حکمرانی علوی؛ محور چهارمین کنگره «نهج‌البلاغه؛ راه نجات»

به گزارش ایکنا از اصفهان، حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود راعی، دبیر علمی چهارمین کنگره «نهج‌البلاغه؛ راه نجات» در نشست خبری با اصحاب رسانه که امروز، 11 مردادماه در مجتمع فرهنگی مطبوعاتی اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: خدا را شاکریم که امیرالمؤمنین(ع) ما را دور هم جمع کرد تا همگی بتوانیم تلاشی برای مظلومیت‌زدایی از ایشان و کتاب ارزشمندشان، نهج‌البلاغه داشته باشیم. معتقدیم اصفهان باید صاحب مکتبی شود که قبلاً از آن برخوردار بود. شیخ بهایی توانست از این ظرفیت استفاده و این مکتب را برای اقدامات ملی و جهانی طراحی کند؛ هنوز هم این ظرفیت موجود است تا بتوانیم از آموزه‌های بی‌نهایت نهج‌البلاغه استفاده کنیم.

وی با بیان اینکه مقام معظم رهبری مسئولیت تبیین معارف قرآن و نهج‌البلاغه را برعهده حوزه علمیه می‌داند، گفت: واژه حکمرانی که بسیار مورد استفاده ایشان قرار گرفته، کلیدواژه‌ای بین‌المللی برای برقراری ارتباطی روشن و مشخص بین آموزه‌های بشری و آموزه‌های نهج‌البلاغه است؛ بنابراین کلمه حکمرانی که شعار چهارمین کنگره «نهج‌البلاغه؛ راه نجات» نیز هست، به این معناست که چگونه و از چه مسیری می‌توان به تحقق مقصود رهبر انقلاب، یعنی پیاده‌سازی حقایق اسلام در بطن جامعه کمک کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد بیان کرد: این مسئولیت را بزرگان دانشگاه که صاحب توانمندی‌ها و تخصص‌های گوناگون هستند، عهده‌دار شدند تا با بهره‌مندی از این زبان مشترک بین‌المللی، مسیری که مقام معظم رهبری به عهده حوزه گذاشته است، محقق شود؛ به عبارت دیگر، جمع دانشگاهیان متخصص در این مسیر به کمک حوزه آمدند که مأموریت تحقق معارف اسلامی را برعهده دارد.

تحقق آموزه‌های نهج‌البلاغه از مسیر حکمرانی

وی افزود: این مهم را می‌توان براساس اصل خودتشخیصی، شکل‌گیری گفتمان‌های گوناگون یا ایجاد گفتمانی جهانی عملیاتی کرد. از نظر ما، اسلام دین جهانی، جامع، کامل و خاتم است؛ بنابراین در گفت‌وگوهای متعدد با صاحبنظران در شهرهای اصفهان و تهران و حتی خارج از کشور به این جمع‌بندی رسیدیم که در حال حاضر، بهترین راه برای رسیدن به این هدف «حکمرانی» است؛ پس حکمرانی، فرایندی‌ است که در سطح جهانی برای اداره ارزان‌تر و با کیفیت بهتر یک جامعه‌ انتخاب شده است.

راعی تصریح کرد: وقتی از ارزانی اداره جامعه صحبت می‌کنیم، منظور فقط جنبه اقتصادی مسائل نیست، بلکه درباره جنبه‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نیز سخن می‌گوییم. کم‌هزینه‌بودن جامعه و اداره ارزان آن، مطلوب و گمشده همه کشورهای جهان است؛ در نتیجه هر کشوری به دنبال مدلی در طراحی فرایندی‌ است که بتواند این هدف را محقق کند؛ ولی آورده‌های علمی و اشتراکات آن به اندازه‌ای رسیده که به واژه حکمرانی برسیم.

وی ادامه داد: از مهم‌ترین راه‌های کم‌هزینه‌کردن اداره جامعه، ایجاد مشارکت همگانی، شفافیت، پاسخگویی، مسئولیت‌پذیری و حرکت بر مدار قانون است. اگر جامعه براساس این اصول اداره شود، می‌توان با جمع‌آوری آن‌ها ذیل واژه حکمرانی، به هدف اولیه رسید. بازیگران و کنشگران هر جامعه‌ باید سهم خود را در اداره جامعه برعهده بگیرند.

دبیر علمی چهارمین کنگره «نهج‌البلاغه؛ راه نجات» با بیان اینکه سهم مسئولیت‌ها متفاوت است، گفت: برای تعبیر حکمرانی در دنیا، مثلثی طراحی شده است که سه کنشگر یا بازیگر اصلی دارد و عبارتند از حاکمیت، مردم و نهادهای اجتماعی. در ایران به جای نهادهای مدنی و اجتماعی، می‌توان طیف گسترده‌ای از نهادها، از جمله هیئت‌های مذهبی، حوزه‌های علمیه، مساجد و... را در نظر گرفت.

