غضب؛ شعبه‌ای از جنون

به گزارش ایکنا از اصفهان، آیت‌الله‌العظمی حسین مظاهری در سلسله گفتارهایی، به شرح ۴۰ رذیلت‌ اخلاقی پرداخته است که از سوی پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر معظم‌له منتشر و در سایت خبرگزاری ایکنا بازنشر می‌شود. شماره یازدهم این مجموعه به رذیله اخلاقی «غضب» اختصاص دارد.

غضب، حالتی نفسانی‌ است كه با قراردادن ناخوشايندها در برابر انسان، او را به انتقام وادار می‌کند. در پی طغيان صفت رذيله غضب، جريان خون در رگ‌های انسان شدت می‌‏يابد، قلب به تلاطم می‌‏افتد، چهره برافروخته می‌شود و بدن شخص غضبناک به لرزه می‌افتد.

بیشتر بخوانید:

• بدگمانی؛ جلوه‌ای از پلیدی باطن
• غرور؛ طوق شیطان بر گردن انسان
• جهل‏ و نادانی؛ قله همه بدی‌ها
• حسد؛ زشت‌ترین صفت رذیله
• عجله؛ مانع تقرب به خدا
• بی‌تابی و سبک‌سری؛ رذیلت ذاتی انسان
• مکر و فریب؛ جلوه‌ای از نفاق و دورویی
• غفلت؛ عامل کوری و زنگار قلب
• شرک؛ عامل محرومیت از رحمت خدا
• بی‌ثباتی؛ مایه زیان‌کاری در دنیا و آخرت

کسی که غضب بر او چيره شده، فقط با انتقام آرام خواهد شد. حال اگر موفق به انتقام نشود، غم و غصه وجود وی را تسخير می‌کند، چهره‌اش تيره و اندوهناک می‌شود و بدتر آنکه، صفت رذيله، عقل او را از کار می‌اندازد و از آن پس قدرت تصميم‌گيری عاقلانه ندارد؛ رفتارهای احمقانه و ديوانه‌وار از او سر می‌زند تا اينکه راهی برای نجات خويش از اندوه انتقام بيابد؛ از اين‌رو، وعظ و نصيحت، بلكه تهديد نيز در انسان غضبناک ثمری ندارد، او را از آنچه در پی آن است، باز نخواهد داشت.

اميرمؤمنان(ع) غضب را شعبه‌ای از جنون دانسته‏ است: «الحِدَّةُ ضَربٌ مِن الجُنونِ، لأنَّ صاحبَها يندَمُ فإن لَم‏يندَم فجُنُونُه مُستَحكَمٌ؛ خشم و تندى نوعى از ديوانگى‌ است، زيرا صاحب آن پشيمان مى‌شود و اگر پشيمان نشود، ديوانگی‌اش قطعى‌ است.» (نهج‌البلاغه، حکمت 255) طبق اين روايت شريف، سرانجام غضب‌ پشيمانی‌ است و چنانچه غضبناک پشيمان نشود، به ديوانگی كامل مبتلا شده است.

اگر رذيلت غضب در کسی شعله‌ور شود، گاه به ديگران دشنام می‌دهد؛ حتی دشنام به حضرت حق نيز ممکن است از وی سر بزند، گاهی به افشای اسرار و حتی افشای اسرار خود و نزديکان می‌پردازد، گاه نيز کار او به کتک‌کاری و مجروح‌کردن يا حتی قتل ديگران می‌انجامد که همه اين مفاسد ناشی از خاموشی نور عقل در وجود شخص غضبناک است.

خلاصه آنکه، طغيان صفت رذيله غضب برای دنيا و آخرت آدمی، خطرها و خسارت‌های بزرگ و فراوانی دارد؛ پس رفع اين صفت شوم و خانمان‌‌برانداز بسيار ضرورت دارد. در اين راستا بايد بدانيم که ريشه‌کن‌کردن رذائل اخلاقی و به‌ويژه، رذيلت غضب اگرچه سخت است، اما غيرممکن نيست و اگر انسان جداً اراده مبارزه داشته باشد و از خداوند متعال نيز استمداد کند، حتماً پيروز ميدان خواهد شد.

راهکار اساسی برای رفع صفت رذيله غضب، دفع آن است؛ به اين معنا که آدمی از طغيان اين حالت ناشايست و پيدايش هيجان آن در نفس جلوگيری کند؛ درواقع مبارزه منفی در اين صحنه، با پيشگيری از وقوع علل و عوامل طوفان غضب و با از بين بردن زمينه‌های آن تحقق می‌‏يابد.

همچنين تفکر و تأمل هميشگی درباره تبعات منفی و مفاسد زيان‌بار غضب و نيز تلقين و يادآوری اينکه غضب، نارضايتی و عذاب الهی را در پی خواهد داشت، در رفع اين رذيلت خطرناک مؤثر است.

نکته پايانی اينکه، غضب مانند ساير رذائل اخلاقی، از مراتبی چند برخوردار و تمامی آن مراتب شوم، مذموم است؛ حتی غضبناک‌ شدن در راه خدا برای مقاصدی نظير احقاق حق مظلومان نيز ناپسند است و هيچ حسنی ندارد.