حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) و حمزه(ع)؛ ستارگان درخشان آسمان معنویت

۱۵ شوال، یادآور دو واقعه مهم در تاریخ اسلام است: وفات حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) و شهادت حضرت حمزه سیدالشهدا(ع)؛ خبرنگار ایکنا از اصفهان در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی اژه‌ای، استاد حوزه و دانشگاه، به بررسی جایگاه این دو شخصیت تاریخ اسلام پرداخته است. 

ایکنا ـ درباره تولد و وفات حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) چه مطالبی در دست است؟

حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) از امامزادگان مدفون در شهر ری، فرزند عبدالله بن علی و علی فرزند حسن بن زید و زید پسر بزرگ سبط اکبر، امام مجتبی(ع) است. ایشان در ربیع‌الثانی سال ۱۷۳ قمری در مدینه متولد شد و در پانزدهم شوال ۲۵۲، یعنی دو سال قبل از شهادت امام دهم، در ۷۹ سالگی در ری چهره در نقاب خاک کشید. از خصایص این سلاله نبوی می‌توان به کرامت و معنویت، نیک‌نامی و غم‌خواری حاجت‌مندان اشاره کرد. معروف‌ترین لقب حضرت عبدالعظیم، «سید‌الکریم» است؛ چرا که همچون جد کریمشان، مهربانی را پیشه خود کرده بود.

ایکنا ـ آیا حضرت عبدالعظیم(ع) محضر ائمه اطهار(ع) را درک کرد؟

ایشان در دوران امام کاظم(ع) متولد شد؛ ولی محضر ایشان را درک نکرد. منابع تاریخی به بهره‌مندی ایشان از محضر امام نهم و دهم اشاره دارد.

ایکنا ـ شخصیت علمی و دینی حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) از نگاه علما چگونه توصیف شده است؟

صاحب بن عباد، دانشمند بزرگ شیعه در قرن چهارم و وزیر دولت آل‌بویه در وصف شخصیت ایشان می‌نویسد: «او پرهیزگار، دیندار، عابد، مشهور به امانت و راستگویی، دانشمند در امور دین، قائل به توحید و عدل (معتقد به اسلام ناب و پیراسته از فرقه‌های انحرافی) و نیز راوی احادیث بسیاری است.»

ایکنا ـ شرایط اجتماعی و سیاسی دوران حضرت عبدالعظیم چگونه بود؟

ایشان در عصر خفقان عباسی می‌زیست. عباسیان، شیعیان را به‌دلیل دوستی با اهل بیت پیامبر(ص) سرکوب می‌کردند. از این‌رو، این امامزاده به‌صورت ناشناس در سفری طولانی وارد ری شد. شیعیان این خطه، از علم و فضایل اخلاقی وی بهره‌ بردند. احادیث نقل‌شده از ایشان آشکار می‌کند که این بزرگوار در نشر معارف ناب اسلام سهم چشمگیری دارد.

ایکنا ـ درباره شخصیت حضرت حمزه(ع) و جایگاه ایشان چه نکاتی قابل توجه است؟

در همین تاریخ، شهادت حضرت حمزه(ع) نیز اتفاق افتاد. تاریخ دقیق ولادت ایشان در منابع موثق ذکر نشده است. وی احتمالاً دو تا چهار سال قبل از عام‌الفیل، سال تولد پیامبر اکرم(ص) به دنیا آمده است. حمزة بن عبدالمطلب، ملقب به اسدالله، اسد رسول‌الله و سیدالشهداء، عموی پیامبر اکرم(ص) و از شهدای احد بود.

ایکنا ـ حضرت حمزه پیش از اسلام‌آوردن، چه نقشی ایفا می‌کرد؟

روزی که پیامبر(ص) خویشان نزدیک خود را برای دعوت به اسلام فراخواند (یوم‌الإنذار)، حمزه نیز حضور داشت. حمزه حتی در زمانی که هنوز مسلمان نشده بود، همچون ابوطالب از پیامبر اکرم(ص) در مقابل آزار مشرکان حمایت می‌کرد. اسلام‌آوردن او در سال دوم یا ششم بعثت گزارش شده است.

ایکنا ـ پس از اسلام‌آوردن حضرت حمزه، چه تحولاتی در مسیر رسالت رخ داد؟

مسلمان‌شدن حمزه در گرویدن خویشان او به اسلام مؤثر بود. پس از آنکه پیامبر(ص) دعوت خود را آشکار کرد، حمزه نیز به دعوت علنی پرداخت. وی در کنار پیامبر(ص) ماند و به حبشه مهاجرت نکرد. در سه سالی که مشرکان بنی‌هاشم را در شعب ابیطالب محاصره کرده بودند، حمزه با مسلمانان همراه بود.

ایکنا ـ درباره القاب حضرت حمزه چه می‌توان گفت؟

وی را اسدالله و اسد رسول‌الله لقب داده‌اند. این لقب پس از شهادت حمزه از سوی جبرئیل به پیامبر(ص) گفته شد. یکی دیگر از القاب مهم حمزه، سیدالشهداء است. شهید مطهری درباره این لقب می‌نویسد: «حمزه، سیدالشهدای زمان خودش است؛ ولی امام حسین(ع) سیدالشهدای همه زمان‌هاست.»

ایکنا ـ واقعه احد و نحوه شهادت حضرت حمزه(ع) چگونه بود؟

غزوه احد در تاریخ شنبه، ۷ شوال یا ۱۵ شوال سال سوم قمری اتفاق افتاد. در این غزوه، حمزه به دست وحشی بن حرب، غلام حبشی دختر حارث بن عامر بن نوفل یا غلام جبیر بن مطعم به شهادت رسید. ایشان نخستین شهید احد بود و پیامبر اکرم(ص) بر پیکر مطهرش نماز خواند.

زهراسادات محمدی