نگاه جامعه به دختران بر محور انسانیت و عدالت نیست

مریم غازی، پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌و‌گو با ایکنا از اصفهان، یکی از مطالبات دختران در جامعه امروز را تأمین مالی و اقتصادی برشمرد و اظهار کرد: در عصر حاضر، با توجه به تغییر سبک زندگی، تنوع نیازها و افزایش هزینه‌ها، زنان و دختران مجبور به داشتن شغل و کسب درآمد هستند، ولی بسیاری از شغل‌هایی که به آنها رو می‌آورند، نازل، با وجهه نامناسب و حقوق اندک است که بعضاً فضای فرهنگی جامعه و خانواده اجازه فعالیت در این مشاغل را به آنها نمی‌دهد و ممکن است مشکلات زیادی نیز به دنبال داشته باشد که با فراهم آوردن شرایط اشتغال امن با حقوق مناسب برای دختران، می‌توان دغدغه‌های اقتصادی و مالی آنها را تا حد زیادی کاهش داد.

وی کسب جایگاه اجتماعی مناسب را از دیگر مطالبات دختران دانست و گفت: دختر ایرانی به کسب هویت و شخصیت اجتماعی مناسب گرایش دارد و در این راستا، نیازمند حضور اجتماعی امن و مؤثر در سطح جامعه است تا دچار رخوت و جمود فکری و روحی نشود. این حضور اجتماعی امن به رشد اجتماعی او کمک می‌کند و باعث توانمندی‌اش می‌شود. بنابراین، لازم است نهادهای سیاست‌گذار و حتی خانواده‌ها از دختران حمایت کنند تا شرایط حضور فعالانه آنها در جامعه فراهم شود و هویت اجتماعی مورد نیاز خود را کسب کنند.

این استاد حوزه و دانشگاه از حقوق مساوی و برابر دختران با پسران، به‌عنوان یکی دیگر از مطالبات این قشر نام برد و افزود: این حقوق برابر در مسائل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، خانوادگی، آموزش و اشتغال نمود پیدا می‌کند. در اسلام نیز نسبت به تساوی حقوق دختران و پسران توصیه و حتی تأکید شده است که خانواده‌ها به دختران توجه بیشتری داشته باشند.

وی به جایگاه والای دختران در دین اسلام اشاره کرد و ادامه داد: در احادیث ائمه اطهار(ع)، تولد دختر همچون گشوده شدن ناودانی از رحمت خداوند به روی خانواده‌ها توصیف شده است. پیامبر اکرم(ص) به دختر خود توجه و احترام زیادی نشان می‌داد، دستش را می‌بوسید و او را بر جای خود می‌نشاند تا نشان دهد دختر نیز مانند پسر جایگاه و حقوق والایی دارد و می‌تواند به کمال و قرب الهی برسد. در روایتی از معصوم(ع) نقل شده است که اگر کسی به بازار می‌رود و تحفه‌ای برای خانواده خود تهیه می‌کند، ابتدا باید به دختر خود بدهد و هر کس دختر خود را شاد کند، مانند این می‌ماند که یکی از فرزندان اسماعیل(ع) را آزاد کرده‌ و بنابراین، اسلام برای دختران، حقوق مساوی با پسران قائل است.

غازی حق رشد و آزادی فردی در همه ابعاد را از دیگر نیازهای دختران قلمداد کرد و به مقایسه تعریف غربی‌ها از مفهوم آزادی با تعریف اسلام پرداخت و گفت: از نظر فلاسفه غرب، آزادی به معنای خودمختاری طبیعی انسان و رها بودن از قدرت‌های برتر زمینی است که تحت سلطه هیچ قانون‌گذاری قرار نگیرد. در مقابل، از نظر اسلام و در کلام شهید مطهری، آزادی به‌عنوان راهی برای رهایی انسان از قیدها و موانع پیشرفت تعریف شده است تا افراد بدون هیچ مانعی بر سر راه ترقی و پیشرفت خود، به رشد کمالی و انسانی دست پیدا کنند. بنابراین، اگر زمینه این نوع آزادی فراهم باشد، امکان رشد و تکامل دختران نیز فراهم می‌شود و دختران وظیفه دارند این نوع آزادی را بشناسند و تمام تلاش خود را برای رسیدن به آن معطوف کنند.

