بازخوانی هنر اسلامی ایرانی با برگزاری همایش بزرگداشت اشرف‌الکتاب اصفهانی
دبیر همایش ملی بزرگداشت اشرف‌الکتاب، زین‌العابدین سلطانی اصفهانی گفت: این همایش با هدف پاسداشت جایگاه رفیع این کاتب برجسته قرآن، ارتقای جایگاه خطوط نسخ و ثلث و احیای میراثی برگزار می‌شود که شناسنامه هنر اسلامی ایرانی ماست.
همزمان با هفته خوشنویسی، همایش ملی بزرگداشت اشرف‌الکتاب، زین‌العابدین سلطانی اصفهانی با حضور برجسته‌ترین خوشنویسان ثلث و نسخ کشور در اصفهان برگزار می‌شود. در این راستا، خبرنگار ایکنا از اصفهان با محسن بهارزاده، دبیر این همایش راجع به کم‌وکیف برگزاری این رویداد گفت‌وگو کرده است که متن آن را در ادامه می‌خوانیم.
ایکنا ـ هدف از برگزاری همایش ملی و رویداد خوشنویسی اشرف‌الکتاب، زین‌العابدین سلطانی اصفهانی چیست؟
هیئت کُتّاب‌الثَقَلَین اصفهان به پاسداشت جایگاه رفیع این استاد برجسته خط، این همایش ملی را به نام او مزین کرده و قرار است به احترام قامت رعنا و قلم سحرآسای استاد بی‌بدیل هنر خوشنویسی و کاتب برجسته قرآن کریم، استاد زین‌العابدین سلطانی اصفهانی، همایشی ملی و رویدادی خوشنویسی را به ساحت ایشان تقدیم کند.
این همایش پرغرور که با همدلی و همکاری استادان برجسته دارالکتابه جمهوری اسلامی ایران و چهره‌های ماندگار خطوط نسخ و ثلث از اقصی نقاط میهن عزیزمان آراسته می‌شود، با برپایی نمایشگاه‌هایی از نفایس خطوط استادان معاصر و پیشکسوت، فضایی فراهم می‌آورد تا هر بیننده رقص حروف نسخ و هیمنه شکوهمند ثلث را به تماشا بنشیند.
برنامه‌های متنوع این همایش شامل ارائه مقالات و پژوهش‌های تخصصی، بررسی ابعاد گوناگون زندگی و هنر اشرف‌الکتاب و برگزاری کارگاه‌های آشنایی با ظرایف خطوط نسخ و ثلث است که امیدواریم گامی بلند در راستای ارتقای جایگاه این دو خط بنیادین باشد و احیای میراثی را در پی داشته باشد که شناسنامه هنر اسلامی ایرانی ماست.
ایکنا ـ اشرف‌الکتاب چه جایگاهی در هنر خوشنویسی دارد؟
میرزا زین‌العابدین اشرف‌الکتاب، خطاط و خوشنویس، فرزند محمدتقی بود. استاد مهدی بیانی با توجه به فهرست خطوطی که از اشرف‌الکتاب دیده و در کتابش آورده، از دو نسخه نام می‌برد که ایشان با رقم «زین‌العابدین بن محمدتقی اصفهانی» نوشته است؛ بنابراین با توجه به این سند، نام پدر وی را محمدتقی می‌داند؛ اما استاد همایی با ذکر داستانی که برای پدر اشرف‌الکتاب در دوره وزارت حاج میرزا آقاسی، وزیر محمد شاه قاجار اتفاق افتاده، نام پدر او را آقا قاسم اصفهانی آورده است که روایت قابل استنادی نیست.
به هر حال، زین‌العابدین اصفهانی از استادان مسلم خط نسخ در دوره فتحعلی‌شاه، محمدشاه و ناصرالدین‌شاه بود و از دهه پنجم حیات، لقب «سلطانی» دریافت کرد و از کُتاب دربار ناصرالدین‌شاه محسوب می‌شد. وی از طرف ناصرالدین‌شاه در دهه هشتم زندگی خود به «اشرف‌الکتاب» ملقب شد. در کتاب «المآثر والآثار»، از منابع مهم عصر ناصری چنین ثبت شده که «آقا زین‌العابدین، خطاط اصفهانی از مفاخر عظیمه این دولت است که در نسخ کرامت اظهار می‌فرمود.»
اشرف‌الکتاب در سال ۱۱۸۷ قمری به دنیا آمد و عمری بالغ بر ۱۰۸ سال داشت. ملک‌الشعرای عنقا، فرزند همای شیرازی که از دوستان و معاشران اشرف‌الکتاب بود، در قطعه‌ای در وصف اشرف‌الکتاب چنین سروده است: «صد و ده سال رفته از عمرم/ خط نویسم چو آفتاب منیر»؛ همچنین مرحوم میرزا علیرضا پرتو در وصف او این‌طور سروده: «اشرف‌الکتابم و خط مرا/ می‌دهد یاقوت خط بندگی/ می‌نویسم از پس صد سال باز/ با کمال خوبی و ارزندگی.»
