اهداف و پیام اصلی نهضت عاشورا به روایت متفکران معاصر

به گزارش ایکنا، سرویس معارف خبرگزاری ایکنا، در هفته‌ای که گذشت مطالب و گزارش‌های متعددی منتشر کرده است که مهمترین آنها را بررسی می‌کنیم. 

 

 

محسن اسماعیلی: قرآن فرموده اگر کفار حربی در مقابل شما صف کشیدند شما حق ندارید شروع به جنگ کنید مگر اینکه از قبل حجت را بر آنها تمام کرده باشید. حتی برخی از فقها گفته‌اند اگر آن کفار حربی که به جنگ شما آمده‌اند آگاه هستند باز هم لازم است که آنها را راهنمایی کنید. بدون تردید فضیلت‌های انسان آنگاه فضیلت هستند که از روی آگاهی و انتخاب باشد وگرنه فضیلت محسوب نمی‌شود. امام حسین(ع) بسیار محطاطانه به حق انتخاب انسان‌ها ولو دشمن احترام گذاشته است. وی تمام تلاش خود را تا لحظه آخر انجام داد تا هم اصحاب خودش آگاهانه مانده باشند و هم اینکه اگر دشمن با وی می‌جنگد آگاهانه بجنگد.

 

 

آیت‌الله محمدجعفر طبسی: بدون تردید زنده نگه داشتن عاشورا در حقیقت چیزی جز احیای دین و قرآن و پیامبر(ص) و اسلام نیست، زیرا تمام هم و غم دشمنان اهل بیت(ع) این بود که نامی از اسلام باقی نگذارند. تنها کسی که در مقابل این خط باطل ایستاد خون سرخ حضرت سیدالشهدا بود. پس قیام عاشورا برای احیای دستورات الهی و قرآن است.همچنین ما حرکت و قیام عاشورا را از باب تعظیم شعائر و با استناد به آیه شریفه؛ و من یعظم شعائر الله فانها من تقوی القلوب، زنده نگه داشته و تعظیم و احیا می‌کنیم و معتقدیم که زنده نگه‌داشتن نام سیدالشهداء یکی از مصادیق بارز در عمل به این آیه شریفه است. اگر عاشورا را هر ساله احیا نکنیم، بعد از چند سال به فراموشی سپرده خواهد شد. از این رو ائمه(ع) و علمای شیعه همواره بر زنده نگه داشتن یاد و نام کربلا و قیام عاشورا تأکید کرده‌اند.

 

 

آیت‌الله سیدمصطفی محقق‌داماد: سوال این است چه رابطه‌ای میان پیروی آل ابی سفیان و بی‌دینی آن جمعیت وجود دارد؟ چرا امام(ع) این جمعیت را بی‌دین خوانده است؟ مگر ابی سفیان که بودند و چه می‌گفتند که امام(ع) رهنمودهای آنان را بی‌دینی خوانده است؟ ناگفته برای شما روشن است که ابی‌سفیان از سران قریش بود که در فتح مکه با شمشیر مقابل رسول الله(ص) ایستاده بود ولی با شکست قریش به ظاهر مسلمان شد. پیامبر(ص) که بنا نداشت معیار را ایمان قلبی قرار دهد و بنا داشت به اسلام ظاهری اکتفا کند، به اسلام ظاهری ابوسفیان اعتنا کرد و او را به عنوان عضوی از اعضای جامعه مسلمین پذیرفت.

 

پیامبر(ص) می‌دانست ابی سفیان ابدا ایمان نیاورده ولی او را پذیرفت و از غنایم جنگی همانند دیگران به او سهم داد. ابی سفیان به آینده قدرت کاملا آشنا بود. نگاه او به حرکت پیامبر(ع) و تعالیم قرآن نگاه ابزار قدرت بود. او بر این باور بود پیامبر(ص) عرب را از چادرنشینی به تمدن و اقتدار رسانده و باید از این ابزار بهره برد. مطالبی که بعدها از زبان نوه ابی سفیان، یعنی یزید نسبت به انکار وحی و نبوت شنیده شد مطلب تازه‌ای نبود بلکه دقیقا همان تفسیر و برداشتی بود که ابی سفیان در روزهای آغازین پذیرش اسلام نسبت به وحی و نبوت داشت. او معتقد بود هدف پیامبر(ص) حکومت و سلطنت است ولی برای موفقیت و رسیدن به این هدف از مفاهیمی مانند وحی، اتصال به عالم غیب و نزول قرآن استفاده کرده است.

