میراث ماندگار هشت سال دفاع مقدس؛ غلبه ایمان بر کفر

در سال‌های نخست پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران هنوز درگیر بازسازی ساختارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بود. ارتش ایران پس از انقلاب دچار تغییرات گسترده شده بود و بسیاری گمان می‌کردند توان مقاومت در برابر حمله خارجی را ندارد. در چنین شرایطی، رژیم بعث عراق با حمایت مستقیم و غیرمستقیم قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای، جنگی تمام‌عیار علیه ایران آغاز کرد.

ارتش عراق با تجهیزات پیشرفته، پشتیبانی مالی کشورهای ثروتمند عربی و چراغ سبز قدرت‌های بزرگ جهانی وارد میدان شد. بسیاری از تحلیلگران نظامی غربی پیش‌بینی می‌کردند که ایران ظرف چند روز یا چند هفته مجبور به تسلیم خواهد شد؛ اما آنچه همه معادلات را برهم زد، نه قدرت سخت‌افزاری، بلکه نیرویی معنوی بود که در دل مردم ایران موج می‌زد: ایمان به خدا و باور به‌درستی راهی که انتخاب کرده بودند.

یکی از ویژگی‌های ممتاز دفاع مقدس، مردمی‌بودن آن بود. در حالی که بسیاری از کشورها جنگ را صرفاً وظیفه ارتش می‌دانند، در ایران همه اقشار جامعه به میدان آمدند. جوانان و نوجوانان داوطلبانه عازم جبهه‌ها شدند. بسیاری از آنان حتی در سنین پایین، با شور و انگیزه‌ای وصف‌ناپذیر به دفاع از وطن پرداختند.

زنان نقش بی‌بدیلی ایفا کردند؛ از پشتیبانی در پشت جبهه گرفته تا تربیت و بدرقه فرزندانشان برای حضور در خط مقدم. مادرانی که فرزندانشان را با چشمانی اشکبار، اما قلبی سرشار از ایمان راهی جبهه می‌کردند، خود به نماد ایثار تبدیل شدند.

کارگران، کشاورزان و کارمندان علاوه بر انجام وظایف روزمره، بخشی از درآمد و توان خود را برای پشتیبانی جنگ اختصاص می‌دادند. دانشجویان و معلمان در کنار آموزش و تحصیل، در میدان‌های نبرد یا بیمارستان‌های صحرایی خدمت می‌کردند. این همبستگی اجتماعی، به‌تنهایی سرمایه‌ای بزرگ بود که هیچ دشمنی قادر به مقابله با آن نبود.

ایمان؛ سلاحی برتر از تجهیزات نظامی

رزمندگان ایرانی شاید از نظر تجهیزات با دشمن قابل مقایسه نبودند، اما چیزی در دست داشتند که دشمن از آن بی‌بهره بود: ایمان. همین ایمان بود که نوجوانی 16 ساله را شجاع‌تر از سربازی آموزش‌دیده می‌کرد. همین ایمان بود که به رزمندگان توان می‌داد شبانه از میان میادین مین بگذرند یا در برابر آتش سنگین دشمن مقاومت کنند.

میدان جنگ پر بود از حکایت‌هایی که نشان می‌داد نیروی معنوی چگونه می‌تواند معادلات نظامی را تغییر دهد؛ نوجوانی که با فریاد «یا حسین» خود را سپر دوستانش کرد، یا فرمانده‌ای که با لبخند به استقبال شهادت رفت. این‌ها شواهدی بود بر اینکه جنگ فقط در عرصه مادی خلاصه نمی‌شود.

دفاع مقدس با وجود دشواری‌های فراوان، صحنه عملیات‌های بزرگی بود که سرنوشت جنگ را تغییر داد. عملیات‌هایی چون فتح‌المبین، بیت‌المقدس و والفجر ۸، نمونه‌های روشنی از پیروزی اراده بر سلاح بودند. عملیات بیت‌المقدس که به آزادسازی خرمشهر پس از ۵۷۸ روز اشغال انجامید، نه‌تنها یک پیروزی نظامی، بلکه معجزه‌ای تاریخی بود که نشان داد ایمان و همبستگی ملت می‌تواند شهری ویران را دوباره زنده کند. شعار معروف «خرمشهر را خدا آزاد کرد» به‌خوبی گویای این واقعیت است که مردم پیروزی را در سایه لطف الهی و ایثار رزمندگان می‌دانستند.

جنگ فقط عرصه‌ای نظامی نبود؛ بلکه به بستری برای شکوفایی فرهنگ ایثار، مقاومت و خودباوری تبدیل شد. در دل جبهه‌ها ادبیاتی تازه شکل گرفت؛ ادبیات دفاع مقدس که سرشار از روایت‌های حماسی، اشعار عاشقانه و خاطراتی ناب بود.

هنر نیز در این دوره دگرگون شد. نقاشی‌ها، پوسترها، فیلم‌ها و سرودهایی که در فضای جنگ تولید شد، نه‌فقط ابزار تبلیغاتی، بلکه حامل روح مقاومت بود. این آثار امروز همچنان در حافظه جمعی مردم زنده‌ است و الهام‌بخش نسل‌های جدید به شمار می‌آید.

یکی دیگر از درس‌های بزرگ دفاع مقدس، اهمیت وحدت ملی بود. در روزگاری که دشمنان تلاش داشتند شکاف‌های قومی، مذهبی یا سیاسی را برجسته کنند، مردم ایران با کنار گذاشتن اختلافات، حول محور دفاع از میهن متحد شدند. کرد، بلوچ، ترک، عرب، فارس و لر، همه در یک سنگر ایستادند و با خون خود، نقشه‌های تجزیه‌طلبانه دشمن را نقش بر آب کردند.

میراث ماندگار برای امروز

دفاع مقدس پس از گذشت دهه‌ها، همچنان در حافظه تاریخی ملت ایران زنده است. این تجربه نشان داد که پیروزی همیشه از مسیر قدرت سخت نمی‌گذرد. ایمان، وحدت و اتکا به ارزش‌های معنوی سرمایه‌هایی‌ هستند که می‌توانند بزرگ‌ترین تهدیدها را به فرصت تبدیل کنند.

امروز که ایران با چالش‌های گوناگون در عرصه بین‌الملل روبه‌روست، میراث دفاع مقدس همچنان چراغ راه است. اعتماد به توان داخلی، اتکا به نیروهای مردمی و باور به ارزش‌های الهی می‌تواند در میدان‌های جدید اقتصادی، علمی و فرهنگی نیز پیروزی‌آفرین باشد.

هشت سال دفاع مقدس یکی از درخشان‌ترین فصل‌های تاریخ معاصر ایران است؛ فصلی که در آن، ملت ایران با وجود همه کمبودها و فشارها نشان داد که ایمان می‌تواند بر کفر غلبه کند و اراده ملی قادر است ماشین جنگی قدرت‌های جهانی را متوقف سازد. این جنگ، سندی زنده بر حقیقتی تاریخی است: پیروزی نهایی از آن ملتی است که ایمان، وحدت و ایثار را سرلوحه خود قرار دهد؛ از این‌رو، دفاع مقدس فقط یک خاطره نیست، بلکه درسی ماندگار برای امروز و فرداست؛ درسی که نسل‌های آینده می‌توانند با الهام از آن، مسیر استقلال، عزت و پیشرفت را ادامه دهند.

مریم فلاحتی