نوشتن پشت میله‌های زندان؛ از نلسون ماندلا تا یحیی سنوار

در میان ادبیات مکتوب برجسته دنیا، شاهکارهایی به چشم می‌خورد که در پشت میله‌های زندان و در شرایطی سخت و دردناک تدوین شده است. کتاب‌های «گفت‌وگوهایی با خودم» نوشته نلسون ماندلا، رهبر جنبش مبارزه با آپارتاید، «پرتوی از قرآن» اثر آیت‌الله طالقانی، سفرهای مارکوپولو نوشته روستیکلو دا پیزا و خود مارکوپولو و «استنطاق» اثر داستایسفکی، نمونه‌هایی از این‌ دست آثار است که در دوران اسارت تألیف شده‌اند. 

رمان «خار و میخک» نیز کتابی است که یحیی ابراهیم سنوار در طول دوران اسارت خود در زندان بئرالسبع رژیم صهیونیستی به زبان عبری نوشته و به توصیف زندگی فلسطینی‌های ساکن در اردوگاه پرداخته است. این کتاب، روایتی کاملاً واقعی از ده‌ها سال مقاومت مردم فلسطین به‌شمار می‌رود که بخشی از آن تجارب زیستی خود سنوار است و بخشی دیگر، شنیده‌های او از خانواده، فامیل و همسایگان را شامل می‌شود.

«خار و میخک» شرح زندگی فردی به نام احمد است که در بحبوحه نبرد و محاصره، در اردوگاه ساکن است و از نزدیک شاهد ظلم و ستم صهیونیست‌هاست. سنوار در سراسر این رمان، زندگی اهالی غزه را با سادگی و فروتنی به تصویر می‌کشد؛ سادگی و فروتنی در لباس، غذا و عشق. این رمان در سایت آمازون قرار گرفت و با استقبال افکار عمومی روبرو شد؛ اما با فشار سیاسی و لابی رژیم صهیونیستی از این سایت حذف شد. 

سنوار در مصاحبه‌ با روزنامه‌نگاری ایتالیایی چنین گفت: «زندان انسان را می‌سازد و وقت کافی برای تفکر در خصوص اعتقادات به او می‌دهد.» او در مدت اسارت، پنج کتاب دیگر نیز از زبان‌های عبری و انگلیسی به عربی ترجمه کرد. 

چهار بار حبس ابد 

یحیی ابراهیم السنوار در سال ۱۹۶۲ در اردوگاه خان‌یونس به دنیا آمد. او فرزند خانواده‌ای فلسطینی بود که در سال ۱۹۴۸ از شهر عسقلان به باریکه غزه هجرت کرده‌ بودند. دوران کودکی‌اش با محاصره غزه و مقاومت فلسطینی‌های آن دیار مصادف بود. سنوار با تمام وجود، طعم واژه‌های آوارگی، جنگ، حمله، رشادت، شجاعت، مقاومت، شهادت، محاصره و... را می‌چشید و بزرگ می‌شد. 

در جوانی توانست مدرک کارشناسی زبان و ادبیات عرب را از دانشگاه نوپای غزه بگیرد. او از اولین کسانی بود که پرچم مقاومت اسلامی را در نوار غزه برافراشت و به همین علت، از سوی رژیم اسرائیل چندین مرتبه بازداشت شد. اولین مرتبه در سال ۱۹۸۲، شش ماه به بهانه مشارکت در اقدامات مقاومتی حبس موقت شد؛ سپس در ۱۹۸۵ به مدت هشت ماه به‌دلیل حضور در اقدامات امنیتی و مقاومتی بازداشت شد. او چهار مرتبه دیگر هم بازداشت شد؛ اما دیگر خبری از آزادی نبود، چراکه چهار مرتبه به حبس ابد محکوم شده بود. 

یحیی سنوار در مدت اسارت بارها به فرار از زندان‌های رژیم صهیونیستی اقدام و با رهبران حماس در خارج از زندان ارتباط برقرار کرده بود. وی نحوه واردکردن تلفن همراه را به داخل زندان می‌دانست و از وکلا و ملاقات‌کنندگان برای انتقال پیام‌های خود به بیرون از زندان بهره می‌برد. محتوای بسیاری از این پیام‌ها، اطلاعاتی درباره نحوه ربایش نظامیان صهیونیست، برای مبادله آن‌ها با زندانیان فلسطینی بود. او از طریق آموزش‌های اینترنتی تحصیلات خود را نیز ادامه می‌داد. 

روزنی به رهایی 

سنوار ۲۲ سال از عمر خود را به‌صورت متوالی در زندان‌های صهیونیستی سپری کرد و حدود چهار سال از آن‌ ایام را در سلول انفرادی گذراند. یحیی ابراهیم در مدت اسارت، رهبری اسرای جنبش مقاومت اسلامی حماس را بر عهده داشت. هرچند سنوار با محکومیت به حبس ابد، دیگر امیدی به آزادی نداشت، اما پس از تحمل سال‌ها رنج اسارت، در سال ۲۰۱۱ و پس از عقد پیمان وفدالاحرار از زندان رهایی یافت. 

سنوار که یکی از مؤثرترین نیروهای مقاومت اسلامی حماس محسوب می‌شد، همواره از سوی رژیم صهیونیستی مورد آزار و اذیت قرار می‌گرفت؛ برای نمونه منزل وی چندین بار از سوی ارتش اسرائیل ویران شد. علاوه بر این، ایالات متحده آمریکا در سپتامبر ۲۰۱۵، نام او را در فهرست تروریست‌ها قرار داد و جایزه‌ای به مبلغ پنج میلیون دلار برای نابودی‌اش منظور کرد که به مرور زمان این مبلغ افزایش می‌یافت. 

سنوار در سال ۲۰۱۷، جانشین اسماعیل هنیه معرفی شد. او همچنین سازمان ضدجاسوسی حماس به نام المجد را پایه‌گذاری کرد و توانست جاسوسان بسیاری را شکار کند. یحیی ابراهیم سنوار مغز متفکر و یکی از طراحان اصلی عملیات تاریخی طوفان الاقصی و کابوس بزرگ صهیونیست‌ها بود. جمله معروفش زبانزد خاص و عام است: «مذاکره‌ای در کار نیست؛ یا پیروز می‌شویم یا کربلایی دیگر رخ می‌دهد.»

یحیی ابراهیم سنوار که پس‌ از ترور میهمان عزیز ایران، اسماعیل هنیه، جانشین او شده بود، چند روز پیش در ۶۱ سالگی و در حالی که در رفح مشغول مبارزه و مقاومت بود، شهد شهادت را نوشید. 

این قهرمان تا آخرین لحظات حیات دنیوی خود به مبارزه ادامه داد و تا آخرین ثانیه‌های عمر خویش با صهیونیست‌ها جنگید و سربازان آن‌ها را مجبور به عقب‌نشینی کرد. او زیبا زندگی کرد، زیبا و مقتدر به شهادت رسید و به قهرمان و اسوه برای ابراهیم‌ها و یحیی‌ها تبدیل شد. او در آغاز زندگی یحیی نام گرفت؛ اما تا ابد نیز نامش در خاطر آزادگان جهان به‌مثابه یحیی و زندگی‌بخش ماندگار شد.

الهه‌سادات بدیع‌زادگان