در قرآن کریم و سیره پیامبر(ص) برای برخورد با منکراتی که در جامعه بروز میکند رفتارهای مختلفی بنا بر شرایط در نظر گرفته شده است. براساس آیات قرآن در مواقعی باید با منکرات و گناهان آشکار در جامعه با مجازاتهایی از تازیانه گرفته و یا ممنوعیت در برخی حقوق شهروندی مقابله کرد. البته اولین مرحله از امر به معروف و نهی از منکر بیزاری جستن از گناه در دل است و بعد براساس مقتضیات و شرایط آمر و ناهی مراحل بعد اجرا میشود.
رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در جلسه پرسش و پاسخ دانشگاه تهران در 22 ارديبهشت سال 1377فرمودند: «بهترين شيوه برخورد با كارهای ناپسند و منكر تأثير امر و نهی زبانی است، اگر انجام گيرد از تأثير مشت پولادين حكومتها بيشتر است. منكری را كه ديديد، با زبان تذكر دهيد. اصلا لازم هم نيست زبان گزنده باشد و يا شما برای رفع آن منكر، سخنرانی بكنید.»
فرخلقا پورمختار، مدیرعامل اتحادیه مؤسسات و تشکلهای فرهنگی ـ مردمی قرآن و عترت استان البرز در گفتوگو با ایکنا از البرز با بیان اینکه در بیش از 15 آیه از قرآن کریم مستقیما به کلمه امر به معروف و نهی از منکر اشاره شده است، اظهار کرد: با توجه به مفهوم جهاد تبیین باید در عمل نگاه کنیم که در راستای تحقق امر به معروف و نهی از منکر چه وظیفهای برعهده ما و به ویژه مؤسسات و تشکلهای قرآن و عترت گذاشته شده است.
وی با اشاره به اینکه جهاد تبیین به معنای برخاستن و تلاش بیوقفه برای بیان حقایقی است که فراموش شده و یا در مرحله فراموشی است، گفت: مهم نیست در چند آیه مستقیم یا غیرمستقیم به امر به معروف و نهی از منکر پرداخته شده است، بلکه مهم آن است که تمام آیات قرآنی مصداق امر به معروف و نهی از منکر است و این دو به هیچ وجه از هم جدا نیستند.
این کارشناس قرآنی گفت: قرآن بیش از شش هزار آیه دارد که 500 آیه فقهی و احکامی است و مابقی هم حتی در فحوای توحید، معاد و نبوت نیز باز با اشارههایی ضمنی به معروف و منکر و شناساندن آنها پرداخته است.
پورمختار با تأکید بر اینکه امر به معروف و نهی از منکر تنها منحصر به حجاب و عفاف نیست و نباید در انحصار این موضوع باشد، ادامه داد: در آیه 83 بقره میخوانیم «لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا»؛ در اینجا به اولین مرحله اجرای امر به معروف و نهی از منکر پرداخته شده و آن فرهنگسازی و شناساندن معروف و منکر در جامعه است.
وی افزود: مردم فطرتا معروف را دوست دارند و از منکر بیزارند و اکراه دارند. اما سؤال اینجاست؛ چه میشود که جامعهای به سمت منکر میرود؟ به نظر من دو عامل جهل و عناد و دشمنی در این روند مؤثر است که از نظر جامعهشناسی اسلامی، بخش دوم عناد و دشمنی قِسم مهمش در اثر جهل و عدم آگاهی است.
این کارشناس قرآنی گفت: خداوند که خود بهترین بیانگر حقایق است به اصل مهم فرهنگسازی میپردازد و میفرماید «لاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ اللّهَ»؛ غیر خدا را به خدایی را نپرستید. در واقع از منکر شروع میکند و به شناسایی منکر میپردازد. انگار خمیر مایه اصلی منکر همان جهل و نادانی است، چون وقتی اهل ذکر و اهل علم شدی خود به خود به معرفت میرسی.
وی با اشاره به هجمههای داخلی و خارجی گفت: هدف از این هجمهها در جامعه درگیر کردن مردم به تکاثر، تجددگرایی و الگوبرداری غیرخدایی است تا اولین نهی در جامعه فراموش شود و مردم برای خدا شریک گیرند.
پورمختار بیان کرد: در ادامه این آیه به معروف میپردازد یعنی «بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً» در اینجا با ظرافت معروف را میشناساند. خداوند میفرماید که به جایگاه و منزلت پدر و مادر احسان کنید، چراکه رکن اساسی و رکن غیر قابل انکار جامعه خانواده است. متأسفانه این معروف در جامعه کنونی ما و سایر جوامع رها شده و به مقتضیات اقتصادی منزلت هر دو رکن به هم ریخته است.
وی با توضیح مرحله دوم امر به معروف و نهی از منکر گفت: مرحله دوم الگوسازی است و در همین راستا باید اهمیت مصداقهای قرآنی را ببینیم. در آیه 44 سوره بقره خداوند میفرماید: «أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ وَأَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتَابَ ۚ أَفَلَا تَعْقِلُونَ... چگونه شما مردم را به نیکوکاری دستور میدهید و خود را فراموش میکنید و حال آنکه کتاب خدا را میخوانید، چرا اندیشه نمیکنید؟ در زمینه الگوسازی امر به معروف و نهی از منکر فرد باید خود عارف و ناهی باشد. متأسفانه در جامعه اسلامی برخی آمرین و ناهیان منکر تمام شرایط امر به معروف و نهی از منکر را ندارند.
