باید از طریق آزادی و عدالت به امنیت برسیم

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، شامگاه 5 بهمن در همایش ملی حکمرانی اسلامی که در پژوهشگاه فرهنگ اندیشه اسلامی در قم برگزار شد، گفت: یکی از شرایط تمدن‌سازی تکریم عالمان است نه صرفا مسئولان زیرا نه همه مسئولان، عالم هستند و نه همه عالمان وارد عرصه مسئولیت‌های اجرایی می‌شوند.

وی با اشاره به پیام‌های متعدد در تبریک به وی به مناسبت انتخاب در جایگاه دبیری شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: خود این فرهنگ غلطی است که ما برای عناوین اعتباری ارزش قائل شویم بلکه باید برای اندیشمندان و نظریه‌پردازانی که سال‌ها با تلاش و جان‌کندن به یک ایده و نظریه می‌رسند کرامت قائل شویم و به آنان تبریک بگوییم تا جوانان متمایل به عالم‌شدن و نظریه‌پردازی شوند نه اینکه صرفا دنبال گرفتن مسئولیت و پست باشند.

خسروپناه در ادامه با اشاره به بحث حکمرانی اسلامی تصریح کرد: وقتی سخن از واژه حکمرانی به میان می‌آید نباید آن را مرادف حکومت‌داری و سیاستگذاری بگیریم زیرا هر دو به زعم بنده نادرست است و نسبت بین آنها عموم و خصوص من وجه است. حکمرانی، هدایتگری فرایندی است که از سیاستگذاری شروع شده و وارد تنظیم‌گری و خدمات عمومی می‌شود.

وی افزود: مثلا در حوزه دفاع، حکمرانی داریم زیرا همه فرایندهای آن طی شده است و در حوزه امنیت هم حکمرانی داریم ولی در حوزه فرهنگ عمومی، حکمرانی یا نداریم یا ضعیف هستیم.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: سیاست‌ها و اسناد متعدد در عرصه فرهنگ وجود دارد ولی ساختارها متناسب با مقررات نیست. در حکمرانی آموزش عالی هم سند آموزش عالی نوشته شده ولی تنظیم‌گری متناسب با آن را نداریم. در حوزه علوم فناورانه هم می‌توان مدعی شد که تا حدودی موفق بوده‌ایم به همین دلیل در نانو رتبه چهارم و سلول‌های بنیادی رتبه ششم را داریم.

علوم انسانی به تکنولوژی نرم اجتماعی تبدیل شود

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه در علوم انسانی، روان‌شناسی و اقتصاد و مدیریت و ... رشته‌های کشف نظریه هستند و از آنها، تکنولوژی‌های نرم اجتماعی مانند حکمرانی و تکنولوژی آموزشی بیرون می‌آید، ادامه داد: چون علوم انسانی به تکنولوژی نرم تبدیل نشده کارآمدی لازم را ندارد در حالی که در علوم مهندسی و صنعتی این کار رخ داده است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: حکمرانی وقتی اسلامی می‌شود که چند رکن رعایت شود؛ اول اینکه مبانی اسلامی یعنی توحیدمحوری، ولایت‌مداری، فطرت‌نگرشی و آخرت‌گرایی بر آن حاکم باشد.

وی افزود: غربی‌ها حکمرانی هرمی، بازاری و شبکه‌ای را مطرح می‌کنند ولی بازیگری در دست اختاپوس‌ها و بازاریان است و مردم را بازی می‌دهند و امروز با حکمرانی رسانه‌ای ذهن مردم را طوری تغییر می‌دهند که رفتار مردم زاییده هوش شناختی رباتی است.

ویژگی حکمرانی ولایی

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: ما معتقد به حکمرانی ولایی هستیم. ولایت در مفهوم قرآن یعنی پیوند ناگسستنی مردم با ولی و ولی با مردم است، بنابراین نسبت ولی با مردم؛ حاکم و محکوم نیست و ولی در راس هرم نیست بلکه ولی، محور و قطب است و مجموعه مردم در اطراف او. مانند جایگاهی که کعبه دارد و مردم دور او می‌گردند، این مدل هرمی و بازاری و شبکه‌ای غربی نیست لذا حقوق طرفینی بین مردم و ولی وجود دارد.

