بورس کالا به سرنوشت بازار سرمایه دچار می‌شود؟ + صوت

اخیراً انتقادها نسبت به عملکرد و کارکرد بورس کالا زیاد شده تا جایی که برخی وکلای ملت بر این باورند بورس کالا در تنظیم قیمت بازار و از بین بردن رانت و شفافیت خیلی موفق عمل نکرده و حتی عده‌ای از آنها خواستار توقف عرضه کالاهایی مانند خودرو در بورس کالا شده‌اند.

حسین جوشقانی، عضو هیئت علمی دانشگاه خاتم در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، در این رابطه گفت: دلیل اینکه میان بورس کالا و بازار آزاد همچنان اختلاف قیمت وجود دارد و عرضه کالاهایی مانند خودرو نتوانسته بر این تفاوت قیمت فائق آید بخشی از آن به این دلیل است که هنوز به طور کامل متقاضیان خرید خودرو متوجه نشده‌اند که می‌توانند از طریق بورس هم خودرو خریداری کنند.

دو دلیل برای عدم تأثیر نقش بورس کالا در کنترل قیمت‌ها

وی افزود: هنوز بخش قابل توجهی از مردم و خریداران با نحوه سفارش‌گذاری در بورس کالا آشنایی کامل ندارند و از سوی دیگر عده‌ای اصلاً باخبر نیستند که می‌توان از طریق بورس کالا هم کالایی را خریداری کرد. آن دسته از افرادی که با سفارش‌گذاری در بورس کالا آشنایی ندارند به نوعی برایشان سخت است که از این طریق ثبت سفارش کنند و لذا به طور کلی قید خرید کالا از بورس کالا را زده و به سمت بازار آزاد می‌روند.

کارشناس اقتصادی ادامه داد: به باور من دو دلیلی که ذکر کرده‌ام می‌تواند در به وجود آمدن تفاوت قیمت میان بورس کالا با بازار آزاد مؤثر باشد، ولی به مرور زمان وقتی مردم با سازوکار بورس کالا آشنا شوند این تفاوت قیمت هم از بین خواهد رفت. معتقدم باید به بورس کالا زمان داد تا میزان عرضه و فروش افزایش پیدا کند و وقتی افزایش یافت سپس تفاوت قیمتی از بین خواهد رفت.

جوشقانی با بیان اینکه انگیزه عرضه خودرو یا هر کالای دیگری در بورس کالا به خاطر از بین بردن اختلاف قیمتی است که وجود دارد، عنوان کرد: اختلاف قیمت میان بورس کالا با بازار نه به خاطر میزان عرضه است و نه مشکل از سوی دولت و درصد تولید خودرو - که بهبود چشم‌گیری داشته - بلکه مشکل به دلیل عدم آشنایی مردم با سازوکار بورس کالاست. مردم باور نداشتند که می‌توان از طریق بورس کالا هم خودرو خریداری کرد و تازه این آشنایی صورت گرفته است.

کمک بورس کالا به تعادل قیمت‌ها

وی افزود: به عنوان مثال اگر تا چند ماه آینده عرضه خودرو در بورس کالا ادامه پیدا کند این تفاوت قیمت از بین خواهد رفت. بورس کالا بستری مناسب برای تنظیم عرضه و تقاضاست و می‌تواند تفاوت قیمتی را از بین ببرد و سپس قیمت تعادلی در بازار حاکم شود و در حالت تعادل بازار، اختلاف قیمت خیلی اندک خواهد بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه خاتم با بیان اینکه بورس کالا شفافیت و اعتماد مردم را به دنبال دارد، اظهار کرد: اگر نحوه قیمت‌گذاری در بورس کالا شفاف باشد و تحویل کالا به موقع و سریع انجام شود، آن وقت اعتماد عمومی جلب خواهد شد ولی اگر خلاف این اتفاق بیفتد، سرنوشت بورس کالا به سرنوشت بازار سهام دچار خواهد شد و دیگر کسی حاضر نیست از بورس کالا خرید کند.

