نماز جمعه تهران و عبور از مرز ۱۵۰۰ بار اقامه

در پنجمین روز از مرداد ۱۳۵۸، فریضه عبادی سیاسی نماز جمعه برای اولین بار در ایران اقامه شد. آیت‌الله طالقانی، نخستین امام جمعه تهران این واقعه را چنین تعبیر کرد: «امروز طلیعه انجام این فریضه بزرگ الهی و این صف بزرگ جهاد و توحید است.»

آیین باشکوه نماز جمعه با ابتکاری حکیمانه، در مهد علم و دانش ایران، یعنی دانشگاه تهران و به امامت آیت‌الله سیدمحمود طالقانی، مفسر قرآن، نواندیش دینی و یکی از روحانیون مؤثر در انقلاب اسلامی برپا شد. هر چند امامت جمعه این عالم ربانی بیش از شش هفته به طول نینجامید و در نوزدهمین روز از شهریورماه همان سال، آن بزرگوار که به تعبیر امام خمینی(ره)، «زبانی گویا چون ابوذر» داشت، به دیار باقی شتافت. 

انتصاب امامت جمعه جدید 

با درگذشت آیت‌الله طالقانی، امام امت، آیت‌الله منتظری را در تاریخ ۲۱ شهریور، در مقام دومین امام جمعه تهران منصوب کرد. ایشان در حکم انتصاب امام جمعه جدید تهران چنین مرقوم فرمود: 

‏«خدمت جناب مستطاب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای منتظری(دامت افاضاته)‏

‏‏مرحوم مجاهد بزرگوار، آقای طالقانی پس از عمری مجاهدت و پاسداری از اسلام،‏‎ ‎‏به رحمت خداوند پیوست و ما را سوگوار کرد. تکلیف پاسداری از اسلام به عهده همه‏‎ ‎‏ماست و من شما را که مجاهدی بزرگوار و فقیهی عالی‌قدر می‌دانم، برای دژ محکمی‏‎ ‎‏که آن فقید سعید پاسدار آن بود، انتخاب و منصوب کردم.

نماز جمعه که نمایشی از‏‎ ‎‏قدرت سیاسی و اجتماعی اسلام است، باید هر چه شکوهمندتر و پر محتواتر اقامه شود.‏‎ ‎‏ملت ما گمان نکنند که نماز جمعه نمازی عادی است؛ امروز نماز جمعه با‏‎ ‎‏شکوهمندی که دارد، برای نهضت کوتاه‌عمر ما پشتوانه‌ای محکم و در پیشبرد‏‎ ‎‏انقلاب اسلامی ما عامل مؤثر و بزرگی است. ملت عظیم و عزیز با شرکت خود باید این‏‎ ‎‏سنگر اسلامی را هر چه عظیم‌تر و بلندپایه‌تر حفظ کند تا به برکت آن، توطئه‌های‏‎ ‎‏خائنان و دسیسه‌های مفسدان خنثی شود. از خداوند تعالی دوام نهضت و عظمت اسلام‏‎ ‎‏را خواستارم.‏»

آیت‌الله منتظری نیز تا اواسط دی ۱۳۵۸ امام جمعه تهران بود؛ اما از اواسط این ماه برای تدریس به قم بازگشت. با مهاجرت آیت‌الله منتظری به قم، امام امت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای را در تاریخ ۲۴ دی ۱۳۵۸ در جایگاه سومین امام جمعه تهران منصوب کرد. آیت‌الله خامنه‌ای در مقام خطیبی توانمند، عالم و آشنا به مسائل زمانه به‌خوبی توانست اقشار مختلف مردم را به نماز جمعه جذب کند.

یکی از دلایل استقبال مردم و خصوصاً جوانان از خطبه‌های ایشان را می‌توان در خاطره‌ای که خود چنین نقل کرده‌‌اند، جست‌وجو کرد: «من برای رفتن به نماز جمعه شاید به‌طور متوسط سه ساعت مطالعه می‌کنم و باز هم همیشه ناراضی‌ام، به‌‌دلیل اینکه واقعاً سه ساعت وقت کمی است.»

در ششم تیرماه ۱۳۶۰، در پی انفجار بمبی در کنار ایشان در مسجد اباذر تهران، آیت‌الله خامنه‌ای دچار صدمات شدید شد. پس از این سوءقصد نافرجام منافقین و در دوران نقاهت ایشان، ضرورت تعیین امام جمعه موقت برای تهران بیش از پیش به چشم آمد؛ بنابراین پایتخت ایران در طول تاریخ پربرکت نماز جمعه، علاوه بر رهبر حکیم انقلاب، شاهد حضور ۱۱ امام جمعه دیگر نیز بوده است که به ترتیب زمان امامت عبارتند از: حضرات آیات عظام طالقانی، منتظری، موسوی اردبیلی، هاشمی رفسنجانی، امامی کاشانی، ربانی املشی، یزدی، مهدوی کنی، جنتی، طاهری خرم‌آبادی، خاتمی، کاظم صدیقی، محمدعلی موحدی کرمانی، سیدمحمدحسن ابوترابی و محمدجواد حاج‌علی‌اکبری. در این میان، شهید آیت‌الله ربانی املشی با اقامه سه نماز، کمترین سهم و حجت‌الاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی با برپایی بیش از ۴۰۰ نماز، بیشترین تعداد اقامه این فریضه الهی را به خود اختصاص داده‌اند. 

با افزایش جمعیت کشور، مصلای تهران در ۲۳ آبان ۱۳۶۷ به دستور امام خمینی(ره) تأسیس شد. آن‌گاه که ائمه جمعه تهران درخواست ساخت آن را با امام مطرح کردند، معظم‌له چنین مرقوم فرمود: «با حفظ جهات شرعی درباره زمین مذکور با پیشنهاد حجت‌الاسلام، آقایان خامنه‌ای و هاشمی موافقت می‌شود. ان‌شاءالله در کنار ساختن مصلای تهران، در ساختن بینش کفرستیز مسلمانان موفق باشید. ضمناً سادگی مصلا باید یادآور سادگی محل عبادت مسلمانان صدر اسلام باشد و شدیداً از زرق و برق ساختمان‌های مساجد اسلام آمریکایی جلوگیری شود. خداوند تمامی دست‌اندرکاران برپاکننده مساجد الله را تأیید فرماید.»

نماز جمعه تهران در دوران تهدیدات مکرر رژیم بعثی عراق مبنی بر موشک‌باران این مراسم عبادی سیاسی، هیچ‌گاه تعطیل نشد و تعداد برگزاری آن هم‌اکنون از مرز هزار و پانصدمین نماز جمعه نیز عبور کرده است.

الهه‌سادات بدیع‌زادگان