وی در خصوص موانع موجود بر سر راه احقاق حقوق دختران، بیان کرد: در ایران از نظر قانون‌گذاری، تقریباً مانعی برای دستیابی دختران به حقوق و نیازهایشان وجود ندارد و این قوانین می‌تواند هدایت‌گر آنها در مسیر کسب حقوق خود باشد، ولی در این میان، چالش‌هایی بر سر راه این حقوق و مطالبات وجود دارد. برای مثال، در خصوص آموزش و امکانات آموزشی، شرایط بسیار خوبی برای دختران فراهم شده، ولی راه حلی برای تأمین نیازهای اقتصادی آنها، پیشرفت فردی و حقوق برابر ارائه نشده است. به همین دلیل، منابع کافی برای رفع این نیازها وجود ندارد و اگر دختری بخواهد استقلال مالی و اشتغال متناسب با شأن خود داشته باشد، با کمبود منابع یا مشکلات فرهنگی همچون احاطه فرهنگ‌های سنتی و قومی که تعصبات و تبعیض‌های جنسیتی به دنبال دارد، مواجه می‌شود.

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: نگاه‌های جنسیتی ناروا به بانوان، در ابعاد سیاسی و اجتماعی نیز قابلیت ظهور و بروز دارد و باعث می‌شود دختران پاسخ مناسبی برای نیازهای خود نیابند. بنابراین، لازم است نگاه جنسیت‌گرایانه سنتی تغییر کند و نگاه سیاست‌گذاران و حتی خانواده‌ها نسبت به دختران بر محور انسانیت و عدالت باشد.

وی درباره چالش‌های دختران برای داشتن سبک زندگی دینی در جامعه، گفت: در عصر حاضر، اگر دختران بخواهند سبک زندگی مؤمنانه داشته باشند، موانع درونی و بیرونی زیادی تجربه می‌کنند که یکی از مهمترین عوامل بیرونی در این مسیر، رسانه‌ها و فضای مجازی است. دختران بیشتر از پسران از فضای مجازی استفاده می‌کنند، چراکه ممکن است زمان زیادی را در خانه سپری کنند و علاقه بیشتری به تفریح و سرگرمی در رسانه‌ها داشته باشند. از طرف دیگر، افرادی که در این بستر به تولید محتوا می‌پردازند، هدف خود را زنان و دختران قرار داده و آنها را تحت تأثیر محتوای تولیدی خود قرار می‌دهند.

این پژوهشگر اضافه کرد: دشمنان اسلام و ایران نیز این ابزار را به‌کار گرفته و برای مقابله با ارزش‌های اصیل اسلامی و ایرانی، در پس محتواهای به ظاهر مفید و کاربردی، هویت دختران را تضعیف می‌کنند و آنها را به سمت ضدارزش‌هایی همچون مصرف‌گرایی، خودنمایی و سطحی‌نگری سوق می‌دهند. بنابراین، مهم‌ترین سلاحی که می‌توان برای مقابله با این تهدید به آن مجهز شد، خودسازی و تزکیه است.

وی یکی از موانع درونی زیست مؤمنانه را نبود خودباوری در دختران مسلمان برشمرد و اظهار کرد: زنان در طول تاریخ همواره کمبودها و محدودیت‌هایی تجربه کرده‌اند که باعث احساس پوچی در آنها شده و پیشرفت فردی و روابط اجتماعی‌شان را تحت تأثیر قرار داده است. بنابراین، با تغییر تفکر و خودسازی باید بتوانند به خودباوری دست پیدا کنند.

