زمین مانده پس از انقلاب که جهاددانشگاهی به آن توجه کرد چاپ بیش از 10 هزار عنوان کتاب دانشگاهی بود که تأمین‌کننده نیازهای متون علمی و کتب دانشگاهیان است و در این عرصه فعالیت‌های متنوع ترویجی، مسابقات پایان نامه‌های دانشجویی، کتاب سال دانشجویی و ... نیز صورت گرفته است.
یکی از اقدامات جهاد که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته و دیده نشده است تربیت مدیران اجرایی بوده است.
جهاد با توجه به فضای جهادی که دارد و دوری از دیوان سالاری و بروکراسی اداری زمینه آزمون و خطای جوانان دانشگاهی را فراهم می‌کند که یکی از دست‌آوردهای این اقدام جهاددانشگاهی تربیت مدیرانی بوده که حضور آنها را در عرصه‌های مختلف کشور در دهه سوم و چهارم شاهد هستیم؛ کسانی که دوره‌ای از عمر خودشان را در جهاددانشگاهی گذرانده و در ادامه مدیران موفقی در عرصه‌های وزارتخانه‌ها و سازمان‌های کشوری شده‌اند.
ایکنا ـ در دوره کنونی چه فعالیت‌های بر زمین مانده‌ای وجود دارد که باید جهاد به آن بپردازد؟
کرونا رکودی در عموم نهادهای دانشگاهی ایجاد کرد اما اکنون وضعیتی است که باید در چهارچوب بیانیه مهم گام دوم انقلاب برنامه هفتم جهاددانشگاهی را در عرصه فرهنگی، آموزشی، فناوری و تحقیقاتی تدوین کنیم و پرداختن به موضوع مهم جهاد تبیین که مقام معظم رهبری فرمودند این موضوع هم قطعیت و هم فوریت دارد، از دیگر اقدامات مهمی است که باید انجام شود.
باید زمینه اجرای جهاد تبیین برای جوانانی که به شیوه‌های مختلف و در عرصه‌های مختلف با جهاددانشگاهی ارتباط برقرار می‌کنند و جهاد را محلی برای حضور و شرکت در برنامه‌های فرهنگی می‌بینند فراهم کنیم تا ابهامات اندیشه‌ای، فکری و سیاسی ـ اجتماعی نسل جوان رفع شود.
ایکنا ـ جهاددانشگاهی با چه ابزاری می‌تواند به تحقق جهاد تبیین بپردازد؟
یکی از قالب‌های این کار، توسعه مناظرات دانشجویی است. زمینه دیگری که اجرای آن را شروع کرده‌ایم و به تصویب دبیرخانه کرسی‌های آزاداندیشی کشور هم رسیده است، بحث سازماندهی مناظرات اساتید و اعضای هیئت علمی دانشگاهها در فضای علمی و فضاسازی برای این مناظرات است. بیش از دو دهه است که افرادی متولی انجام این کار بوده‌اند اما آنگونه که باید، موفق به اجرای آن نشده‌اند، به همین دلیل به عنوان یک کار مهم بر زمین مانده جهاددانشگاهی تصمیم گرفته است به بحث مناظرات اساتید دانشگاهها ورود کند.
ایکنا ـ عملکرد فعالیت‌های دینی و قرآنی جهاددانشگاهی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در عرصه قرآنی می‌توانیم در منطقه و بین کشورهای مسلمان و عربی جای بهتر و رتبه بالاتری را برای خودمان کسب کنیم. اکنون سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور و به ویژه فعالیت شاخص و برجسته خبرگزاری تخصصی قرآنی در منطقه و بین کشورهایی که مسلمانان در آنها زندگی می‌کنند نفوذ خوبی دارد اما به نظر می‌رسد باید وضعیت بهتر از این شود و ما پرچمدار فعالیت‌های قرآنی و تولیدات فاخر قرآنی باشیم و به رسانه تخصصی و مسلط در عرصه قرآن تبدیل شویم.
