ساختار اقتصادی حکومت مهدوی در کلام امام باقر(ع)
ساختار اقتصادی حکومت حضرت مهدی(عج)، از منظر امام باقر(ع)، مبتنی بر رفع فقر، شکوفایی اقتصادی، استفاده صحیح از منابع طبیعی، گسترش تولید و کشاورزی و رهایی از محدودیت‌های تحمیل‌شده بر بهره‌وری انسان از نعمت‌های الهی است.
زنده نگه‌داشتن اندیشه انتظار منجی در میان مؤمنان، از مهم‌ترین زمینه‌های برپایی حکومت فراگیر الهی‌ست؛ بنابراین ائمه شیعه همواره با تبیین ابعاد نظام حکومت مهدوی، شور و شوق انتظار را در دل مؤمنان زنده نگه می‌داشتند. امام باقر(ع) نیز در این راستا، گاهی با تبیین وضعیت کلی جهان در هنگامه و آستانه ظهور و گاهی با به تصویر کشیدن گوشه‌هایی از حکومت جهانی حضرت قائم(عج)، امید به برپایی حکومت مهدوی را در دل شیعیان، تازه نگه می‌داشتند.
حکومت مهدوی و پایان‌دادن به فقر
ساختار اقتصادی حکومت حضرت مهدی(عج) از منظر امام باقر(ع)، مبتنی بر رفع فقر، شکوفایی اقتصادی، استفاده صحیح از منابع طبیعی، گسترش تولید و کشاورزی و رهایی از محدودیت‌های تحمیل‌شده بر بهره‌وری انسان از نعمت‌های الهی‌ست. در این نظام، انسان‌ها به عدالت در بهره‌برداری می‌رسند و منابع زمین به شکلی گسترده و کارآمد در اختیار آنان قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید:
در روایتی از امام باقر(ع)، به ویژگی‌هایی از شکوفایی اقتصادی و پایان فقر در عصر ظهور اشاره شده است. ایشان می‌فرماید: «زمانی که قائم ظهور کرد، ... ایشان برای مردم دو مرتبه در سال عطای کامل دارد و دو بار هم در هر ماه روزی می‌دهد و میان مردم مساوات برقرار می‌کند، به‌طوری که مؤدیان زکات با زکاتشان به در خانه‌های شیعیان می‌روند و آن‌ها هم قبول نمی‌کنند و می‌گویند ما نیازی به درهم‌های شما نداریم ... پس عطایی می‌دهد که پیش از او نداده باشند.»
ایشان فراوانی و برکت در عصر ظهور را چنین توصیف می‌کند که مردم مالیات اموال و امکانات‌شان را خود، به دلخواه و با افتخار به سوی دولت مهدی می‌برند و خداوند بر شیعیان چنان وسعت، برکت، رفاه و امکانات ارزانی می‌دارد که اگر حقیقت سعادت و نیک‌بختی را نمی‌فهمیدند و به ارزش‌های اخلاقی آراسته نبودند، مست امکانات می‌شدند و به طغیان و تجاوز سر برمی‌داشتند. وضع اقتصادی در این دوران به حدی سامان می‌یابد که نه‌تنها نیازهای مردم تأمین می‌شود، بلکه منابع مالی کشور بیش از مصارف خواهد بود و دولت مهدوی با کسری بودجه مواجه نخواهد شد.
در کنار شکوفایی مالی، صنعت، فناوری و عمران نیز به رشد قابل توجهی دست می‌یابد. امام باقر(ع) در این خصوص می‌فرماید: «... فلا یبقى فی الأرض خراب إلا عُمّر؛ در زمان حکومت مهدی، در روی زمین هیچ ویرانه‌ای نمی‌ماند، مگر آنکه آباد می‌شود.» همچنین از ایشان نقل شده است: «... مهدی بر مرکب‌های پرصدایی که آتش و نور در آن تعبیه شده است، سوار می‌شود و به همه آسمان‌ها سفر می‌کند.» از این روایت می‌توان پیشرفت عظیم علمی و صنعتی و نیز آباد و قابل سکونت بودن بیشتر آسمان‌ها را در سایه توسعه علم و فناوری فهمید، چنانکه گفته‌اند مهدی «انواع دستگاه‌ها را به‌کار می‌اندازد... .»
