توجه به ذائقه نسل جوان با حفظ اصالت‌ها؛ رسالت مداحان اهل بیت(ع)
یک مداح اهل بیت(ع) گفت: مداحی قطعاً باید با ذائقه جوانان امروز هماهنگ باشد، وگرنه جذب آن‌ها به پایین‌ترین سطح خودش می‌رسد؛ اما جذب به هر بهانه‌ای نباید اتفاق بیفتد.
در سال‌های اخیر، شاهد ظهور و اجرای سبک‌های متنوع و بعضاً عجیبی از مداحی بوده‌ایم که نقش مخربی در جذب جوانان به هیئت‌ها داشته و موجب تمسخر و هجمه‌های بسیاری به شعائر مذهبی شده است. خبرنگار ایکنا از اصفهان در این‌باره با حمید بصیرت، متولد ۱۳۶۰ در اصفهان و دانش‌آموخته رشته مدیریت صنعتی گفت‌وگو کرده است. وی از سال ۱۳۷۴ فعالیت در زمینه مداحی را آغاز کرده و اکنون در هیئت متوسلین به ائمه اطهار(ع)، واقع در خیابان پروین، خیابان حکیم شفایی دوم به مداحی و نوحه‌خوانی مشغول است.
ایکنا ـ در سال‌های اخیر، برخی مداحی‌ها به سمت موسیقی پاپ یا ریتم‌های جدید پیش رفته‌‌اند. نگاه شما نسبت به این مسئله چیست؟
استفاده از موسیقی یا ریتم‌های جدید برای بهترشدن کیفیت اجراها اشکالی ندارد، به شرط آنکه خدای نکرده از موسیقی‌های غربی گرفته نشده باشد و بتواند تنوع را در راستای تغییر مثبت به‌کار بگیرد، نه اینکه بخواهد به بهانه نوآوری باعث آسیب و ناهنجاری شود.
متأسفانه شعرای ما برای پیشرفت در زمینه ملودی، آهنگ یا به قول عوام سبک مداحی، به‌دنبال یادگیری دستگاه‌های موسیقی نمی‌روند و این نوعی آسیب و نقص به‌شمار می‌رود. اگر به‌دنبال این علم و هنر بروند، قطعاً این اتفاق می‌افتد که حتی افرادی که در زمینه موسیقی فعالیت دارند یا به قولی کلیپ محتوا تولید می‌کنند یا خوانندگانی که با آهنگ سروکار دارند، از ملودی‌های مداحی استفاده کنند؛ کمااینکه در سال‌های نه چندان دور مداحانی را داشتیم که ملودی از خودشان بود و خواننده‌ها از آن استفاده کردند؛ برای نمونه مرحوم سعیدمنش این اصطلاح شعر را در این دستگاه خواند که «مران اشتر ساربان یک دم» و بعد آقای مختاباد آهنگ «شبانگاهان تا حریم فلک» را از روی ملودی‌های آقای سعیدمنش خواند که مداح بود. اگر اشتباه نکنم، آهنگ شبانگاهان در عصر خودش، یعنی دهه ۷۰ با استقبال زیاد مردم مواجه شد؛ پس چنین چیزی امکان‌پذیر است و حتماً نباید سراغ تقلید از موسیقی‌هایی برویم که خواننده‌ها می‌خوانند؛ هم می‌توانیم نوآوری داشته باشیم و هم پویایی تا در این زمینه مرجع تقلید قرار بگیریم.
ایکنا ـ به نظر شما تا چه حد ضرورت دارد که مداحی با ذائقه نسل جوان امروز هماهنگ شود؟
مداحی قطعاً باید با ذائقه جوانان امروز هماهنگ و خوانایی داشته باشد. اگر چنین نباشد، جذب آن‌ها به پایین‌ترین سطح خودش می‌رسد؛ اما جذب به هر بهانه‌ای نباید اتفاق بیفتد. وقتی کسی که حتی هیئتی و مذهبی نیست، مداحی‌ای را گوش می‌دهد، آن را استوری می‌کند و مورد نقد قرار می‌دهد، ما باید به خودمان بیاییم؛ چون حتی آن‌ها که مذهبی نیستند، به این سبک مداحی ایراد می‌گیرند.