اشرف‌الکتاب پس از 100 سال عمر، گویی دوره جوانی را از سر گرفته و بعضی موهای سپیدش مجدداً سیاه شده بود. به گفته منابع معتبر، با اینکه یکصد سال از عمر او گذشته بود، به هیچ وجه سستی و لرزش در دستش وجود نداشت و به قرصی و محکمی جوانی، خط می‌نوشت. به عقیده آقا میرزا محمدحسین ادیب اصفهانی، خط‌شناس معروف، اشرف‌الکتاب در پیری بهتر از جوانی می‌نوشته است.
ایکنا ـ آیا اشرف‌الکتاب در دیگر فنون و هنرهای مرتبط با خوشنویسی نیز تبحر داشت؟
هرچند زین‌العابدین اصفهانی لقب اشرف‌الکتاب را از ناصرالدین‌شاه گرفت، ولی در میان خطاطان به سلطان‌الخطاطین معروف است؛ زیرا در تمام هنرهای کتابتی، استاد بود. علاوه بر این، یک وراق به تمام معنا و کاغذشناس برجسته قرن سیزدهم قمری بود. وراق به کسی گفته می‌شد که وظیفه‌اش آماده‌سازی کاغذ برای استنساخ، آهار و برش‌دادن آن‌ها بود. وراق همچنین کار مقابله به مثل نسخه‌ها را بر عهده داشت که آقا زین‌العابدین از این هنر نیز بهره‌مند بود؛ همچنین کتاب‌آرایی به تمام معنا بود و 19 جلد قرآن از او به یادگار مانده است.
ایکنا ـ در برگزاری این همایش، کدام نهادها و سازمان‌ها مشارکت دارند؟
این همایش قرار است از ۲۳ تا ۲۵ مهرماه جاری، همزمان با هفته خوشنویسی، به میزبانی هیئت کُتّاب‌الثَّقَلَین اصفهان، با همکاری دارالکتابه جمهوری اسلامی ایران، همراهی و مساعدت مجموعه تخت فولاد، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه و حوزه هنری اصفهان، آستان مقدس حضرت زینب، خواهر امام رضا(ع) و موزه میراث اسلامی اصفهان (خانه تاریخی مشیرالملک) برگزار شود.
ایکنا ـ در این همایش قرار است چه برنامه‌هایی اجرا شود؟
با استعانت از خداوند متعال، تقویم برنامه‌های همایش ملی اشرف‌الکتاب به این شرح است:
عصر روز چهارشنبه، 23 مهرماه شاهد حضور استادان شرکت‌کننده در همایش ملی اشرف‌الکتاب و مشتاقان هنر خوشنویسی در جوار مزار زین‌العابدین سلطانی اصفهانی در تکیه خوانساری، واقع در تخت فولاد خواهیم بود که این مراسم از ساعت ۱۵ تا ۲۰، همراه با تور تخصصی خوشنویسی تخت‌فولاد و افتتاح نمایشگاه آثار و احوال اشرف‌الکتاب برگزار می‌شود.
روز پنجشنبه، 24 مهرماه نیز افتتاحیه نمایشگاه خط سرخ، گزیده آثار استادان شرکت‌کننده در این همایش، با ارائه مقالات و پژوهش‌های تخصصی خوشنویسی برگزار خواهد شد. علاوه بر این، نمایشگاه سلسله زرین، شامل آثار جمعی از استادان و هنرجویان دو خط نسخ و ثلث استان اصفهان نیز در عمارت سعدی دایر می‌شود. برگزاری کارگاه تخصصی خط نسخ و ثلث، ویژه استادان برجسته دارالکتابه شرکت‌کننده در همایش و بازدید از گنجینه میراث اسلامی در عمارت مشیرالملک، ادامه برنامه‌های این روز خواهد بود.
روز جمعه، 25 مهرماه نیز شاهد برگزاری کارگاه تخصصی خط نسخ و ثلث با حضور استادان برجسته نسخ و ثلث همراه با فیض زیارت و بازدید از آثار خوشنویسی اجراشده در صحن و سرای آستان حضرت زینب، خواهر امام رضا(ع) و اجرای زنده کتیبه روی پارچه از سوی استاد کریم عرب تهرانی در سالن همایش‌های آستان مقدس حضرت زینب، خواهر امام رضا(ع) خواهیم بود.
الهه‌سادات بدیع‌زادگان
انتهای پیام
