قیام سیستان؛ نخستین خیزش مردمی در خون‌خواهی شهدای کربلا
قیام مردم سیستان نخستین قیام به خون‌خواهی امام حسین(ع) و شهدای کربلا بود که به فاصله یک تا دو ماه پس از نهضت عاشورا اتفاق افتاد و به اخراج والی این منطقه که برادر عبیدالله بن زیاد بود، منجر شد.
یکی از بزرگترین فجایع تاریخ بشریت، ماجرای شهادت امام حسین(ع) و یاران باوفایش در روز عاشورا و در سرزمین کربلاست؛ ماجرایی که در آن حق به‌طور تمام‌قد در مقابل باطل ایستاد و سیدالشهدا(ع) و یارانش تمام هستی خود را برای برجاماندن حقیقت اسلام فدا کردند؛ اما پس از نهضت عاشورا و به فاصله اندکی پس از نبرد کربلا، قیام‌هایی علیه بنی‌امیه در جای جای ممالک اسلامی به وقوع پیوست. قیام‌های مردم سیستان، مردم مدینه، توابین و مختار از جمله آنها بود.
قیام توابین چهار سال پس از شهادت امام حسین(ع) و یارانش و قیام مختار، پنج سال پس از واقعه عظیم عاشورا، یعنی در سال‌های ۶۵ و ۶۶ هجری قمری علیه اقدامات ددمنشانه امویان صورت گرفت؛ اما ایرانیان بسیار زودتر از اعراب در واکنش به حادثه جانسوز کربلا دست به شورش و خون‌خواهی زدند. قیام مردم سیستان نخستین قیام در خون‌خواهی نهضت عاشورا بود.
پیشینه اعتقادی و مذهبی مردم سیستان
بنا بر نقل بعضی از منابع تاریخی، آغاز فتح سیستان به دست مسلمانان به زمان خلافت عمر بازمی‌گردد، هرچند این منطقه در زمان خلافت عثمان به‌طور کامل به دست مسلمانان افتاد. اهالی سیستان بدون جنگ و خونریزی پذیرای اسلام شدند و این دیار به دست مسلمانان فتح شد.
سیستان در آن زمان تقریباً مرز جهان اسلام از جانب شرق بود. مردم این دیار پس از پذیرش اسلام، همواره از جمله محبان و پیروان اهل بیت(ع) و خصوصاً علی بن ابیطالب(ع) بودند. نمود رفتاری این عشق و محبت در دوره‌های گوناگون تاریخ ثبت شده است.
برای نمونه، وقتی معاویه در سال ۴۱ هجری قمری همه خطیبان و امامان جمعه را در سراسر دنیای اسلام مکلف کرد تا در خطبه‌هایشان علی بن ابیطالب(ع) را لعن کنند، مردم سیستان چنین نکردند و این فرمان را نپذیرفتند. این در حالی بود که در آن زمان، خاندان زیاد بن ابیه از طرف معاویه بر سیستان حکمرانی می‌کردند. زمخشری در این خصوص روایت کرده که «بنی‌امیه حضرت علی بن ابیطالب را حدود ۷۰ سال بر منبرهایشان لعن می‌کردند. البته خدا بر خلاف میل آنها چیزی جز رفعت و عزت بر آن حضرت نیفزود.»
حموی نیز در وصف مردم سیستان چنین می‌نویسد: «بالاتر از همه این‌ها، در زمانی که علی بن ابیطالب(ع) بر روی منابر شرق و غرب مناطق اسلامی مورد لعن واقع می‌شد، بر منابر منطقه سیستان به جز یک بار هرگز مورد لعن واقع نشد و اهل سیستان از این فرمان بنی‌امیه سرپیچی کردند و اجازه ندادند که بر منبرهایشان احدی لعن شود.» این مقاومت تاریخی در حالی بود که حضرت علی(ع) بر منبر شهرهای مهمی همچون مکه و مدینه مورد لعن قرار می‌گرفت؛ اما مردم سیستان از ارتکاب این عمل ننگین سر باز زدند و حکام وقت ناچار این موضوع را پذیرفتند.
نمونه دیگری که از رفتار مردم سیستان بر مبنای دوستی اهل بیت(ع) حکایت می‌کرد، حساسیت این مردم در پذیرش والی و حاکم منطقه خود بود. سیستان یکی از مناطق مهم آن زمان به شمار می‌رفت و حاکم آن از طریق والی کوفه انتخاب می‌شد؛ اما مردم آن دیار پس از پذیرش اسلام، حاکمانی را در جایگاه والی سرزمین خویش می‌پذیرفتند که پیرو سنت محمد(ص) و علی بن ابیطالب(ع) باشند. برای نمونه، در زمان خلافت عثمان از پذیرش و همراهی با عبدالرحمن بن سمره امتناع ورزیدند و اعلام کردند پیشوایی می‌خواهند که پیرو محمد(ص) و علی(ع) باشد.
قیام مردم سیستان
اولین قیام دوستداران اهل بیت(ع) به خون‌خواهی امام حسین(ع) و یاران شهیدش به فاصله اندکی بعد از شهادت سیدالشهدا(ع)، یعنی یک تا دو ماه بعد از آن در سیستان اتفاق افتاد. براساس روایت‌های تاریخی و منابع معتبر همچون کتاب تاریخ سیستان، مردم این دیار به‌محض شنیدن خبر شهادت اباعبدالله(ع)، به خون‌خواهی آن بزرگوار قیام و فرمانروای وقت سیستان را که برادر عبیدالله بن زیاد بود، از منطقه اخراج کردند و برای مدتی مرکز حکومت را در اختیار گرفتند.
مؤلف کتاب تاریخ سیستان چنین می‌نویسد: «پس از واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) و اسارت خاندان اهل بیت(ع) در کوفه و شام و انعکاس آن در سراسر دنیای اسلام، مردم سیستان به خون‌خواهی اباعبدالله‌الحسین(ع)، علیه یزید بن معاویه و حکمران او در سیستان، یعنی عباد بن زیاد، برادر عبیدالله بن زیاد قیام کردند. با اینکه در آن موقع حکمران سیستان هم سپاه و هم محکمه قضا را در اختیار داشت و کاملاً بر اوضاع مسلط بود، ولی همین که عده‌ای از مردم آغازگر قیام شدند، عباد بن زیاد درنگ را جایز ندانست و با برداشتن ۲۰ میلیون درهم موجودی بیت‌المال از سیستان فرار کرد، به‌طوری که آن دیار ماه‌ها بدون والی ماند.»
روز بزرگداشت قیام مردم سیستان
اکنون چند سالی است که در ۲۵ محرم هرسال، همایش قیام به خون‌خواهی امام حسین(ع) با محوریت شهر زابل در استان سیستان و بلوچستان برگزار می‌شود. این روز که یادآور قیام مردم این منطقه به خون‌خواهی واقعه کربلاست، نشان از ولایت‌مداری، بصیرت و دلبستگی مردم سیستان به اهل بیت(ع) دارد. در سال گذشته به پیشنهاد شورای فرهنگ عمومی سیستان و بلوچستان، ۲۵ محرم از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به یادروز قیام مردم سیستان به خون‌خواهی شهدای کربلا نام‌گذاری شد و در تقویم جمهوری اسلامی ایران به ثبت رسید.
الهه‌سادات بدیع‌زادگان
انتهای پیام