ایکنا ـ معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی در زیست بوم نوآوری جدید کشور چه اقداماتی در دست اجرا دارد؟
طبیعتاً در آغاز دهه پنجم به بازنگری در مأموریت‌های جهاد و نوشتن سند تحول جدید نیاز داریم. این سند تحول باید مبتنی بر مقتضایات زمان و نیازهای روز جامعه و کشور باشد. جهاد در هر دهه فعالیت خود نگاه کرده که چه کارهایی در کشور بر زمین مانده و به آن کارها پرداخته است. بر اساس دیدگاه‌های رئیس جهاددانشگاهی باید عرصه نوآوری را به عنوان زیست بوم نوآوری کشور مطرح و مرجع و پناهی برای نخبگان جوان کشور باشیم تا به جای اینکه به دنبال گرفتن پذیرش از دانشگاه‌های سایر کشورها باشند، فضا و زیست بومی را ایجاد کنیم که جوانان هم از لحاظ مادی و هم از لحاظ معنوی و هم از لحاظ حرکت در مرزهای دانش نگاهشان به سمت جهاددانشگاهی باشد و این اتفاق خواهد افتاد.
ایکنا ـ جایگاه فعالیت‌های فرهنگی در زیست بوم نوآوری جدید کشور کجاست؟
مبنای اصلی و زیربنای زیست بوم نوآوری و خلاقیت نسل جوان و نخبه کشور، فرهنگی است. باید در سند تحولی که نوشته می‌شود و به تبع خودش ممکن است تغییر ساختارهایی را در پی داشته باشد، فضای عمومی جهاد را یک فضای فرهنگی خودباوری مبنتی بر ارزش‌های ایرانی ـ اسلامی قرار دهیم و جوانان نخبه ما با یک اندیشه مبنایی و فرهنگی در پارک‌ها و مراکز نوآوری جهاد فعالیت و باعث افتخارآفرینی برای کشور شوند.
لذا خلاف برخی که فکر می‌کنند فعالیت‌های فرهنگی به حاشیه رانده می‌شود، معتقد هستم باید با بررسی‌ها و جلسات گفت‌وگو با اساتید، نخبگان و جهادگران، اساس و مبنای فرهنگی این زیست بوم را در جهاد طراحی کنیم. اگر این مبنا و اساس فرهنگی ایجاد شود به فضای واقعی زیست بوم نوآوری خواهیم رسید و این دور از دسترس نیست چرا که جهاد و جهادگران نشان داده‌اند که هر جا هدفگذاری جدید و تحول و رویکرد جدیدی شروع کرده‌اند، توانسته‌اند هم مبانی و پایه‌های آن را پایه‌گذاری کنند و هم در عمل به دست‌آوردهای خوب و مورد نیاز جامعه برسند.
معتقدم در بحث زیست بوم نوآوری، فرهنگ بی‌تردید حرف اول را می‌زند. تا نتوانیم ذهن، اندیشه، فکر و فرهنگ جوانان خودمان را به سمت خودباوری، نوآوری و خلاقیت سوق دهیم و فضایی ایجاد کنیم که جوانان نسبت به آینده کشور احساس تعلق و دغدغه کنند قطعاً موفق نخواهیم بود یک زیست بوم نوآوری را ایجاد کنیم و تلاشگران عرصه فرهنگ به اتکای داشته‌های خودشان و توانمندی نخبگان دانشگاهی و جامعه می‌توانند این فضا را ایجاد کنند.
در جهاددانشگاهی اگر امروز شخصیت ترازی مثل زنده‌یاد کاظمی آشتیانی (به قول مقام معظم رهبری دانشمندی جوان) به عنوان یک الگو معرفی می‌شوند، در دهه پنجم از حیات پربرکت جهاددانشگاهی باید ده‌ها و بلکه صدها کاظمی آشتیانی داشته باشیم و این امکان‌پذیر است، به شرطی که مجموعه کشور نیز از جهاد حمایت کند.
انتهای پیام
