عدالت مهم‌ترین قاعده در اسلام است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی حسینی، نویسنده کتاب قواعد فقهی فرهنگ، 28 دی ماه در نشست علمی «نقد و بررسی کتاب قواعد فقهی فرهنگ و ارتباطات»، گفت: قواعد فقهی اقتصاد و پول و قواعد فقهی بیمه، فرهنگ و ارتباطات و رسانه، قواعد فقهی حقوق و قضا و سیاست و مسائل اجتماعی از موضوعات مهمی است که در صورت پرداختن دقیق به آن تحول لازم ایجاد خواهد شد و تحقیق بنده هم گامی در این راستا است. 

وی افزود: بنده حدود 10 سال فقه فرهنگ را تدریس کردم و بعد از تدریس تتبع کامل و در حد وسع پیرامون آن انجام دادم و قواعد فقهی این حوزه به دقت بررسی شد که کار سنگینی هم بود، یعنی انتخاب قواعد فقهی مرتبط با فرهنگ و رسانه زیرا نظرات مختلفی توسط فقها بیان شده است.

حسینی بیان کرد: ما می‌توانیم قاعده بسازیم و وظیفه ما این است و فقها هم در طول تاریخ این قواعد را ساخته‌اند مثلاً شهید بیش از 300 قاعده درست کرده است و البته به مرور زمان قواعدی کنار گذاشته شده و قواعد جدیدی آمده است و آن هم با روش اجتهادی و استدلالی؛ بنابراین تطور تاریخی قواعد فقهی خیلی مهم است و فقهای ما در طول تاریخ زحمات زیادی در این عرصه کشیده‌اند. مثلاً صاحب عناوین به صورت دقیق‌تر و مفیدتر در مقایسه با برخی کتب دیگر به این مسئله پرداخته است. 

نویسنده کتاب قواعد فقهی فرهنگ تصریح کرد: بعضی از این قواعد را مانند اضطرار و عسر و حرج را نیاوردم زیرا متوجه فرق بین این دو قاعده نشدم تا اینکه کتاب چاپ شد و روزی خدمت یکی از شاگردان بزرگ شهید صدر بودم و ایشان توضیح دادند ولی چون چاپ شد، دیگر امکان اضافه‌شدن نبود. 

وی اضافه کرد: در این کتاب 11 قاعده آورده‌ام از جمله قاعده عدالت و مصلحت. عدالت واقعاً در شیعه اهمیت بسیار زیادی دارد و روح فقه و حدیث و تفاسیر شیعه و عرفان شیعه است و 50 آیه قرآن کریم در مورد عدالت است و چند آیه از این آیات جزء غرر آیات است و در روایات هم 13 دسته به بحث عدالت اشاره شده است.

اهمیت عدالت در اسلام

حسینی اظهار کرد: بنابراین عدالت فرهنگی خیلی مهم است و از این رو عدالت فرهنگی را معنا کرده‌ایم و از مرحوم حکیمی و شهید صدر در تعریف این معنا بهره بردم. تعریف آقای حکیمی این خاصیت را دارد که تأکید کرده در حوزه فرهنگ هم عدالت همانند بحث عدالت اقتصادی تعریف‌شدنی است؛ از نظر او همه انسان‌های روی کره زمین حق دارند از حدی از امکانات ضروری موجود روی زمین را استفاده کنند که سخن وی مستند به دو روایت است؛ امام صادق(ع) فرمودند: ان الناس یسغنون اذا ...؛ امام باقر(ع) هم براساس روایتی از من لایحضر با سند صحیح و کلینی هم بر عدالت تأکید فرموده است.

این پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اضافه کرد: بنده در مورد قاعده مصلحت هم استقراء از آراء فقها انجام داده‌ام و به خصوص بر نظر امام خمینی(ره) تأمل زیادی کردم و خلاصه تحقیق آن است که همه تصمیم‌گیری‌های فرهنگی در حوزه رسانه و امور فرهنگی باید مبتنی بر عدالت و مصلحت باشد کما اینکه در عرصه‌های دیگر هم این قواعد باید رعایت شوند.

برخی کمبودهای کتاب

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین جعفر بستان نجفی، به عنوان ناقد در سخنانی گفت: مطالب ایشان در عین مفید بودن در برخی موارد ضعف‌هایی دارد که رفع آن به اتقان مطلب کمک می‌کند، از جمله اینکه یکدست نیست، در بخشی از آن مطالب با استناد دقیق و علمی کار شده ولی در بخش دیگر واجد یکسری اشکالات است و البته شاید به تدریس ایشان هم بازگشت دارد.

بستان نجفی با بیان اینکه برخی مباحث مهم نیامده است، اظهار کرد: عنوان قاعده ذکر شده است ولی مطالبی که باید در ذیل آن بیاید، نیامده و بحث نشده است؛ مثلاً در صفحه 95 وقتی بحث لاضرر آمده، مثال‌هایی از این قاعده برای بحث رسانه و ارتباطات آمده ولی دارای برخی ابهامات فقهی است.

وی افزود: موضوع دیگر که بحث نشده اینکه لاضرر نافی یک حکمی است که برای جامعه ضرر دارد یا اینکه ایجابی هم هست، یعنی اگر ما حکم ضرری را برداریم ولی نتوانیم جواز حکم دیگر را اثبات کنیم، چه اثری خواهد داشت؛ این مورد هم اصلاً در کتاب، مورد بحث واقع نشده است.