پیشروی‌های طالبان در افغانستان با مجوز آمریکا دنبال می‌شود

سیده‌صدیقه حسینی، استاد گروه روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، اظهار کرد: خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان با عجله بسیار زیاد، به‌گونه‌ای که بسیاری از اسلحه‌های آمریکایی در پایگاه‌های این کشور در افغانستان جا مانده و در اختیار طالبان قرار گرفته است، باعث شد که طالبان قدرت و نفوذ خود را در افغانستان گسترش دهد. بسیاری معتقد بودند که افغانستان برای آمریکا مثل ویتنام می‌ماند، یعنی باتلاقی است که با وجود سرمایه‌گذاری دو هزار میلیارد دلاری در این کشور، آمریکا در نهایت کاملاً شکست خورد و رؤسای جمهور سابق و فعلی این کشور به این نتیجه رسیدند که جنگ نظامی پاسخگوی مشکلات افغانستان نیست.

وی افزود: در حال حاضر، گروه طالبان اعلام کرده که 85 درصد از خاک افغانستان را در اختیار گرفته است و فقط 15 درصد از خاک این کشور به همراه پایتخت در اختیار دولت مرکزی قرار دارد، ولی با توجه به تحولاتی که در نظام بین‌الملل و روابط میان کشورها می‌بینیم، طالبان به هیچ وجه شهرهای بزرگ افغانستان را اشغال نکرده است و فقط مناطقی را که تقریبا غیراستراتژیک هستند، در اختیار دارد و شهرهای بزرگ فعلاً در اختیار دولت مرکزی است. از طرف دیگر، در شهرهای بزرگ مردم با ارتش همکاری می‌کنند و مانع حضور طالبان در این مناطق هستند. بنابراین و بر اساس تحولات روز، طالبان فعلاً قدرت چندانی در افغانستان ندارد، به‌خصوص که بسیاری از کشورهای آسیای مرکزی مثل تاجیکستان، ازبکستان و قرقیزستان و نیز کشورهای فرامنطقه‌ای مثل چین، هند و آمریکا اعلام کردند که به دنبال صلح پایدار در افغانستان هستند.

طالبان آمریکاستیز نیست

استاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره) بیان کرد: گروه طالبان اولین بار با حمایت نظامیان و سرویس‌های اطلاعاتی پاکستان در سال 1995 به‌ وجود آمد. در واقع، دولت پاکستان این هدف را دنبال می‌کرد که با دولت مرکزی وقت افغانستان که طرفدار شوروی سابق بود، مقابله کند. به نظر من، کاملاً اشتباه است که بگوییم طالبان با آمریکا مخالف بوده و آمریکاستیز است. رهبران طالبان در آمریکا تحصیل کرده‌اند و خانواده‌های آنها در آمریکا و قطر مستقر هستند. بنابراین، اصلاً این‌طور نیست که طالبان دشمن آمریکا باشد. هدف آمریکا از خروج از افغانستان این بود که به نوعی مسئولیت خود را در خاورمیانه که بسیاری افغانستان را هم جزئی از این منطقه می‌دانند، کاهش دهد و جنگ‌های نیابتی را دنبال کند، چنانکه قبل از خروج از افغانستان، یک سری مذاکرات با ترکیه انجام داد و از این کشور خواست که امنیت کابل و فرودگاه آن را تأمین کند. اردوغان نیز اعلام کرد که با 500 نفر از نیروهایمان می‌توانیم امنیت فرودگاه کابل را تأمین کنیم و در صورتی که دولت افغانستان بخواهد، می‌توانیم امنیت کل این کشور را تأمین کنیم. عده‌ای از کارشناسان نیز معتقدند که دلیل آمریکا از باز گذاشتن دست طالبان برای پیشروی در افغانستان، این است که ترکیه قصد دارد بخشی از نیروهای داعش را وارد خاک افغانستان کند.

حسینی تصریح کرد: طالبان اصلاً آمریکاستیز نیست، چون از جانب این کشور حمایت می‌شود و اینکه برخی کشورها فکر کنند طالبان فعلی با طالبان سابق فرق دارد و قرار است سیاست‌های آن تغییر کند، اشتباه است و این‌طور نیست. در چند وقت اخیر، شاهد بودیم که برخی نمایندگان مجلس و رسانه‌ها در ایران از طالبان با عنوان جنبش اصیل منطقه یاد کردند. این گزاره درست است و اتفاقاً طالبان جنبشی اصیل و ریشه‌دار محسوب می‌شود که ریشه آن به فرهنگ تحمل‌ناپذیری، تکفیر، شیعه‌ستیزی و ضدیت با مدرنیسم برمی‌گردد. این فرهنگ شیعه‌ستیزی از دوران خلاف اموی و عباسی شکل گرفته و طالبان معتقد است شیعیان نجس هستند، به شدت زن‌ستیز بوده و دشمنی بسیار زیادی با مدرنیسم دارد. در واقع، طالبان از خلأ به‌وجود نیامده و خاستگاه فکری قوی، منسجم و غیر قابل انعطافی دارد که تغییرپذیر نیست. عده‌ای معتقدند طالبان یک گروه دیوبندی است، دیوبندی فرقه‌ای مذهبی بوده که به شبه‌قاره هند مربوط می‌شود و هزاران مدرسه مذهبی در این منطقه و به‌ویژه در پاکستان دارد و اعضای آن بسیار تندرو هستند. علمای مهم دیوبندی معتقدند که شیعیان کافر هستند، معاشرت با آنها جایز نیست و باید آنها را از بین برد.