بیشتر بخوانید:

جوشقانی معتقد است، در راستای تحقق عدالت در توزیع و به منظور شفافیت در قیمت‌گذاری و عرضه باید سازوکارهای بورس کالا تقویت شود.

وی با بیان اینکه ازطریق بورس کالا دسترسی مردم به بازار، آزادانه خواهد بود و سرعت می‌گیرد، عنوان کرد: یکی از ضعف‌های بورس کالا این است که ثبت‌نام در آن محدود است، چیزی شبیه به لاتاری و لذا باید محدودیت آن برداشته شود. بورس کالا یعنی اینکه هر متقاضی به هر میزانی که می‌خواهد باید بتواند کالا خریداری کند. وقتی بورس کالا توانسته در بازار تعادل ایجاد کند و تفاوت قیمتی را از بین ببرد و عرضه در آن افزایش یافته، نباید محدودیت ثبت سفارش وجود داشته باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه خاتم تأکید کرد: اگر می‌خواهیم عدالت تحقق یابد ضروری است فارغ از هریک از محدودیت‌ها، هرکه قیمت بالاتری را در بورس کالا ثبت کرد بتواند کالای مدنظر خود را خریداری کند چرا که هدف تعادل‌بخشی به بازار است و از بین بردن محدودیت‌ها، نه اینکه محدودیت ایجاد کنیم و سپس این محدودیت‌ها مشکلات دیگری را به وجود آورد.

عدم سازگاری ماهیت بورس کالا با قیمت‌گذاری دستوری

جوشقانی گفت: بورس کالا با ماهیت قیمت‌گذاری دستوری سازگار نیست و اگر دقت کنید قیمت‌گذاری دستوری نتیجه‌بخش نبوده و بنابراین عرضه کالاهای اساسی در بورس کالا می‌تواند پایان‌بخش زیان‌ده بودن برخی شرکت‌ها و صنایع باشد. به طور کلی بورس کالا می‌تواند به افزایش ارزش سهام شرکت‌های بورسی کمک کند و شرایط را برای کاهش زیان‌هایشان فراهم سازد.

وی تأکید کرد: در علم اقتصاد مبحثی تحت عنوان دستکاری در بازار وجود دارد بدین معنا که وقتی به طور عادی در بازار دستکاری نشود به خودی خود عرضه و تقاضا تنظیم خواهد شد. برخی فکر می‌کنند با عرضه همه کالاها در بورس کالا به نوعی بساط دستکاری قیمت جمع خواهد شد ولی باید در نظر داشت که همه کالاها را نمی‌توان در بورس کالا عرضه کرد. اینکه امروز ما مجبور شده‌ایم کالاهایی مانند خودرو و ربع سکه را در بورس کالا عرضه کنیم به این خاطر است که می‌خواستیم در بازار آزاد به صورت دستوری قیمت را کنترل کنیم و چون نتیجه نداده، کشف قیمت و تنظیم قیمت را به بورس کالا سپردیم. منطقی این است که در قیمت بازار دستکاری نشود و اجازه دهیم بازارها خودشان این کار را انجام دهند تا نیازی نباشد سازوکار دیگری برای کنترل قیمت در نظر گرفته شود.

دخالت در بازار و توسل به بورس کالا

عضو هیئت علمی دانشگاه خاتم تأکید کرد: در هیچ کشوری خودرو را از طریق بورس کالا به فروش نمی‌رسانند، زیرا خودرو یک کالای مصرفی است ولی چون در ایران دخالت در بازار به حدی زیاد بوده و منجر به بروز مشکلاتی شده، برای حل این مشکلات به بورس کالا متوسل شده‌ایم.

به گفته جوشقانی، بورس کالا به نقدشوندگی و عدم انجماد بازار کمک می‌کند.

گفت‌وگو از سعید امینی