خطاط هفت خط ایران

خداوند مهربان در دوازدهم اردیبهشت ۱۳۰۱ و در خطه سمیرم، نوزادی به محمدابراهیم فضائلی عطا کرد که او را حبیب‌الله نامیدند و در بزرگسالی به استادی خط و خوشنویسی شهره شد و آوازه نقش و نگار قلمش تا موزه مکه معظمه نیز رفت. 

حبیب‌الله در خانه و فضایی رشد و نمو کرد که مملو از شوق علم‌اندوزی و کسب معنویت بود. او همواره شاهد ذوق و تلاش پدر برای خلق آثار هنری و علم‌اندوزی پدربزرگ، ملامحمدخان بود و از تدریس‌ دایی خود، آخوند ملامحمدصادق، عالم، روحانی و مرجع احکام شرعی سمیرم و فرزند آخوند ملامحمدتقی مجتهد نیز بهره‌مند می‌شد. 

حبیب‌الله فضای خانه و محل زندگی‌شان را این‌گونه توصیف می‌کند: «از زمانی که طفلی ممیز شدم، در شش یا هفت سالگی کارهای پدر را می‌نگریستم که چگونه با کاغذهای رنگی دسته‌های گل می‌ساخت و بلبلی کاغذین بر روی شاخه آن می‌نشاند... و می‌دیدم که چگونه قلم می‌تراشید و چگونه خود مرکب می‌سازد و می‌نویسد. دعاها و قطعات بزرگ و کوچک خطوط و سرمشق‌ها را با تسلط، صاف و زیبا می‌نگاشت... با رنگ‌های گوناگون که در سبدی داشت، صورت‌هایی از پنج تن و دیگر ائمه(ع) رسم و سپس رنگ‌آمیزی می‌کرد. 

نمازها و تلاوت قرآن و زمزمه دعاهای او برایم دلنشین بود. پدر از طریق مکتب‌داری، نویسندگی و باغداری، هشت سر عائله خود را اداره می‌کرد. پدرم از مرحوم آخوند ملامحمدصادق برایم نقل می‌کرد که ایشان سفارش کرده بود پدرم من را برای تحصیل علوم دینی به اصفهان بفرستد. شاید اگر عمر پدرم کفایت کرده بود، این کار را می‌کرد؛ ولی او در حالی که من هنوز به تکلیف نرسیده بودم، در سال ۱۳۱۳ شمسی دار فانی را وداع گفت.» 

به این ترتیب، حبیب‌الله پس از چند سال زندگی در سمیرم، رهسپار اصفهان شد و به تحصیل علوم دینی پرداخت؛ پس از آن تحصیل علوم جدید را نیز در برنامه خود قرار داد. 

فعالیت‌ها و اقدامات استاد حبیب‌الله فضائلی 

این استاد گران‌مایه فعالیت رسمی خود را در دبیرستان‌ها و دانشسراهای مقدماتی اصفهان شروع کرد و در سال ۱۳۵۸ پس از ۳۰ سال خدمت صادقانه و عاشقانه بازنشسته شد. 

او در سال ۱۳۴۳ برگزاری کلاس‌های آزاد خوشنویسی را شروع کرد و به تعلیم هنرجویان می‌پرداخت و در سال ۱۳۴۸ تحت پوشش و نظارت انجمن خوشنویسان مرکز قرار گرفت. نقش و اهمیت این کلاس‌ها به حدی بود که برخی از هنرجویان آن بعد‌ها خود استاد و هنرآموز انجمن خوشنویسان اصفهان شدند. 

فضائلی تا سال ۱۳۷۵ شمسی به خلق آثار بسیار همچون کتیبه‌ها، لوحه‌ها و قطعات و تألیف و کتابت قرآن کریم مشغول بود. او در کتیبه‌نگاری بقاع متبرکه، اماکن وقفی، مساجد و متون مذهبی داخل و خارج از کشور شهرت فراوان داشت. آیاتی از سوره مبارکه یس که در بالای ضریح امام رضا(ع) نقش بسته و کتیبه‌های ضریح مبارک امام علی‌النقی(ع) و امام حسن عسگری(ع) قطعاتی است که استاد آن‌ها را با عشق به اهل بیت(ع) نوشت و خلق کرد. بعدها که شهرت استاد فضائلی گسترده‌تر شد، توفیق خطاطی‌های حرم مطهر امام حسین(ع)، حضرت زینب(س) و حضرت رقیه(س) را نیز به دست آورد. 

کتابت و خطاطی قرآن کریم 

استاد فضائلی همواره شروع ماه رمضان را زمان آغاز خلق آثار خود قرار می‌داد. او از اول رمضان، نگارش اولین آیه از آیات نوربخش قرآن را آغاز و پایان رمضان سال بعد، آخرین آیه را تمام می‌کرد و قرآنی به خط خود بر جای گذاشت که جلوه‌ای زیبا از ترکیب خط و دیانت آن استاد فرزانه است. 

اوج هنر خوشنویسی استاد فضائلی در کتابت قرآن آشکار شد، زیرا هنگام نگارش آن، هفت نوع خط قرآنی را در برابر خود می‌گذاشت و با تفحص و دقت بسیار و الگوگیری از آن‌ها، آیات الهی را می‌نوشت، به‌طوری که ابتدای هر صفحه با آیه‌ای شروع و انتهای همان صفحه آیه‌ای کامل درج می‌شد. 

حبیب خط ایران‌زمین هفت نوع خط معروف را با استادی تمام می‌نوشت. او در خطوط نسخ، ثلث، ریحان، محقق، توقیع، رقعه، نستعلیق، شکسته، دیوانی، حلبی، حنفی، کوفی و… مهارت داشت و بسیاری از شیوه‌های متروک در آموزش‌هایش زنده شد؛ از این رو به خطاط هفت خط شهرت یافت. 

این استاد فرزانه سرانجام در روز دوشنبه، 12 آبان ۱۳۷۶ شمسی، مطابق با دوم رجب و مقارن با شهادت امام علی‌النقی(ع)، پس‌ از عمری جهد و تلاش برای ارتقای جایگاه معنوی خوشنویسی، دعوت حق را لبیک گفت و به دیار باقی شتافت.

مراسم گرامیداشت بیست‌وهفتمین سالگرد ارتحال این استاد بزرگوار نیز جمعه گذشته، ۱۱ آبان‌ماه با حضور شهاب‌الدین شهیدانی، مؤلف کتاب «حبیب قلم» و جمع کثیری از هنرمندان اصفهان با همکاری آرامستان باغ رضوان و به همت هیئت کتاب‌الثقلین، در جوار مزار این هنرمند فقید واقع در قطعه نام‌آوران باغ رضوان برگزار شد.

الهه‌سادات بدیع‌زادگان