رسانهها؛ شمشیر دولبه بحرانها
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اصفهان با بیان اینکه رسانهها در دوره بحران به‌مثابه شمشیری دولبه هستند، گفت: در شرایط بحرانی، میزان حرفه‌ای‌گری و هوشمندی رسانه‌های رسمی باید افزایش یابد تا با اطلاع‌رسانی درست و بهنگام، اعتماد مخاطبان را جلب کنند.
رضا اسماعیلی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان در خصوص اهمیت سواد رسانه‌ای در دوره بحران و شرایط جنگی اظهار کرد: رسانهها در چنین شرایطی از یک سو می‌توانند تشدیدکننده بحران باشند و از سوی دیگر، آرامش‌بخشی به جامعه را برعهده بگیرند. اساساً رسانهها از نظر فنی، شمشیری دولبه هستند؛ یعنی هم توانایی تشدید رویدادهای بحرانی، عمق‌بخشیدن به آن‌ها و گسترده‌ترکردن دایره بحرانها را دارند و نیز می‌توانند در پیشگیری و مدیریت شرایط بحرانی، شرایط پس از بحران و سوق‌دادن افکار عمومی به شرایط مطلوب نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشند.
وی افزود: اعضای جامعه، مصرفکنندگان محتوای رسانه‌ای هستند و باید در استفاده از اخبار، اطلاع‌رسانی‌ها و تجزیه‌وتحلیل‌ها نکاتی را رعایت کنند؛ برای نمونه سنجش میزان اعتبار منبع اطلاع‌رسانی و محتوای رسانه‌ای اهمیت بسیاری دارد. مردم باید تشخیص دهند که منبع ارسال پیام‌ها تا چه میزان معتبر است و محتوای صدق و کذب به‌طور همزمان به‌وسیله آن منتشر نمی‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان بیان کرد: افراد جامعه برای تشخیص این موارد به دانش رسانه‌ای نیاز دارند تا در مرحله اول از منبع اعتبار پیام‌رسان مطلع شوند؛ سپس صدق و کذب پیام‌ها و انگیزه اطلاع‌رسانی آن‌ها را تشخیص دهند. تربیت رسانه‌ای بر کسب دانش رسانه‌ای که فراتر از سواد رسانه‌ای است، تأثیر بسیاری دارد.
وی گفت: برای مجهزشدن به منبع دقیق علمی، باید خاستگاه رسانهها را تشخیص داد؛ چگونگی تبارشناسی رسانه‌ای و دریافت منظور و مقصود فعالان رسانه بسیار مهم است؛ همچنین باید دریافت که رسانهها چگونه با سیستم‌ها و تکنیک‌های حرفه‌ای در عرصه تولید و تنظیم اخبار، جهت‌گیری‌های خود را به مخاطبان منتقل می‌کنند.
اسماعیلی تصریح کرد: در جهان امروز، رسانه‌هایی برگ برنده را در دست دارند که از آخرین واکنش‌های شناختی، احساسی و عملی مخاطبان خود اطلاع داشته باشند. اقشار مختلف مردم، ذی‌نفعان این عرصه برای دریافت اطلاعات هستند که با استفاده از شیوه مثلث‌بندی، میانگین واکنش‌ها نسبت به اطلاعات منتشرشده را ارزیابی می‌کنند تا مبنایی برای فعالیت‌های رسانه‌ای بعدی داشته باشند.
وی ادامه داد: علاوه بر پیام‌رسان‌های خارجی، پیام‌رسان‌های داخلی، رادیو و تلویزیون و روزنامه‌های کشور خودمان نیز از این ویژگی برخوردارند. رسانه بستری برای تشخیص جهت‌گیری‌های عامه مردم است تا با تجزیه و تحلیل آن‌ها فعالیت‌های رسانه‌ای بعدی خود را برنامه‌ریزی کنند. اعمال محدودیت‌های بیشتر بر پیام‌رسان‌ها درست است؛ ولی کافی نیست و این موضوع را از زوایای گوناگون می‌توان بررسی کرد. رسانه بستری برای کسب اطلاعات است، به‌طوری که مدیران و سیاست‌گذاران می‌توانند از شبکه‌های اجتماعی داخلی و خارجی، رادیو و تلویزیون و... برای سیاست‌گذاری‌های خود بهره ببرند.
این استاد دانشگاه در خصوص جنگ روانی و رسانه‌ای در شرایط بحران و چگونگی تشخیص اخبار صحیح از شایعات و اخبار کذب بیان کرد: عامه مردم باید در ابتدا ماهیت خبر را از ماهیت تجزیه و تحلیل تفکیک کنند؛ برای نمونه خبر همان اطلاعی است که از وقوع رخدادی دریافت می‌کنیم؛ ولی تجزیه و تحلیل ایده‌هایی است که تحلیل‌‌گر درباره خبر بیان می‌کند.
جنگ روانی و پدیده دایره انتشار
وی با بیان اینکه در چنین موقعیتی با پدیده دایره انتشار روبه‌رو می‌شویم، اضافه کرد: براساس این پدیده، عده‌ای از وقوع رویدادی مطلع می‌شوند و به دیگران اطلاع می‌دهند. سواد و تربیت رسانه‌ای ایجاب می‌کند مخاطبان در این مرحله خبر را از تحلیل آن تفکیک کنند؛ سپس تا زمانی که از میزان اعتبار و صحیح‌بودن آن مطمئن نشد‌ه‌اند، از بازنشرکردن خبر خودداری کنند.
اسماعیلی گفت: اضطراب و ناآرامی افراد جامعه در شرایط بحران باعث تشدید آثار جنگ روانی و اساساً بازنشر اخبار و اطلاعات باعث متعادل‌شدن وضعیت روحی و روانی آن‌ها می‌شود؛ زیرا دیگران را با شخص همراه می‌کند. در جامعه ایرانی، نقش زنان در انتقال پیام‌هایی که استرس و آسیب به دنبال دارد، بسیار وسیع است.
وی تأکید کرد: از نظر دانش ارتباطات و علوم رسانه، دو سبک رسمی و غیررسمی برای انتشار اخبار وجود دارد و در عصر حاضر، هر شهروند می‌تواند رسانه‌ای مجزا باشد؛ بنابراین از نظر جامعه‌شناسی فرانسوی، ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که افراد آن علاوه بر مخاطب رسانه بودن، واسطه انتقال پیام‌ها با بار احساسی و عاطفی هستند. اگر موج سیاست‌ها و جریان‌های رسانه‌ای در شرایط بحران براساس صداقت و اعتماد جریان یابد، مخاطبان بعد از مدتی اخبار صدق و کذب را از یکدیگر تشخیص می‌دهند.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اصفهان گفت: اطلاع‌رسانی درست و بهنگام می‌تواند در درازمدت اعتماد مخاطبان را جلب کند. رسانه‌های رسمی، به‌ویژه رادیو و تلویزیون در چنین شرایطی نقش حیاتی و تعیین‌کننده‌ای دارند؛ زیرا سرعت، دقت و صداقت در انتشار خبر بسیار اهمیت دارد. در شرایط بحرانی، میزان حرفه‌ای‌گری و هوشمندی رسانه‌های رسمی باید افزایش یابد.
زهراسادات مرتضوی
انتهای پیام