همزمان با توسعه صنعت، استخراج معادن و بهره‌گیری از ذخایر طبیعی نیز در دولت مهدوی تحولی بنیادین می‌یابد. در روایتی آمده است: «و له أظهر الکنوز و الذخایر بمشیتی؛ و برای او (یعنی آن حضرت)، با مشیت (خواست) من، گنج‌ها و ذخایر را آشکار خواهم کرد.» نیز از امام باقر(ع) نقل شده است: «إذا ظهر القائم... و حجر موسی و عصاه: زمانی که قائم ظهور کرد ... و با سنگ و عصای موسی ظاهر می‌شود.» این سخن نشان می‌دهد همان‌گونه که عصای موسی در تاریخ نشانه‌ای از استخراج آب و برکت بود، در این دوران نیز با پیشرفته‌ترین روش‌ها منابع کشف و استخراج خواهد شد.
در این دوران، قوانین محدودکننده برای بهره‌مندی از دریاها و منابع طبیعی نیز کنار می‌رود؛ زیرا در آیات قرآن بارها اشاره شده که این نعمت‌ها برای بندگان خدا آزاد است، از جمله این آیه: «أُحِلَّ لَكمْ صَیدُ الْبَحْرِ وَ طَعَامُهُ مَتَاعًا لَّكُمْ وَ لِلسَّیارَةِ؛ بر شما صید دریا و طعام آن حلال شد تا شما و کاروانیان از آن بهره‌مند شوید.» استفاده‌های دریایی در حکومت حضرت مهدی(عج) بدون ترس از کمبود یا تهدید صورت خواهد گرفت و برکات زمین و آسمان در اختیار مردم قرار خواهد داشت.
از دیگر جلوه‌های تحول اقتصادی، توسعه کشاورزی‌ست. در روایتی از امام باقر(ع) آمده: «...و یبعث فیحفر من خلفِ قبر الحسن نهرا یجری إلی الغُرّیین فی النجف و یعملُ علی فوهتهِ قناطر و أرحاء فی السبیلِ لهم نهرا یجری ... و کأنیّ بالعجوزِ و علی رأسها مکتل فیه برّ حتی تطحنه یکربلاء؛ آبراهی از پشت قبر حسین برای آن‌ها حفر می‌کند که تا غرّیین جریان یافته و به نجف سرازیر می‌شود و بر آن آبراه، پل‌ها و آسیاب‌ها ساخته خواهد شد؛ گویی پیرزنی را می‌بینم که زنبیلی گرفته و پر از گندم است و به آسیاب‌ها می‌رود، بی‌آنکه از او کرایه‌ای گرفته شود، گندم‌هایش را آرد می‌کند.»
یعنی حضرت مهدی(عج) با دادن امکانات رایگان، مردم را به کشاورزی تشویق می‌کند و مردم نیز با این کار، احتیاجات خود را برآورده می‌کنند. از آن حضرت نقل شده است: «...وَ یخْرِجُ اللهُ مِنَ الأْرْضِ بَذْرَهَا...؛ بارانی می‌بارد که زمین محصول خود را آشکار می‌کند و مردم از نعمتی برخوردار می‌شوند که هرگز مانند آن را ندیده‌اند.»
در نهایت، بهره‌برداری آزاد از زمین نیز یکی از اصول مهم اقتصادی در عصر ظهور است. امام باقر(ع) می‌فرماید: «مَن غَرس شجراً أو حفر وادیاً لم یسبقه أحد أو أحیا أرضاً میتةً فهی له قضاء مِن الله و رسوله؛ هر قومی که مقداری از زمین را احیا و آباد کند، خود سزاوار آن زمین است و آن زمین از آنان خواهد بود.» همچنین فرموده است: «مَن أحیا أرضاً موتاً فهی له؛ هر كه زمين مرده‌اى را زنده كند، آن زمين از آن اوست.»
این روایات گویای آن است که پس از رفع قوانین محدودکننده، انسان‌ها با آزادی کامل و بدون مانع، از زمین بهره خواهند گرفت و محصولات کشاورزی، حق مشروع آنان خواهد بود.
الهه‌سادات بدیع‌زادگان
انتهای پیام