وی با اشاره به روش حکمرانی اسلامی اظهار کرد: روش ما عقلانیت اسلامی و همان روش حکمی است. حکمت، علم و عمل نافع مبتنی بر لب و اولوالالباب یعنی خرد ناب است که با عقل فرق دارد. در اسلام چهار ساحت عقل داریم، عقل نظری، عملی، معاش و عقل معاد و در روش حکمی حکمرانی، عقل و تجربه و وحی با هم کارکرد دارند.

وی با بیان اینکه تفاوت دیگر حکمرانی اسلامی با سایرین در مقاصد است یعنی مقاصد نوع اهداف را تعیین می‌کنند، گفت: عقلانیت، معنویت، عدالت و سلامت هم مقاصد اصلی در حکمرانی اسلامی است. وقتی از این اهداف در هم تنیده سخن بگوییم دیگر نمی‌توان از عدالت منهای معنویت و عقلانیت سکولار دم بزنیم و مقاصد در ساختارسازی و برنامه‌ریزی و ... نقش دارد.

انتقاد از حفظ‌محوری در نظام آموزشی

وی با انتقاد از روش آموزشی حفظ‌محور در محیط‌های علمی گفت: وقتی هدف، عقلانیت باشد آیا می‌توان ساختار آموزشی را به سمت حفظ‌محوری ببریم؟

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: مسئله دیگر در حکمرانی، پیوند آزادی، عدالت و امنیت است یعنی ما باید از طریق آزادی و عدالت به امنیت برسیم زیرا اینها در قالب یک شبکه به‌هم پیوسته است و این کاملا با ایدئولوژی‌های غربی و غیرغربی فرق دارد. برخی دغدغه آزادی دارند ولی امنیت مدنظر آنان نیست. از مباحث جدی حکمرانی اسلامی مشخص کردن تکلیف این سه مفهوم کلیدی است و اگر تکلیف آنها روشن نشود در همه اقسام حکمرانی یا گرفتار روزمرگی شده یا مبتنی براسلام نخواهد بود.

خسروپناه بیان کرد: اصل دیگر مشارکت حداکثری هم نخبگانی و هم مردمی است؛ برخی مشارکت را  در حزب و قبیله خودشان خلاصه می‌کنند یعنی همین وضعی که چپ و راست امروز دارند و از طرف 80 درصد جامعه مورد بی توجهی هستند. به خاطر مشارکت نخبگانی نباید مردم کنار زده شود و برعکس. در این مشارکت اهل کتاب هم در دایره ولایت قرار دارند، اخوت ایمانی، اسلامی و انسانی که همه را در برمی‌گیرد.

وی ادامه داد: اصل دیگر مدیریت جهادی است و نه اداری، اینکه نیم ساعت کار مفید یک کارمند باشد مدیریت اسلامی نیست همچنین اصل دیگر مسئولیت‌پذیری، شفافیت، پاسخگویی و صداقت است.

لزوم تسهیل در امور مردم

وی افزود: اصل دیگر هم اصل تسهیل‌گری است که از قاعده میسور به دست آمده است. الان در جامعه می‌خواهند نام یک روستا را عوض کنند باید شورای روستا، شورای استان تا هیئت دولت نظر دهند. یک تولیدکننده می‌خواهد مجوز بگیرد باید از 20 سازمان مجوز بگیرد.

خسروپناه با بیان اینکه اصل خودسازی و شایسته‌سالاری هم جزء اصول دیگر حکمرانی اسلامی است، اضافه کرد: همچنین اصل استقلال و عزت ملی و اصل تمدن‌سازی هم از اصول مهم حکمرانی اسلامی است. در حکمرانی حتما باید احکام شرعی رعایت و استفاده شود همچنین استفاده از نظریات علمی صورت بگیرد.

دبیر شورای انقلاب فرهنگی گفت: در تدوین حکمرانی و نظریه آن همه علوم اسلامی باید به کار گرفته شود یعنی فلسفه، معارف قرآن، فقه، اخلاق و نقش دارند و بینارشته‌ای است. البته چون علوم در هم تنیده است باید متخصصان رشته‌های مختلف در کنار همدیگر به تدوین نظریه حکمرانی بپردازند.  

وی افزود: در حکمرانی غربی هم کسی که نظریه حکمرانی فرهنگی می‌دهد صرفا یک روان‌شناس نیست و باید از مجموعه علوم استفاده کرد. نمی‌گویم متخصص نیاز نداریم ولی در تدوین نظریات حکمرانی باید از مجموعه علوم استفاده شود تا اینکه فقط از منظر یک رشته ویک نگاه به تولید نظریه بپردازیم.