وی اضافه کرد: کنشگران دوم، یعنی مردم نیز در این حکمرانی منافعی دارند؛ ولی الزاماً منافع مردم همان منافع حاکمیت نیست. در این موقعیت تعارض منافع رخ می‌دهد؛ بنابراین باید عامل سومی برای برطرف‌کردن تعارض منافع وارد این فرایند شود. نهادهای اجتماعی و مدنی توانایی انجام این کار را دارند؛ زیرا از جنس مردم هستند و در چارچوب تشخیصی حاکمیت فعالیت می‌کنند؛ بنابراین ما با نگاه به منافع حاکمیت و مردم وارد این عرصه می‌شویم. هر جا که تعارض منافع برطرف شود، جمع منافع رقم می‌خورد که اداره جامعه را راحت و کم‌هزینه می‌کند.

راعی عنوان اصلی کنگره را «راه نجات» معرفی کرد که در سه سال گذشته برگزار شده و امسال نیز برای چهارمین بار برگزار می‌شود و تصریح کرد: عبارت «راه نجات» برگرفته از کلام امام خمینی(ره) است که فرمود: «نهج‌البلاغه راه نجات است.» قطعاً منظور امام راحل فقط نجات اخروی نیست، بلکه دنیای ما را نیز در نظر داشته است. در جمهوری اسلامی ایران این پرچم را برافراشتیم و برای ام‌القراشدن جهان اسلام مدعی شدیم؛ بنابراین به مدل یا الگویی زیبا برای ارائه به جهان نیاز داریم.

وی ادامه داد: نهج‌البلاغه برادر قرآن است و از ویژگی‌های برادرش فارغ نیست. اگر قرآن نقشه جامع و کامل زندگی ما باشد، نهج‌البلاغه نیز باید در همین فضا فهم و معنا شود، با این تفاوت که قرآن به‌وسیله نبی مکرم اسلام(ص) اجرایی و عملیاتی شد؛ ولی این برنامه به مفسری نیاز دارد که دارای عصمت باشد و این مفسر، همان حضرت علی‌ بن‌ ابیطالب(ع) است. ایشان با نگاهی بلند و هدایت‌گری خاص، اثر تاریخی خود، یعنی نهج‌البلاغه ماندگارش را بر این راه استوار قرار داده است.

حکمرانی علوی؛ موضوع کنگره چهارم

این استاد دانشگاه بیان کرد: حکمرانی علوی مدلی‌ در مقابل سایر حکمرانی‌هاست؛ بنابراین به سبب اینکه موضوع حکمرانی در دنیای امروز بسیار گسترش یافته است، تصمیم گرفتیم آن را برای کنگره چهارم انتخاب کنیم؛ این اقدام فقط براساس موضع‌گیری رقیب نبود، بلکه منطقی علمی در خود دارد. پیش از این هم گفته‌ایم که برای دستیابی به این هدف بلند باید در عرصه علوم انسانی تحولی بنیادین ایجاد شود و این ‌کار بر عهده حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌هاست.

وی افزود: گام اول تحول بنیادین در عرصه علوم انسانی، دستیابی به جایگاه مرجعیت علمی قوی است. تلاش‌های اولیه در این زمینه که در قالب کنگره اول هم رقم خورد، حامل این پیام بود که نهج‌البلاغه می‌تواند و باید مرجعیت علمی ما را در حوزه علوم انسانی به خود اختصاص دهد؛ برای انجام این کار باید تیمی از نخبگان و متخصصان در رشته‌های حقوق، علوم سیاسی، مدیریت، روانشناسی، هنر، معماری، شهرسازی و... در این عرصه تلاش کنند.

راعی در توضیح گام دوم اظهار کرد: برای پذیرش این معنا که نهج‌البلاغه مرجعیت علمی دارد، باید گام دومی برداشته شود. علوم انسانی با انسان تعریف می‌شود و در نگاه امیرالمؤمنین(ع)، انسان تمدن‌ساز و تحول‌آفرین است؛ بنابراین این موضوع کنگره دوم بود و در کنگره سوم بیان شد که انسان بدون زیست‌بوم خود معنایی ندارد؛ پس به بیان فضای زیست‌بوم انسان پرداختیم. در نهایت کنگره سوم، «زیست شرافتمندانه در نهج‌البلاغه» نام گرفت. مأموریت کنگره چهارم، طراحی مدل عملیاتی و اجرایی اطلاعاتی‌ست که در سه کنگره قبلی گردآوری شده است.

وی ادامه داد: برای کنگره چهارم، ۹ کارگروه تعریف کرده‌ایم. تعیین کارگروه‌ها فرمول خاصی دارد، به این ترتیب که نیازمند استفاده از تجربه بشری در عرصه علوم انسانی هستیم و کارگروه‌ها براساس حوزه‌های دانشی شکل‌ گرفتند؛ در نتیجه بعضی از آن‌ها وظیفه دارند که آورده‌های علوم انسانی با گرایش‌های متنوع در عرصه حکمرانی و چگونگی برخورداری از موازین نهج‌البلاغه را رصد کنند.

دبیر علمی چهارمین کنگره «نهج‌البلاغه؛ راه نجات» گفت: در عرصه دانش جهانی با تحولاتی روبه‌رو شده‌ایم که نمی‌توان از آن‌ها چشم‌پوشی کرد، مانند هوش مصنوعی که کارگروهی برای آن طراحی شده است، به‌علاوه کارگروهی برای محور مقاومت و جایگاه خانواده.

زهراسادات مرتضوی