تعزیه و شبیهخوانی به آموزش آکادمیک نیاز دارد
خواننده آلبوم نغمه‌های عاشورایی گفت: سبک‌ها و نوع گویش‌ها و خواندن‌های تعزیه از بین رفته است و در تعزیه‌هایی که هم‌اکنون مشاهده می‌کنیم، دیگر چیزی به‌عنوان هنر تعزیه نمی‌توان دید. لذا، در بحث آکادمیک شبیهخوانی، بسیار ضعیف عمل شده است.
محمدرضا قربانی دستجردی متولد ۱۳۶۱ در اصفهان، خواننده تلفیقی ایرانی است. وی خوانندگی را از کودکی نزد پدر که از شاگردان استاد تاج اصفهانی بود، آموخت و فعالیت خود را در زمینه تعزیه آغاز کرد، سپس مسئولیت گروه موسیقی بهشت‌آیین را پذیرفت و به همراه این گروه اجراهای زیادی داشت، سپس تک‌خوان ارکستر پیشکسوتان اصفهان شد که اساتید آواز اصفهان در آن حضور داشتند. وی به تازگی از آلبوم نغمه‌های عاشورایی در هنرسرای خورشید اصفهان رونمایی کرده است. خبرنگار ایکنا در اصفهان به بهانه رونمایی از این آلبوم، گفت‌وگویی با این خواننده انجام داده که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
ایکناـ آواز را چه زمانی و زیر نظر چه اساتیدی آموختید؟
از شش سالگی در مراسم‌های شبیهخوانی که پدر، پدربزرگ‌ها و سایر فامیل نیز حضور داشتند، شرکت می‌کردم. در واقع، من هم ادامه‌دهنده راه آنها بودم. کم‌کم آواز ایرانی را نیز نزد پدرم که شاگرد استاد تاج اصفهانی بود، آغاز کردم. همچنین مدتی نیز نزد استاد احمد مراتب که از پیشکسوتان آواز اصفهان هستند، کسب فیض کردم. مدتی در ارکستر خسروان نغمه‌پرداز که پیشکسوتان استان اصفهان نیز در آن حضور داشتند، تک‌خوان بودم. زمانی نیز نزد استاد گوهریان و استاد طباطبائیان تجربه کسب کردم.
ایکناـ با توجه به اینکه شبیهخوانی را از سنین کودکی آغاز کردید، چه عاملی باعث شد به سمت موسیقی آیینی و مذهبی گرایش پیدا کنید؟
چون از کودکی با موسیقی تعزیه آشنا بودم، بسیاری از گوشه‌ها و ردیف‌هایی که در تعزیه گوش می‌دادم، هنوز هم در آوازها و تصنیف‌های امروزی نمی‌بینم و به همین دلیل، تصمیم گرفتم این موسیقی‌ها، پیش‌واقعه‌ها و آوازهای غنی را که در تعزیه ما وجود دارد، بهصورت رسمی ساخته، تنظیم و منتشر کنم تا آیندگان نیز از آن استفاده کنند.
ایکناـ چه انگیزه‌ای باعث شد تا آلبوم «نغمه‌های عاشورایی» را منتشر کنید؟
در بسیاری از موارد مشاهده می‌کردم که شبیه‌خوانان به اشتباه آواز می‌خوانند. بنابراین، می‌خواستم این آثار یعنی آوازها و نغمه‌های عاشورایی بهصورت اساسی و اصولی طبق ردیف و دستگاه‌های ایرانی ساخته شوند. همین مسئله انگیزه اصلی من شد. ضمن اینکه به‌دلیل ارادتی که به حضرت اباعبدالله(ع) و خاندان ایشان داشتم، می‌خواستم ادای دینی به آنها کرده باشم. به همین دلیل، تصمیم گرفتم این آلبوم را بسازم.
ایکناـ آیا در تهیه قطعات این آلبوم که برگرفته از نواهای قدیمی و پیش‌واقعه‌های تعزیه است، از تجربیات و نظرات تعزیه‌خوانان هم بهره بردید؟
بله، با بسیاری از دوستان که در این زمینه سررشته و فعالیت داشتند و موسیقی تعزیه را کار کرده بودند، مشورت کردیم. کسانی مثل حسین صالحی، حسین ادیب، سعدی نَبئی و دیگر دوستان.