غازی مانع دیگر بر سر راه زیست مؤمنانه برای دختران را فهم نادرست از دیدگاه اسلام نسبت به زنان دانست و گفت: طی سالیان دراز، افکار متحجرانه درباره دختران وجود داشت که موجب شد آنها در صحنه اجتماع حضور نداشته باشند. بنابراین، دختر امروزی این دیدگاه را پیدا کرده که اگر بخواهد به باورهای دینی خود پایبند باشد، ممکن است جایگاه اجتماعی مناسبی به‌دست نیاورد. مطالعه دقیق منابع اسلامی، دیدگاه واقعی اسلام درباره زنان را نمایان می‌کند و نشان می‌دهد که اسلام با فعالیت اجتماعی زنان مشکلی ندارد و یک دختر می‌تواند با رعایت عفاف و نجابت و حفظ ارزش وجودی خود، به جایگاه اجتماعی مناسبی نائل شود.

وی در ادامه موانع زیست مؤمنانه، به مردسالاری ناروا و نادرستی اشاره کرد که بعضاً در جامعه وجود دارد و افزود: آیه‌ای در قرآن راجع به زنان وجود دارد که می‌فرماید: «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ...؛ مردان سرپرست زنانند»؛ برخی تعبیر نادرستی از این آیه دارند و به تبع آن، جایگاه مناسبی برای زنان قائل نیستند و در مقابل پیشرفت‌های آنها ایستادگی می‌کنند. در صورتی که این آیه به حقوق زنان و وظیفه مردان نسبت به امرار معاش خانواده خود مربوط می‌شود و لازم است دیدگاه واقعی اسلام درباره زنان کشف و بازنمایی شود تا مردان از این کلیشه نادرست دست بردارند.

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: در این‌باره، حدیثی از پیامبر(ص) نقل شده است که دقیقاً در مقابل این برداشت ناروا از آیه شریفه مذکور قرار دارد و می‌فرماید: «به راستی که زنان همتای مردان هستند»؛ اگر به تاریخ اسلام نیز رجوع کنیم، شواهد بسیاری نشان‌دهنده حضور اجتماعی زنان و نگاه متعالی نسبت به آنهاست. در قرآن، نام زن و مرد، ۲۴ بار به تساوی آمده که نشان می‌دهد زن یا مرد بودن علامت برتری نیست و فقط تقوا عامل برتری انسان‌ها به‌شمار می‌رود. بنابراین، دختران نیز مثل پسران باید فرصت حضور در اجتماع را با حفظ زنانگی و رعایت آداب و ضوابط اخلاقی داشته باشند تا به جایگاه سازنده و معنوی زنان در صدر اسلام دست پیدا کنند.

وی تصریح کرد: دختران ایرانی باید قدر و ارزش خود را بدانند و برای حفظ هویت دخترانه خویش تلاش کنند. پیامبر(ص) در روایتی، دختران را با لطافت، کمک‌حال، انس‌گیر، با محبت، با برکت و پاکیزه توصیف می‌کند. این ویژگی‌ها در دختران، آنها را برای پذیرش مسئولیت‌های بزرگ در آینده آماده می‌کند، به شرط آنکه هویت ارزشمند و الهی خود را حفظ و الگوی والایی همچون حضرت فاطمه(س) را بشناسند تا به پیشرفت و تعالی دنیوی و اخروی دست پیدا کنند.

غازی در خصوص اوصاف حضرت معصومه(س) نیز گفت: ایشان از نظر علم و دانش، سرآمد دوران خود بود و به همین دلیل، با القابی همچون محدثه، حکیمه و حلیمه شناخته می‌شد. حضرت معصومه(س) به تبعیت از مادر خود، حضرت زهرا(س)، به دنبال بازنمایی ولایت و جایگاه امیرالمؤمنین(ع) بود و همواره به نقل فضایل ایشان برای مردم می‌پرداخت.