مدیرعامل اتحادیه مؤسسات و تشکلهای فرهنگی ـ مردمی قرآن و عترت استان البرز با اشاره به برخورد با فرد خاطی و گناهکار در جامعه بیان کرد: در آیات 42 تا 44 طه خداوند به موسی و هارون در برخورد با فرعون میفرماید: «اذْهَبْ أَنْتَ وَ أَخُوکَ بِآیاتِی وَ لاتَنِیا فِی ذِکْرِی.. اذْهَبا إِلى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغى، فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشى» تو و برادرت با آیات من به بروید، و در یاد من کوتاهى نکنید. به سوى فرعون بروید که طغیان کرده است، اما به نرمى با او سخن بگویید شاید متذکر شود، یا از خدا بترسد.
این کارشناس قرآنی در خصوص نحوه برخورد با گناهکاران به آیات دیگری اشاره کرد و گفت: خداوند در آیه 63 فرقان میفرماید: «وَعِبَادُ الرَّحْمَٰنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا» بندگان خاص خدای رحمان آنان هستند که بر روی زمین به تواضع و فروتنی راه روند و هرگاه مردم جاهل به آنها خطاب و عتابی کنند با سلامت نفس و زبان خوش جواب دهند.
وی تصریح کرد: این سلام به معنای امنیت است. بهترین راه مبارزه با جهل و اشاعه فرهنگ اخلاقی پاسخ با سلامت نفس است. در آیه 72 سوره فرقان خداوند میفرماید: «وَالَّذِينَ لَا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا» و آنان هستند که به ناحق شهادت ندهند و هرگاه به عمل لغوی از مردم غافل بگذرند. خداوند در این آیات به ویژگیهای عبادالرحمن اشاره کرده که آنها به ناحق شهادت ندهند، و نهی از منکر میکنند. اگر مردم جاهل با او سخنی بدی بگوید از کنار آنها بزرگوارنه میگذرد.
وی با بیان اینکه امر به معروف و نهی از منکر را نمیشود از هم جدا کرد، افزود: در آیه 159 آلعمران خداوند میفرماید: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ ۖ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ ۖ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ» به مرحمت خدا بود که با خلق مهربان گشتی و اگر تندخو و سختدل بودی مردم از گِرد تو متفرق میشدند، پس از بدی آنان درگذر و برای آنها طلب آمرزش کن و برای دلجویی آنها در کارِ جنگ با آنها مشورت نما، لیکن آنچه تصمیم گرفتی با توکل به خدا انجام ده، که خدا آنان را که بر او اعتماد کنند دوست دارد. در این آیه بر دوری از تندخویی با مردم توصیه شده است.
این فعال قرآنی با اشاره به آیاتی از قرآن در خصوص فلسفه حجاب گفت: در آیات 58 و 59 سوره احزاب به فلسفه حجاب اشاره شده است. اگر معروف حجاب به خوبی برای مردم بیان شود، این آیات را بهخوبی درک میکنند و باید اهل ذکر به مردم بشناسانند و خود آمر به معروف و ناهی از منکر باشند، مردم فطرتا حجاب را میپذیرند و زیبایی حجاب را درک میکنند.
این کارشناس قرآنی گفت: از جمله دلایل حجاب براساس این آیات این است که زنان مؤمن به عرف و نیکی شناخته شوند و محجوب باشند و آزار نبینند. از ابعاد انسانشناسی، روانشناسی و جامعهشناسی حتی در کشورهای غربی اعتراف میکنند که در جوامعی که از لحاظ پوشش معتقد به حجاب نیستند، آسیبهای جنسی و روحی فراوان و غیر قابل جبرانی به زنان وارد میشود.
پورمختار به فلسفههای بعدی حجاب اشاره کرد و گفت: حجاب به این دلیل مورد تأکید قرار گرفته که زنان مورد تهمت قرار نگیرند و دچار گناه نشوند. در واقع میتوان گفت حجاب موجب آرامش خانواده و زن میشود.
وی تأکید کرد: زمانی که آیات وجوب حجاب نازل شد، ابتدا خداوند خطاب به زنان و دختران پیامبر(ص) و بعد زنان مؤمن میگوید: حجاب داشته باشید، این یعنی الگوسازی باید درست باشد تا مردم به خوبی الگو برداری کنند. اگر الگوهای بومی آنها را راضی نکنند آنها به دنبال الگوهای غیر بومی میروند. الگوسازی درست در جامعه از طریق وسایل ارتباط جمعی است و اگر قراراست با منکری برخورد شود، از راه صحیح برای تمام مناطق و تمام اقشار و برای مردم اطلاعرسانی شود تا مردم اول معروف را بشناسند.
پورمختار با اشاره به اینکه از جمله راهکارهای دیگر ترویج حجاب در بعد پرورشی و اخلاقی است، ادامه داد: باید معرفت در مدارس از خردسالی فعال شود، همانطور که آموزش و سواد را به کودکان یاد میدهیم باید مفاهیم قرآنی و نهادینهسازی حجاب برای کودکان مطرح شود.
مدیرعامل اتحادیه قرآنی استان البرز با اشاره به نقش مؤسسات و مربیان قرآنی در تربیت کودکان و آموزش دینی نوجوانان گفت: مسئولان و مربیان قرآنی با بیان مفاهیم زیبای قرآن در حوزه حجاب میتوانند این معروف الهی را ترویج و جامعه بهویژه دختران جوان را از آسیبهای اجتماعی مصون کنند. باید در آموزش مفاهیم قرآن و مفهوم حجاب در مدارس از مربیانی استفاده کنیم که خود به باورهای معرفتی در زمنیه حجاب رسیدند چراکه هرچه بر دل بر آید لاجرم بر دل نشیند.
انتهای پیام