ایکناـ با توجه به شرایط موجود، آیا استادانی در اصفهان هستند که تعزیه‌خوانی را بهصورت اصولی و آکادمیک آموزش دهند؟
متأسفانه در بحث آکادمیک شبیهخوانی، بسیار ضعیف عمل شده است. استادی که خودش راجع به موسیقی تعزیه تحقیق و پژوهش کرده باشد، نداریم و تدریس جدی نیز در این زمینه انجام نمی‌شود. سبک‌ها و نوع گویش‌ها و خواندن‌های تعزیه از بین رفته است و در تعزیه‌هایی که هم‌اکنون مشاهده می‌کنیم، دیگر چیزی به‌عنوان هنر تعزیه نمی‌توان دید. بیشتر یک هنر سوارکاری و روضه‌خوانی است تا اینکه به‌طور جدی آواز تعزیه خوانده شود.
ایکناـ آیا خودتان در زمینه آموزش به نسل جوان و نوجوان فعالیت می‌کنید؟
متأسفانه به‌دلیل شرایط کاری و زمان محدود، هم‌اکنون فرصت اینکه بخواهم بهصورت مستقیم گروهی را آموزش بدهم ندارم؛ هر چند قبلاً با گروهی از نوجوانان زیر 14 سال کار کرده‌ام که حتی در تالار وحدت نیز اجراهای خوبی داشتیم، در چند جشنواره جایزه بردیم و بسیار مورد پسند دوستان حرفه‌ای قرار گرفت.
ایکناـ وضعیت امروز موسیقی آیینی و مذهبی را چگونه می‌بینید؟
امروز حال موسیقی مذهبی و آیینی ما مانند موسیقی کلاسیک ایرانی، بسیار بد است. متأسفانه نه کسی به خوبی آموزش دیده، نه استاد خوبی می‌شناسیم که بتواند به خوبی با علاقه‌مندان کار کند و نه حمایتی صورت می‌گیرد.
ایکناـ ارائه آثار موسیقی با حال و هوای محرم، چه تأثیری در حفظ موسیقی آیینی و مذهبی دارد و چه عواملی باعث آسیب به این حوزه از موسیقی می‌شود؟
اگر آثار موسیقی با حال و هوای محرم واقعاً خوب بوده، پشتوانه آیینی داشته باشند و کسانی این آثار را خلق کرده باشند که با موسیقی محرمی بزرگ شده، آن را لمس کرده و تحقیق و پژوهش انجام داده باشند، حال‌وهوای بسیار خوبی دارد و آثار ماندگاری ساخته خواهد شد، هر چند امروز به‌واسطه بسیاری از مسائل، این آثار به گوش مردم نرسد و از آن استقبال نکنند، ولی مطمئن باشید که آیندگان خیلی خوب از آن بهره خواهند برد. عاملی که باعث آسیب به این قضیه می‌شود، این است که نظارت، مدیریت و کنترل در این زمینه خوب نیست و جای خاصی مانند دانشگاه یا فضای آکادمیک وجود ندارد تا این رشته تدریس و به جوانان آموزش داده شود و این مسئله ادامه پیدا کند.
ایکناـ همکاری و تعامل میان موسیقی‌دانان با تعزیه‌خوان‌ها و نوحه‌خوانان، چقدر به بهبود کیفیت کار آنها کمک می‌کند؟
اگر موسیقی‌دان‌هایی که هم با مذهب و اهل بیت(ع) آشنایی دارند و هم موسیقی مذهبی و غیرمذهبی را می‌شناسند، پا به این عرصه بگذارند، با تعزیه‌خوانان و نوحه‌خوان‌ها همکاری و آنها را راهنمایی کنند که چه دستگاهی، چه زمانی چه حسی دارد و در کنار آن بفهمند که مثلاً مسلم بن عقیل چه شخصیتی داشته است، آن وقت می‌توانند مانند مراسم‌های قدیمی، همان شخصیت را بر اساس حس‌وحال آن لحظه و کاراکتر او، با شعر، ملودی و موسیقی سروده و پیاده کنند.
در گذشته، همین شناخت و حس‌وحال اجرای آثار بود که جمعیت‌های زیاد هزار نفره را به تعزیه‌ها می‌کشاند و بر آنها اثرگذار بود. در این میان، بسیاری از افراد از طریق این برنامه‌ها، با خدا و اهل بیت(ع) ارتباط برقرار می‌کردند و حاجتشان برآورده می‌شد، چون این کار بهصورت علمی اتفاق می‌افتاد؛ ولی متأسفانه امروز اصلاً این‌گونه نیست و حتی تعزیه‌خوان نمی‌داند این دستگاه یا آوازی که در آن می‌خواند، چیست، چه رسد به اینکه بخواهد بفهمد این آواز بیانگر چه حسی است و چه ارتباطی می‌تواند با مخاطب برقرار کند. امروز اصلاً چنین چیزی نداریم و کسی هم نیست که آن را آموزش دهد.
گفت‌وگو از مینا حسن‌زاده
انتهای پیام