طالبان به هیچ‌وجه تغییر نکرده است

وی اضافه کرد: طالبان اعلام کرد که از مردم و به‌خصوص کشاورزان حمایت و ملت و کشور افغانستان را آزاد می‌کند، به سایر کشورها حمله نمی‌کند و اجازه نمی‌دهد از خاک افغانستان به کشورهای دیگر حمله شود، امنیت سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های خارجی را تضمین می‌کند، اجازه حضور داعش را در این کشور نمی‌دهد، برای دستیابی به صلح و ثبات در افغانستان با نمایندگان دولت مذاکره و از حقوق و تحصیل کردن زنان حمایت می‌کند، ولی به نظر من همه این‌ها حرف است و در چند وقت اخیر، شاهد بودیم نیروهای ارتش را که به آنها تسلیم شده بودند، تیرباران و در روستاهای مختلف اعلام کردند که زنان و دختران حق تحصیل کردن ندارند و حتی اعلام کردند هر خانواده‌ای که دختر مجرد دارد، باید به عقد نیروهای طالبان درآورد. همه این‌ها نشان می‌دهد که طالبان به هیچ وجه تغییر نکرده و همانند گذشته است.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: متأسفانه رویکرد برخی از سیاستمداران ایرانی نسبت به طالبان تغییر کرده و فکر می‌کنند طالبان با نیروی سابقی که سفارتخانه ایران را تصرف کرد، یک سری خبرنگاران و گزارشگران را به شهادت رساند و بلاهایی بر سر مردم آورد، تغییر کرده است، در صورتی که این‌طور نیست و متأسفانه عده‌ای به اشتباه فکر می‌کنند که طالبان به ظاهر آمریکاستیز است و با ما کاری ندارد، ولی این فکر کاملاً اشتباه است. آمریکا به دنبال کاهش تعهدات امنیتی خود در منطقه می‌گردد تا از این طریق بتواند چین را مهار کند، بنابراین فعلاً اجازه می‌دهد که طالبان نفوذ خود را در افغانستان گسترش دهد تا از آن طرف بتواند برنامه مقابله با چین را پیش ببرد و از طرف دیگر، پاکستان خواهان افزایش نفوذ خود در افغانستان است تا بتواند باعث کاهش نفوذ ایران در پیمان شانگهای شود. بر همین اساس، اینکه برخی سیاستمداران ایرانی فکر کنند طالبان تغییر کرده و اگر قرار باشد به‌عنوان دولت مرکزی در افغانستان استقرار پیدا کند، دست از وحشی‌گری و شیعه‌ستیزی برمی‌دارد، به نظر من کاملاً اشتباه است.

وی بیان کرد: طالبان با شعارهایی که سر می‌دهد، مبنی بر حمایت از کشاورزان افغانستان و دیدگاه‌هایی که نسبت به اسلام سنتی دارد، مسلماً در افغانستان دارای پایگاه است، به‌خصوص در روستاهای کوچک و مناطق دورافتاده و مرزی و مردمان آنها خواستار حضور طالبان هستند، ولی در شهرهای بزرگ افغانستان که جوانان با موضوعات روز، مدرنیسم و توسعه‌یافتگی آشنا هستند و برخی از آنها به کشورهای خارجی سفر کرده‌اند، طالبان جایی ندارد.

طالبان فرق زیادی با داعش ندارد

حسینی در خصوص رابطه میان طالبان و داعش، گفت: طالبان اعلام کرده که با داعش به شدت تفاوت دارد، چون داعش به دنبال ایجاد یک خلافت اسلامی جهانی بوده و با شیعیان و پیروان سایر مذاهب و ادیان مخالف است، ولی طالبان می‌گوید قصد تشکیل یک خلافت اسلامی بزرگ را ندارد و فقط می‌خواهد در داخل افغانستان یک دولت اسلامی تشکیل دهد و حتی آماده نشستن پای میز مذاکره با آمریکا برای آغاز فصل تازه‌ای از روابط است. این را نیز اعلام کرده که امنیت سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های خارجی را در افغانستان تضمین می‌کند و اجازه حضور داعش را نیز در این کشور نخواهد داد و کاملاً با این گروه متفاوت است، ولی در واقع، طالبان فرق زیادی با داعش ندارد و اگر قدرت بگیرد، مطمئناً همین اقدامات داعش را انجام خواهد داد.

وی با بیان اینکه تسلط طالبان بر افغانستان پیامدهای خطرناکی خواهد داشت، افزود: پیامد این موضوع برای ایران این است که مرزهای کشور ما با افغانستان کاملاً ناامن خواهد شد و به نوعی دولت ایران دوباره باید هزینه زیادی برای مقابله با طالبان پرداخت کند. از طرف دیگر، کشوری که آمریکا به بهانه از بین بردن القاعده به آن حمله کرد و به دنبال تثبیت دموکراسی در آن است و به هر حال، یک سری پیشرفت‌ها در این کشور رخ داده و آزادی‌هایی برای زنان وجود دارد، با قدرت گرفتن طالبان مطمئناً به 40 تا 50 سال قبل سقوط خواهد کرد و شاهد ناامنی، ناآرامی و کشتار فجیعی خواهیم بود، به‌خصوص نسبت به قوم هزاره که اکثر شیعیان نیز از این قوم هستند و طالبان به شدت با آنها مشکل دارد. همین‌طور شاهد ناامنی و بی‌ثباتی برای کشورهای همسایه افغانستان مثل پاکستان، هند، چین، تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان و ایران خواهیم بود.