 

 

حجت‌الاسلام سیدعباس قائم‌مقامی: وقتی ملائکه به خداوند گفتند: «أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ»، ظاهر استدلال ملائکه صحیح بود و ارکان استدلال کامل بود. در قسمت اول گفتند او را در زمین قرار می‌دهی و او فساد می‌کند، در قسمت دوم استدلال گفتند ما خیر محض هستیم پس تو دنبال چه هستی. الآن شما می‌دانید خداوند دنبال چه بود، اینکه موجودی بیافریند که با وجود قدرت شرآفرینی خیر را انتخاب کند. لذا خداوند نفرمود انسان‌ها خونریزی نمی‌کنند بلکه سخن ملائکه را تایید کرد ولی فرمود: «إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ» یعنی همه حرف‌های شما درست است ولی یک نکته‌ای هست که من می‌دانم ولی شما نمی‌دانید. انسان توانی دارد که آن انتخابگری است، توان داوری است که بر اساس توان انتخابگری می‌تواند تولید خیر کند و خیر را بیافریند.

 

 

حجت‌الاسلام قاسم ترخان: کسی که می‌خواهد در مسیر امام حسین(ع) قرار گیرد، باید بصیرت داشته باشد و دوست و دشمن را خوب بشناسند و هم باید دل از دنیا بکند و از مسیر حق به دلیل دنیاطلبی منحرف نشود. اینها پیام‌های عاشوراست که می‌توانیم از این پیام‌ها درس بگیریم. تبلیغاتی که علیه نظام اسلامی، دین، امام حسین(ع) و حتی در ایام عاشورا از سوی دشمنان و معاندین انجام می‌شود تا مردم محرم را کنار بگذارند، بر پایه جهالت است و نقش جهاد تبیین بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.

 

مبلغان حوزه‌های علمیه و نهاد‌های فرهنگی و نیز سازمان‌هایی که نقش تبلیغی و فرهنگی دارند باید فلسفه عاشورا، قیام امام حسین(ع)، حماسه حسینی را برای بصیرت‌افزایی بیشتر برای تمام اقشار تببین کنند. مطرح کردن و استمرار دستاورد‌های نهضت حسینی و پیام عاشورا دسیسه دشمنان را نقش بر آب می‌کند و شور و شعور حسینی در جامعه ارتقا می‌یابد. روز عاشورا امام و یارانش بار‌ها برای دشمن سخنرانی کردند و یک‌سوم وقتشان صرف تبلیغات و روشنگری شد.

 

 

آیت‌الله محمدهادی یوسفی غروی: در دوره خلفا به ناچار اینها درِ خانه امیرالمؤمنین(ع) را می‌زدند و در منقولات تاریخی بیان شده که تا ۷۰ مسئله را خلیفه دوم از امام علی(ع) پرسید و حتی در منابع شیعه و سنی و با نقل معتبر گفته شده: «لولا علی لهلک عمر». در این مقطع امام حسین(ع) و برادر بزرگشان در مسائل حکومت دخالتی نداشتند و مقامی از خلفا نگرفتند و خلفا هم سمتی به ایشان نمی‌دادند، زیرا می‌ترسیدند این خاندان و جمال و صفای باطنی آنها به بیرون از مدینه کشیده شود و رقیب خلفا شناخته شوند.

آنان حتی یک قرن سیاست منع حدیث را به بهانه اینکه قرآن، قرآن بماند اجرا کردند و کتابت و بیان احادیث تفصیلی پیامبر(ص) ممنوع شد و کتب زیادی درباره منع تدوین حدیث از سوی خلیفه دوم نوشته شد. لذا امام(ع) در فتوحات نقشی نداشتند و فقط طبری یک مورد نقل کرده که خودش هم به منبع آن اعتماد نکرده است و آن اینکه گفته می‌شود که حذیفه یمانی از صحابه پیامبر(ص) مامور به ادامه فتوحات آذربایجان شد. لذا به امام علی(ع) گفت که اگر اجازه دهید حسنین(ع) با من در فتح آذربایجان شرکت کنند و امام فرمودند مانعی ندارد. طبری منقولات تاریخی را با ذکر سند می‌آورد، ولی این خبر او بدون سند است.

 

 

حجت‌الاسلام محمد سروش محلاتی: بعد از واقعه عاشورا دو تحلیل متفاوت درباره این واقعه ارائه می‌شد. تحلیل اول تحلیلی بود که به بیانات خود امام حسین(ع) مستند بود. تحلیل دوم تحلیلی بود که به آنچه دستگاه خلافت و حکومت به مردم ارائه می‌کرد مستند بود. بین این دو از روز واقعه و حتی قبل از آن کاملا تفاوت بود. آنچه خود امام حسین(ع) به صراحت می‌فرمود و در کلمات مختلف حضرت انعکاس پیدا کرده است این بود که حضرت می‌فرمود جدم رسول اکرم(ص) ویژگی‌های سلطان جائر را معرفی فرموده است و ما وظیفه داریم در برابر سلطان جائر مقاومت کنیم. امثال این سخن در بیانات حضرت هست. ما این پیام‌ها را ضمیمه به نهضت نمی‌کنیم چون این پیام‌ها در متن قیام وجود دارد و استخراج می‌شود.