اگر افراد چارچوب‌های مداحی را در کلاس‌های آموزش مداحی یاد گرفته و به رعایت اصول ادب و اخلاق در مداحی مقید باشند، مطمئنم هیچ‌وقت سراغ سبک‌هایی نمی‌روند که به هر قیمتی بخواهند خودشان را مشهور و مخاطبشان را جذب کنند؛ پس داشتن استادی خوب در زمینه مداحی، خودش نقش به اصطلاح ترمز را دارد تا مداح نتواند هر جایی پایش را روی گاز بگذارد و جلو برود. به نوعی نقش ایستایی دارد و باعث استانداردشدن مداحی می‌شود.
ایکنا ـ به نظر شما مداح باید بیشتر پیام‌های اخلاقی و اجتماعی را منتقل کند یا صرفاً شور عزاداری را زنده نگه دارد؟
اگر مداحی دارای پیام‌های اخلاقی، اجتماعی و حتی سیاسی نباشد و صرفاً بخواهد شور عزاداری را زنده کند، مطمئناً هیچ سازندگی در آن هیئت اتفاق نخواهد افتاد؛ چراکه اگر هدف صرفاً اشک‌ریختن بر امام حسین(ع) باشد، اولین سوگوار امام حسین(ع)، عمر سعد ملعون بود؛ پس قرار نیست بخواهیم از یک طرف حالت اشک و از طرف دیگر با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی، در مخاطب شور ایجاد کنیم؛ بلکه قرار است بعد از خروج مداح از یک جلسه، مخاطب متحول شده و پیام‌هایی دریافت کرده باشد؛ برای نمونه در زیارت عاشورا می‌خوانیم «اِنّی سِلْمٌ لِمَنْ سالَمَکُمْ...» یعنی کسی که با شما در صلح باشد، من با او در صلحم و با کسی که شما را دوست داشته باشد، دوست هستم. اگر مبنای کسی تولی و تبری باشد، هیچ‌وقت با کسی که با اهل بیت(ع) دشمنی دارد، ابراز رفاقت نمی‌کند و با کسی که بخواهد او را از امام حسین(ع) جدا کند، مأنوس نمی‌شود؛ پس این‌همه مفاهیم گنجانده‌شده در مباحث جلسات آل الله دارای پشتوانه قوی روایی و قرآنی است که مداح باید به آن‌ها بپردازد.
بخش مهمی از پاسخ این سؤال نیز متوجه شعراست. اگر شاعر به دنبال تحقیق و مطالعه برود و صرفاً ظاهر معصوم را در شعر خود مدنظر قرار ندهد، بلکه به ماهیت زندگی معصومین(ع)، شامل شغل، نحوه رفتار با خانواده، حضور در اجتماع، کرامت‌ها و پیام‌های اخلاقی‌شان بپردازد و این موارد را در شعر خود بگنجاند، نیازی نیست حتماً در بیت سوم و چهارم، مخاطب را داخل گودال ببرد و همه شعرش به قول مداحان، گودالی شود. شعر شاعر باید پیام داشته باشد و در انتها همچون نمک کار وارد روضه شود.
ایکنا ـ نگاه و رویکرد مخاطب امروزی را به نوحه‌خوانی و مجالس روضه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متأسفانه مخاطب امروز در نگرش و سلیقه، به‌دنبال شور عزاداری و کمتر شعور عزاداری است. اگر ببینیم مخاطب و خروجی یک هیئت مثلاً عده‌ای هستند که به‌دنبال منش شهدا و کارهای جهادی هستند و می‌خواهند برای جامعه مفید باشند، از قشر تحصیل‌کرده و نخبه هستند و به‌طور کلی، آمار تحصیل‌کرده‌ها و نخبه‌های علمی آن هیئت زیاد است، متوجه می‌شویم که آن هیئت هم سازندگی و هم شور و شعور دارد؛ ولی اگر ببینیم خروجی یک هیئت به‌گونه‌ای است که افراد شاید بعد از چندین سال رفت‌وآمد به هیئت، نه در زندگی اقتصادی و نه در زندگی خانوادگی‌شان، حتی در رفتار با پدر و مادر، خانواده، حضور در اجتماع، سبک لباس‌پوشیدن، سبک گفتار و... نه تنها پیشرفتی نداشته، بلکه تنزل هم پیدا کرده‌اند، باید بدانیم که این هیئت فقط به‌دنبال شور عزاداری و به قول خودمان تخلیه هیجان‌ها، عواطف و احساسات بوده است.
زهرا مظفری‌فرد
انتهای پیام
